دلایل مهاجرت‌های تیمی

این یک گزارش تخصصی درباره وضعیت یک شغل یا حرفه نیست. این یک افشاگری است. روایتی درباره از دست دادن سرمایه های ملی است. ایران در کجای نقشه بازار برون سپاری فناوری اطلاعات قرار دارد؟

این یک پرسش ساده نیست. پاسخ دادن به این پرسش بسیاری از ادعاهای خلاف واقع را نمایان می کند و پرده از خسارت های عجیبی که طی سالهای اخیر به کشور وارده شده برمی دارد.

شما هم حتما روی تلفن همراهتان دهها اپلیکیشن نصب کرده اید. شاید ندانید که خیلی از این نرم افزارهای کاربردی را مهندسان ایرانی طراحی کرده و توسعه داده اند؛ ولی الان که این سطور را می خوانید دیگر در ایران حضور ندارند.

و شاید هم ندانید توسعه و ارتقای این نرم افزارهای کاربردی منوط به پشتیبانی شبانه روزی متخصصانی است که کم یاب شده اند.

برای ساده تر شدن صورت مساله خوب است به سلسله مراتبی که برنامه نویس‌ها بر اساس تجربه کاری به چند دسته تقسیم می‌شوند نگاهی بیاندازیم:

«توسعه دهنده تازه‌کار (Junior)» ، «توسعه دهنده ارشد (Senior)» ، «معمار ارشد (Lead Architect)» ، «مدیر میانی در پروژه‌های نرم افزاری (Mid Level Manager) » و «رهبر ارشد (Senior Leader)»؛ خبر خوب اینکه ایران یکی از کشورهایی است که در ۶ رده بالا متخصصان مبرز و گمنامی دارد.

خبر بد اینکه در سالهای اخیر کشورمان از حضور خیلی از صاحبان این مهارت ها خالی شده است. و خبر بدتر آنکه متاسفانه بعضا افرادی که توانایی های ابتدایی دارند خود را به جای معمار ارشد، مدیر میانی و رهبر ارشد جا می زنند؛ این یعنی حفره ای بزرگ در نرم افزار های بعد از این.

اما چه شد که به این روز افتادیم؟!

برای پاسخ به پرسش دوم باید از چرخش مالی این کسب و کار مطلع شویم. از کسب و کاری که متخصصان کشورمان را به سودای درآمد دلاری از ایران جدا کرده است.

می خواهیم در باره یک بازار به نام “بازار برون سپاری فناوری اطلاعات” صحبت کنیم.

بازار برون سپاری فناوری اطلاعات در سال ۲۰۲۱ حدود ۵۲۶ میلیارد دلار تخمین زده می شود و انتظار می رود تا سال ۲۰۲۷ به ۶۸۲ میلیارد دلار برسد.

رشد خارق العاده صنعت برون سپاری نشان می دهد که برون سپاری روشی مؤثر برای ساخت محصولات فناوری اطلاعات است.

برون سپاری پروژه های آی تی و توسعه نرم افزار این امکان را فراهم می کند تا شرکت ها از بهترین استعدادهای جهان استفاده کنند. همچنین در هزینه های توسعه نرم افزار صرفه جویی شده دسترسی به کارکنان انعطاف پذیر را فراهم می کند.یعنی هر زمان صاحب پروژه خواست آنها را احضار یا اخراج می کند.

در سالهای اخیر با کیفیت و مهارت ترین و البته ارزان ترین در مقایسه با متخصصان ملیت های دیگر متخصصان ایرانی بوده اند.

طی سالهای گذشته چندین کشور خود را به عنوان مقاصد برتر برای برون سپاری در سراسر جهان معرفی کرده اند. فیلیپین، هندوستان، اوکراین و آرژانتین از جمله این کشورها بوده اند. اما این کشورها مقصد اصلی ایرانی ها نبوده اند.

کشور ترکیه در میان کشورهای برتر برای برون سپاری پروژه‌های نرم‌افزاری در رتبه‌ی سی و نهم قرار دارد و اصلی ترین مقصد متخصصان برنامه نویسی و نرم افزار ایرانی است.

دلیل این موضوع بیشتر معطوف به قرابت های فرهنگی و همسایگی است ولی همین هم متخصصان ایرانی را کشور جدا کرده است. جمله بالا شبیه توجیه هایی است که مقامات دولتی می کنند.

اما چرا؟

ترکیه یکی از بهترین کشورها با بالاترین درآمد برنامه نویسی در جهان مخصوصا برای ایرانی ها محسوب می‌شود.

چون برخلاف ایران که شرکت های بزرگ در آن نیستند برخی از بزرگترین شرکت‌های نرم افزاری جهان همچون گوگل و مایکروسافت در شهر استانبول حضور دارند. هرچند تقاضا در استانبول نسبت به شهرهایی همچون برلین، نیویورک و کالیفرنیا کمتر است اما از بعد هزینه‌های زندگی ارزان‌تر است و به نسبت قدرت پول ملی درآمد در ترکیه بسیار پرصرفه تر است.

دولت ترکیه تاکید زیادی بر حمایت از شرکت‌های تحقیقاتی و توسعه داشته و بیش از ۷۰ پارک فناوری و اطلاعات در این کشور گزارش شده است. در طرف دیگر حجم بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات ترکیه (ICT) در سال ۲۰۲۰ به ۱۸۹ میلیارد لیره ترکیه (۲۶.۹ میلیارد دلار) رسیده و این بخش نسبت به سال قبل ۲۲ درصد رشد داشت.

تعداد برنامه‎نویسان حرفه‌ای در ترکیه در سال  ۲۰۱۸ تقریبا ۱۴۳۳۰۰ نفر برآورد شده بود که نسبت به سال ۲۰۱۷ رشد ۱۶ درصدی را نشان می‌دهد. بر اساس گزارش وبسایت hackerrank برنامه‌نویسان ترکیه از ۵۰ کشور می‌باشند. در حال حاضر بیشتر شرکت‌های فناوری اطلاعات ترکیه به سمت هوش مصنوعی، محاسبات ابری، بیگ دیتا، امنیت سایبری، بلاکچین و سایر گرایش‌های فناوری تمرکز کرده‌اند.

متوسط حقوق و دستمزد سالانه برنامه‌نویسان طبق گزارشات وب‌سایت salaryexplorer برای سال ۲۰۲۲ در ترکیه ۹۲,۹۰۰ لیره اعلام شده است. به این معنی که هر برنامه‌نویسی که در ترکیه کار می‌کند، به طور میانگین سالانه حدود ۹۲,۹۰۰ لیره درآمد دارد.

محدوده‌ی حقوق در ترکیه بین ۴۲,۸۰۰ لیره (کمترین میانگین) تا ۱۴۸,۰۰۰ لیره (بالاترین میانگین) اعلام شده است. هر چند به طور متوسط حقوق و دستمزد سالانه برنامه‌نویسان ۸۰% ارزان‌تر از ایالات متحده است ولی برای خیلی از ایرانی ها با صرفه تر بوده و به همین سادگی کشور را ترک کرده اند.

همه آنچه در بالا آمد مقدمه ای بود برای یادآوری یک خبر بد تر و آن اینکه حداقل طی یک سال اخیر علاوه بر مهاجرت چهره های متخصص، تیم های متخصص و استارتاپهای ایرانی که روی موبایل هایمان هستند هم به کشوری که در رده سی و نهم جهانی قرار دارد مهاجرت کرده اند.

فقط جا و انگیزه برای متخصص ها کم نیست، خیلی از تیم های طراحی، توسعه و مدیریت نرم افزارهای کاربردی هم جلای وطن کرده اند.

کسی حواسش هست؟

مطابق با آمار ارائه‌شده از عملکرد سال ۱۴۰۰ اسنپ، از مجموع ۱۳ بخش گروه اسنپ، مجموعا ۸۷ نفر مهاجرت به خارج از کشور داشته‌‏اند. اگرچه به نظر برخی آمار مهاجرت نیروهای متخصص یک شرکت استارتاپی ضرورتا نمی‏تواند معیار کاملی در مقایسه با آمار کل کشور باشد اما قطعا وضعیتی را نشان می‏ دهد که باید اولویت‏‌بندی نظام مسائل کشور حول محور اقتصاد و امنیت سرمایه‌‏گذاری چه در بعد انسانی و چه در بعد مالی و فناوری باشد تا زمینه فعالیت و ورود متخصصان به کشور تسهیل شود و مهاجرت و خروج نیروهای زبده کشور را با بحران نیروهای متخصص روبه‏رو نکند.