توسعه مزارع زیر زمینی رمز ارز

سال گذشته دولت برای جبران کسری برق در فصل گرم سال، دستور به تعطیلی چند ماهه مزارع استخراج رمزارز داد. اما بررسی آمار مصرف برق در تابستان سال گذشته نشان می‌دهد که این سیاست دولت با شکست مواجه شد.

با وجود عدم دستیابی به نتیجه مورد انتظار امسال هم دوباره دولت از ۱۵ خردادماه با قطع برق جلوی فعالیت مجاز صنعت استخراج را گرفت.

بارزترین سیاست دولت در خصوص مزارع استخراج ارز دیجیتال، مربوط به قطع برق مزارع در تابستان ۱۴۰۰ بود. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از ۵۰ درصد از استخراج کنندگان ارز دیجیتال دستور قطع برق را جدی نگرفتند و از محل های دیگر برق مورد نیاز را تامین و ارز مورد نظر را استخراج کرده اند.

اما این مهم ترین عامل شکست سیاست دولت نبود. درواقع ناچیز بودن برق مصرفی مزارع رمزارز در مقابل حجم قابل توجه کسری برق، هیچ راه توفیقی برای سیاست قطع برق مزارع باقی نمی گذاشت.

مصرف برق مزارع استخراج ارز دیجیتال در بیشترین حالت مصرف ۸۰۰ مگاوات ساعت برآورد می شود. این در حالی است که کسری برق کشور بیش از ۱۰ هزار مگاوات گزارش شده، به این ترتیب کل مصرف برق در بخش ارز دیجیتال با در نظر گرفتن سقف مصرف، کمتر از ۱۰ درصد از میزان کسری موجود برق است.

هرچند دانشگاه کمبریج مصرف برق برای استخراج بیت کوین و اتریوم در ایران را کمتر از ۱۰۰۰ مگاوات تخمین زده اما اگر ما مبنا را به طور بدبینانه بر ۵۰ درصد ضریب خطا بگذاریم و مصرف برق این شبکه را ۲ هزار مگاوات هم در نظر بگیریم باز هم سهم قابل توجهی از کسری برق به این بخش نمی‌رسد و لازم است دولت کسری ها را یا از طریق افزایش تولید و یا صرفه جویی مصرف سایر بخش ها جبران کند.

مصرف مجازها کمتر از یک مجتمع فولادی است

امید علوی نایب رئیس کمیسیون رمزارز و بلاکچین (نصر) با بیان اینکه از ۱۵ خرداد امسال دوباره مزارع تعطیل شد در گفت‌وگو با عصر اقتصاد تاکید کرد: این طرح اگرچه در سال گذشته اجرا شد و نتیجه مورد انتظار دولت به دست نیامد اما باز هم در سال جاری برق مزارع قطع شد.

البته دولت برق فولاد، آلومینیوم، سیمان و ذوب آهن را نیز با محدودیت‌های بسیار تامین می‌کند اما صنعت استخراج به عنوان کم مصرف‌ترین صنعت نیز مشمول این محدودیت‌ها و توقف کامل تولید شده‌است.

مصرف صنعت استخراج (مجازها) حدود ۲۳۰ مگاوات تخمین زده می‌شود یعنی کمتر از یک مجتمع فولاد با این وجود این صنعت کامل متوقف شده است. خاموشی هایی که برای صنایع مجاز استخراج تمهید می‌شود سبب شده، فعالیت‌ها زیرزمینی شود و دستگاه های صنایع مجاز وارد شبکه زیرزمینی شوند.

پای رمزارزها به منازل باز شد

یکی از دلایلی که سبب شد برق مصرفی مزارع در زمان دستور قطع برق کاهش نیابد؛ وجود استخراج غیرقانونی رمزارز است. از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ بنا بر اعلام وزارت نیرو، در مجموع ۲۲۱ هزار و ۱۶۳ دستگاه غیرمجاز استخراج رمزارز کشف شد.

اما نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که این دستگاه ها عمدتا مربوط به استخراج بیت کوین است در حالی که دستگاه های استخراج اتریوم کمتر قابل کشف خواهند بود.

بیت کوین غالبا باید در مزارع بزرگ استخراج شود و عمدتا به دلیل میزان مصرف برق و دستگاه های محسوس، قابل ردیابی بیشتری هستند اما اتریوم ارزی است که در منازل هم قابل استخراج است و شناسایی و ردیابی آن دشوارتر از بیت کوین است.

طبق بررسی های وزارت نیرو استخراج اتریوم یا رمزارزهایی شبیه به آن به کمتر از ۱۲ مگاوات برق نیاز دارد. این مصرف برق کمتر باعث باز شدن پای اتریوم به منازل شده است. هرچند دستگاه های استخراج اتریوم گران تر است اما ردیابی آن مشکل تر خواهد بود.

طبق اعلام وزارت نیرو ۲۰ درصد از استخراج ها به اتریوم اختصاص دارد. برای استخراج اتریوم افراد به کارت گرافیکی نیاز دارند. آمار گمرک نشان می دهد در سال ۱۳۹۷، چیزی حدود ۲۰ میلیون دلار کارت گرافیک وارد کشور شده است.

اما وقتی آمار سال ۱۳۹۹ را بررسی می کنیم رقم واردات کارت گرافیک به ۳۳ میلیون دلار رسیده و یک جهش ۶۵ درصدی طی ۲ سال را نشان می دهد.

به این اعداد باید واردات قاچاق را نیز اضافه کرد و آن وقت در نظر گرفت که چیزی حدود نیمی از این واردات به قصد و منظور استخراج ارز دیجیتال وارد کشور شده است.

مراکز غیرمجاز کشف شده به ۷ هزار رسید

در سال های گذشته وزارت نیرو کشفیات متعددی را در حوزه مراکز غیرمجاز رمزارز داشته است. تعداد این مراکز از ۷ هزار مرکز نیز فراتر رفته است. صرفه بالای استخراج رمزارز، دامنه فعالیت غیرمجاز را تا سطح سازمان های دولتی و وابستگان آنها نیز گسترانده است.

خبر کشف ماینرها در زیرزمین شرکت بورس تهران تا خبر استخراج بیت کوین از دستگاه های مستقر در پشت یک نیسان نشان می دهد غیرمجازها بیکار نمی مانند و تا زیرگوش مسئولان نیز فعالیتشان ادامه می یابد.

شرکت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران در آخرین گزارش خود خبر داده که تاکنون ۷ هزار و ۲۰۷ مرکز غیرمجاز استخراج رمزارز در کشور کشف و تعداد ۲۳۴ هزار و ۱۱۳ دستگاه جمع‌آوری شده است.

تنها در هفته گذشته ۱۰۹ مرکز غیرمجاز کشف شده که از این تعداد مراکز غیرمجاز ۱۰۹ دستگاه ماینر با ظرفیت مصرفی یک‌هزار و ۳۴۵ کیلووات کشف شده که بخش عمده‌ای از کشفیات مربوط به پنج استان کشور بوده است.

آمارهای سال گذشته نشان می دهد که تهران با ۲۲ درصد بیشترین مراکز کشف شده را به خود اختصاص داده است و قرمزترین استان کشور از این لحاظ به شمار می‌رود.

همچنین آذربایجان شرقی و اصفهان هرکدام با ۱۴ درصد، خوزستان ۱۱ درصد، البرز با ۸ درصد و فارس، خراسان رضوی و مرکزی هرکدام با ۶ درصد در رده های بعدی تعداد کشفیات مراکز استخراج غیرمجاز رمز ارز قرار دارند.

سهم ایران از بازار رمزارزها

ایران در سال ۱۳۹۸ حدود ۲ درصد از رمزارزهای دنیا را استخراج می کرد. طی ۲ سال این سهم به ۳ درصد افزایش پیدا کرد و این درحالی بود که در سال ۱۴۰۰ تعطیلی های ۶ ماهه برای مزارع اعمال شد.

هرچند تعطیلی مزارع در چین هم به افزایش سهم ایران در این بازار کمک کرد، اما بی توجهی استخراج کنندگان به دستورالعمل تعطیلی دولت نیز عامل مهمی در این افزایش سهم به حساب می آید.

افزایش و کاهش شدید و ناگهانی قیمت رمزارزها باعث شده سرمایه گذاری در این حوزه برای شرکت های دولتی، موسسات و بانک ها ریسک زیادی داشته باشد. اما بخش خصوصی و حتی افراد حقیقی با توجه به واکنش های سریع تر می توانند این ریسک ها را تا حد زیادی مدیریت کنند.

با توجه به اینکه عمده فعالیت در بازار رمزارز در بخش خصوصی شکل می گیرد، لازم است بحث تدوین قوانین و مقررات مربوط به آن از سوی مجلس پیگیری شود تا مشخص شود چه نهادی مسئولیت رسیدگی به این حوزه را بر عهده دارد.

با توجه به اینکه منابع مورد استفاده برای ارزهای دیجیتال مختلف است نهادهای مسئول نیز متغیر خواهند بود. به عبارت ساده تر در صورتی که یک ارز دیجیتال بر پایه مصرف برق بالا استخراج شود؛ بحث مقررات و رسیدگی به کار آن به وزارت نیرو مرتبط خواهد شد.

ولی اگر یک ارز دیجیتال به جای مصرف برق بر پایه پهنای باند اینترنت استخراج شود؛ مقررات گذاری آن به وزارت ارتباطات مربوط خواهد شد. ارزهای استخراج شده در ایران تاکنون عمدتا بر پایه برق مصرفی بوده اند و لذا عمده نظارتها بر عهده وزارت نیرو بوده است.

در حال حاضر تولید برق کشور حدود ۵۷ هزار مگاوات در روز گزارش می شود، در حالی که در روزهای پیک مصرف، مصرف برق حدود ۶۷ هزار مگاوات نیز افزایش می‌یابد.

با توجه به اینکه دولت در سال‌های گذشته نتوانسته برنامه‌ریزی مناسبی برای افزایش ظرفیت تولید داشته باشد؛ برای جبران کسری برق دست به خاموشی در فصل تابستان می زند.

به جز مزارع رمزارز که سال گذشته دستور قطع برق به آنها ابلاغ شد؛ اعمال محدودیت تامین برق در صنایع سیمان و فولاد نیز انجام شد که این دو صنعت از ناحیه قطعی های شبانه زیان هایی را متحمل شدند و افت تولید داشتند.

در کنار این قطعی ها، خاموشی معابر و برق خانگی نیز برای جبران کسری ها در دستور کار قرار گرفت تا روزهای پیک از سر بگذرد.

اما با توجه به اینکه مصرف برق هر سال با افزایش همراه است؛ لازم است دولت برای تامین برق مصرفی، برنامه ریزی های عاجلی برای افزایش تولید تدارک ببیند.