مرجعیت یک وزارتخانه برای مدیریت فرهنگی کشور؛ راهکار چیست؟

طبق گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با دستور رئیس‌جمهوری، همه دستگاه‌های دولتی که بودجه و ساختار فرهنگی دارند، باید به این وزارتخانه متصل شود.

بر این اساس رویکردی که محمدمهدی اسماعیلی برای این وزارتخانه هدف‌گذاری کرده، تثبیت مرجعیت این نهاد در مدیریت فرهنگی کشور است؛ اکنون پرسش این است که هدف ترسیم شده چگونه محقق می‌شود؟

به گزارش ایرناپلاس، لزوم بازنگری بر عملکرد سازمان‌ها و نهادهایی که در حوزه فرهنگ فعال هستند، موضوعی است که مسئولان به آن تاکید دارند. برخی موازی‌کاری‌ها موجب اتلاف زمان و بودجه‌ای شده که در اختیار حوزه فرهنگ قرار گرفته است.

محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اواسط آبان‌ماه در نشستی با استاندار همدان و اعضای مجمع نمایندگان این استان در مجلس شورای اسلامی گفت: بر اساس دستور رئیس‌جمهوری، همه دستگاه‌های دولتی که بودجه و ساختار فرهنگی دارند باید به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متصل شده و بر این اساس در آینده مدیریت سیاست‌گذاری و نظارت بر بودجه‌های فرهنگی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار می‌شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره جدید فعالیت خود تلاش می‌کند تا مرجعیت خود در مدیریت فرهنگی کشور را به تثبیت برساند.

بازآرایی در ساختار فرهنگ

حجت الاسلام ناصر میرمحمدیان قائم مقام معاونت فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی درباره مرجعیت وزارت فرهنگ و ارشاد در اقدامات و بودجه فرهنگی به ایرناپلاس گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد به عنوان بازوی فرهنگی دولت در حوزه‌های مختلف هماهنگ می‌شود؛ زیرا برخی از سطوح در حوزه سیاست‌گذاری فعال بوده و برخی در برنامه‌ریزی اجرایی و برنامه میان مدت فعال هستند. در سیاست‌گذاری و راهبردهای کلان، شورای انقلاب فرهنگی ورود دارد.

او ادامه داد: به نظرم در سطح‌های میانی، بیش از اینکه دنبال این باشیم که چه کسی مرجعیت دارد، باید دنبال آن باشیم که بازآرایی اصل فرهنگ را که رهبر معظم انقلاب فرمودند، دستگاه‌های فرهنگی انجام دهند. در آن بازآرایی هر کدام از بخش‌ها تکلیف‌هایی برعهده خواهند داشت.
به گفته وی، مهم این است که تکلیف مشخص باشد؛ باید مشخص شود مسئولیت در هر بخش قرآن، مسجد، هیات، کتاب، سینما و … برعهده کیست؟ این تقسیم‌بندی‌ها خیلی خوب است و در بازآرایی این اقدامات باید انجام شود.

میرمحمدیان افزود: در بازآرایی باید بدقوارگی که در حوزه سازمان‌های فرهنگی وجود دارد، مانند موازی‌کاری‌ها، ارتباط‌ها و ساختارهای و … سامان یابد. مهم‌ترین اقدام، تعیین تکلیف بازارهای فرهنگی است.

میرمحمدیان با یادآوری طراحی‌هایی که از ابتدای انقلاب در حوزه فرهنگ انجام شده است، بیان کرد: متناسب با اقتضای زمان، طراحی‌های موقت، دائمی و مکمل دیگری را در کنار طرح‌های ابتدایی انجام می‌دهیم. خروجی به شکلی شده که رهبر معظم فرمودند باید در ساختار فرهنگ بازآرایی انجام شود. به همین دلیل به نظرم مهم‌ترین مساله این است که در همین حوزه تمرکز کنیم و بررسی حوزه‌های دیگر به مسائل تخصصی مربوط می‌شود؛ در یک مصاحبه مشخص نمی‌شود که چه سازمانی باید متولی چه وظیفه‌ای باشد.

به گفته او، مساله فرهنگ فقط محدود به کتاب و موسیقی سینما نیست؛ بلکه مسجد، قرآن، هیئت و بسیاری از حوزه‌های دیگر نیز در موارد فرهنگی دیده می‌شود که باید به آنها دقت شود. تعیین راهکارهای این حوزه‌ها نیاز به تالیف کتاب ۵۰۰ صفحه‌ای دارد، زیرا باید همه سیاست‌ها را بازخوانی کنیم.

قائم مقام معاونت فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی افزود: از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی، سند ملی مسجد به ما سپرده شده است و فقط برای مسجدسازی و هماهنگی در این حوزه، جلسه‌های تخصصی متعددی برگزار شده و این مساله با اندیشکده‌های متعدد و متنوعی به مباحثه گذاشته شده است تا اینکه در این حوزه به جمع‌بندی برسیم؛ یعنی در حوزه فرهنگ کار پردامنه‌ای است. این کار گسترده، دشوار و در عین حال ضروری است. همچنین این اقدام شدنی بوده و انجام آن همت و تمرکز می‌خواهد.

ضرورت ساماندهی نهادهای فرهنگیِ درون دولت

سید امیر حسین قاضی‌زاده هاشمی عضو سابق کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرناپلاس با بیان اینکه دستگاه‌های فرهنگی هر کدام بودجه جداگانه دارند، افزود: نهادهای فرهنگی درون دولت کم نیستند؛ در وزارتخانه‌های آموزش‌وپرورش، علوم و بهداشت، دستگاه‌های فرهنگی داریم. همچنین اقدامات فرهنگی دیگری هست که در مجموعه‌های مختلفی در حوزه جوانان در ورزش، جوانان، میراث فرهنگی، گردشگری و حوزه‌های متنوع فرهنگی انجام می‌شود. چنین بخش‌های در دیگر وزارتخانه‌ها نیز فعال است. دولت می‌تواند آنها را در قالبی سامان‌دهی کند و مصوبه‌های دولتی هیات وزیران را برای آنها انجام دهد.

به گفته این نماینده مجلس هر دستگاه فرهنگی اعتبار مختص خود را دارد و براساس شرح وظیفه، عملکرد، برنامه و اقدامات هر کدام از دستگاه‌ها باید بتوانند در قالب قانون و ساختارهای دستگاه‌های مربوط با وزارت فرهنگ و ارشاد هماهنگی کنند. چنین اقدامی به ستاد هماهنگی اقدامات فرهنگی نیاز دارد. دولت باید در کمیسیون فرهنگی که در صدر آن وزارت فرهنگ و ارشاد است این اقدامات را انجام دهد.

قاضی‌زاده هاشمی با بیان اینکه در اجرای اقدامات برای هماهنگی میان بخش‌های فرهنگی باید به همه مسائل توجه شود، ادامه داد: اگر این اقدامات از اتلاف منابع، پرهیز از موازی‌کاری و صرف منابع در جای غیرضرور جلوگیری کند و هدف‌گذاری فرهنگی داشته باشد، مفید و سازنده است. تا در نتیجه آن دولت بتواند درعملکرد فرهنگی پاسخگو بوده و کارنامه قابل قبولی داشته باشد و منجر به کارآمدی فرهنگی شود. در غیر این صورت، نتیجه عکس می‌دهد.

او درباره چگونگی رسیدن به هدف مرجعیت وزارت فرهنگ و ارشاد نیز گفت: باید اقدامات کارشناسی و علمی براساس تجربه مدیران با سابقه فرهنگی و رویکرد تحول‌گرایی و نوگرایی انجام شود تا به کارآمدی دستگاه‌های فرهنگی منجر شود. دستگاه‌های فرهنگی در بدنه دولت در این روزها از کارآمدی لازم که بتواند پاسخگوی نیاز جامعه و مخاطب باشد، کم بهره است و باید تبدیل به اقدام هم‌افزا شود.