آغاز عصر جدید در دیپلماسی گاز جهان
سکینه مهرائی، گروه انرژی -در میانه فشار تحریم‌ها و تنش‌های ژئوپلیتیک، ایران در اجلاس دوحه پرچم ابتکار تازه‌ای را برافراشت که می‌تواند نقشه انرژی جهان را بازنویسی کند؛ طرحی برای آغاز عصری نو در دیپلماسی گاز که از اتاق‌های مذاکره شروع می‌شود و تا سکوهای تولید و خطوط صادرات امتداد می‌یابد.
به گزارش عصر اقتصاد، در شرایطی که سایه تحریم‌ها و بی‌ثباتی‌های ژئوپلیتیک بر سر بازار جهانی انرژی سنگینی می‌کند، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران در بیست‌وهفتمین اجلاس وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) در دوحه، با طرح ابتکاراتی راهبردی از جمله تبدیل مجمع به «سازمان کشورهای صادرکننده گاز»، نقش تهران در بازتعریف نظم گازی جهان را پررنگ‌تر کرد.
محسن پاک‌نژاد اعلام کرد: «تحریم‌ها با تضعیف ثبات بازار و کاهش سرمایه‌گذاری به‌موقع، هزینه‌های تأمین انرژی را افزایش داده است؛ اما ایران مصمم است با اتکا به توان بومی، روند افزایش تولید و ارتقای کارایی انرژی را ادامه دهد.»
وزیر نفت ایران در سخنرانی خود در نشست وزارتی جی‌ئی‌سی‌اف، با اشاره به اینکه امروز چهار ماه از «جنگ تحمیلی ۱۲ روزه» رژیم صهیونیستی علیه ایران می‌گذرد، تأکید کرد: «تجاوزهای تکراری این رژیم علیه ایران و قطر نشانگر بی‌احترامی آشکار به امنیت بین‌المللی است و اعضای مجمع باید قاطعانه در برابر این تهدیدها موضع بگیرند.»
او ضمن قدردانی از میزبانی قطر، گفت که این اجلاس باید فراتر از گفت‌وگوهای معمول، به بستری برای تدوین سازوکار مشترک بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان گاز تبدیل شود تا امنیت عرضه در جهان تضمین گردد.
افزایش جهانی تقاضای گاز تا سال ۲۰۵۰
پاک‌نژاد با ارائه آمار دبیرخانه مجمع، اعلام کرد که تقاضای جهانی برای گاز طبیعی تا سال ۲۰۵۰ حدود ۳۲ درصد افزایش خواهد یافت و سهم گاز در سبد جهانی انرژی از ۲۳ درصد فعلی به ۲۶ درصد خواهد رسید. او هدف کشورهای صادرکننده گاز را رساندن این سهم تا ۳۰ درصد عنوان کرد و افزود: «در دنیایی که رشد جمعیت و شهرنشینی نیاز به انرژی پایدار را دوچندان کرده، گاز طبیعی نه تهدید محیط‌زیست، بلکه بخش مهمی از راه‌حل بحران انرژی و تغییر اقلیم است.»
وزیر نفت در بخشی از سخنان خود در دوحه خاطرنشان کرد: روندهای افراطی غرب در حذف ناگهانی سوخت‌های فسیلی، تبعات سنگینی برای کشورهای درحال‌توسعه دارد و می‌تواند امنیت انرژی جهانی را به خطر اندازد . وی گفت: «ایران همراه دیگر اعضا می‌کوشد تا با موضعی واحد، نقش گاز طبیعی را به‌عنوان انرژی مطمئن در توسعه پایدار معرفی کند.»
تحریم‌ها و هزینه‌های پنهان تأمین انرژی
او در تبیین تأثیر تحریم‌ها بر بازارهای جهانی انرژی گفت: «تحریم‌های بی‌اساس علیه دارندگان ذخایر گاز و نفت، نه‌تنها سیاسی، بلکه اقتصادی و ضدتوسعه است؛ زیرا باعث بی‌اعتمادی، فرار سرمایه‌گذاری و افزایش هزینه تمام‌شده انرژی برای همه کشورها می‌شود.»
پاک‌نژاد افزود با وجود این فشارها، ایران راهبرد افزایش تولید گاز طبیعی، بهره‌وری بالاتر و سرمایه‌گذاری مشترک منطقه‌ای را دنبال می‌کند و آماده همکاری با همه اعضای مجمع در پروژه‌های فرامرزی است.
ابتکارات جدید برای تقویت همبستگی درون‌مجمعی
در بخش پایانی اجلاس، پیشنهاد تهران برای ارتقای ساختار جی‌ئی‌سی‌اف به «سازمان کشورهای صادرکننده گاز» با استقبال وزرا روبه‌رو شد. وزیر نفت توضیح داد: «تحولات سریع بازار انرژی و نااطمینانی برای سرمایه‌گذاران اقتضا می‌کند یک سازمان منسجم و دارای چارچوب سیاست‌گذاری و بودجه مستقل شکل گیرد تا منافع ۷۰ درصد ذخایر گاز جهان هماهنگ‌تر دفاع شود.»
در همین چارچوب، انتخاب نماینده ایران به‌عنوان رئیس هیئت‌های اجرایی مجمع نیز تصویب شد که به گفته کارشناسان، گامی مهم در افزایش نفوذ جمهوری اسلامی ایران در معادلات گازی جهان است.
پاک‌نژاد تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان بنیان‌گذار جی‌ئی‌سی‌اف، در این نشست مجموعه ابتکاراتی را مطرح کرده که هدف آن «تأمین منافع جمعی اعضا در افق بلندمدت» است. این ابتکارات شامل ایجاد چارچوب‌های ضدتحریمی، صندوق پشتیبان پروژه‌های گازی مشترک و تسهیل همکاری‌های علمی میان اعضاست. او گفت: « باید از ساختار مشورتی فعلی عبور و به ساختار اجرایی و تصمیم‌ساز برسیم تا مجمع نه‌تنها تریبون، بلکه ابزار واقعی سیاست‌گذاری بین‌المللی در حوزه گاز باشد.»
رایزنی‌های دوجانبه از الجزیره تا ابوجا
هم‌زمان با نشست اصلی، وزیر نفت ایران در دوحه مجموعه‌ای از دیدارهای دوجانبه با همتایان خود از لیبی، نیجریه، الجزایر و قطر برگزار کرد که محور اصلی آن تعمیق همکاری‌های گازی و پتروشیمیایی بود.
ایران با ابتکار تشکیل سازمان کشورهای صادرکننده گاز در اجلاس دوحه، مسیر تازه‌ای برای همگرایی تولیدکنندگان و مقابله با تحریم‌های انرژی و بی‌ثباتی بازار جهانی گشود
در دیدار با خلیفه رجب عبدالصادق، وزیر نفت و گاز لیبی، درباره «کشف ذخایر جدید گاز در ایران، همکاری‌های فنی، و سرمایه‌گذاری مشترک» توافق اولیه حاصل شد. پاک‌نژاد گفت: «لیبی با تجربه حضور در اوپک و جی‌ئی‌سی‌اف، شریک راهبردی ایران در آفریقا است و دو کشور می‌توانند در زیرساخت‌های انتقال گاز و پتروشیمی همکاری کنند.»
در گفت‌وگو با اکپریکپه اکپو، وزیر منابع گازی نیجریه، محور گفتگوها گسترش صادرات فناوری و تجهیزات انرژی ایران بود. اکپو ایران را الگویی برای «ایستادگی در برابر فشارهای سیاسی» دانست و بر حمایت کشورش از طرح ایران برای اصلاح ساختار جی‌ئی‌سی‌اف تأکید کرد.
دیدار محسن پاک‌نژاد با محمد عرقاب، وزیر انرژی و معادن الجزایر، حال و هوای سیاسی‌تری داشت. عرقاب ضمن تمجید از «مقاومت ملت ایران» و پیشرفت‌های فناورانه کشور در دوران تحریم، همکاری با تهران را «مایه افتخار جهان اسلام» توصیف کرد.
در این دیدار، دو طرف درباره پروژه‌های مشترک توسعه میدان‌های گازی و ورود شرکت‌های الجزایری به طرح‌های پتروشیمی ایران گفت‌وگو کردند. وزیر نفت کشورمان از وزیر انرژی الجزایر برای سفر به تهران و آغاز مذاکرات عملی سرمایه‌گذاری دعوت کرد.
اتحاد در دوحه علیه سیاست حذف گاز
وزیران حاضر در اجلاس، با اشاره به رویکرد «افراطی» برخی کشورها در حذف کامل سوخت‌های فسیلی، توافق کردند از گاز طبیعی به‌عنوان انرژی گذار امن در مسیر رسیدن به اقتصادهای کم‌کربن دفاع کنند.
در بیانیه پایانی، تأکید شده مجمع کشورهای صادرکننده گاز باید جایگاه خود را به‌عنوان یکی از ارکان اصلی امنیت انرژی جهانی تقویت کند. پیشنهاد ایران در همین زمینه برای «گفت‌وگوهای عالی‌رتبه بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان» با اجماع اعضا به تصویب رسید.
در حاشیه اجلاس، بحث انتخاب دبیرکل جدید جی‌ئی‌سی‌اف نیز مطرح شد. پاک‌نژاد با اشاره به پایان دوره دبیرکل پیشین، گفت: «هدف این است که برای نخستین بار، کشوری که تاکنون سهمی از این جایگاه نداشته، دبیرکلی را عهده‌دار شود تا روح تازه‌ای در همکاری‌ها دمیده شود.»
وی از عملکرد دوره محمد حامل، دبیرکل فعلی، قدردانی کرد و افزود: «ایران آماده است در چارچوب مدیریت جدید نیز نقش مؤثر خود را در پیشبرد اهداف مجمع ایفا کند.»
محسن پاک‌نژاد در پایان با تشریح نتایج دستاوردهای اجلاس گفت: «با وجود تحریم‌ها و فشارها، حضور فعال ایران در مجمع کشورهای صادرکننده گاز نشان داد که گاز، زبان مشترک ملت‌ها برای توسعه است.»
او تأکید کرد ایران با همکاری اعضا خواهد کوشید هزینه‌های جهانی انرژی را کاهش، امنیت عرضه را حفظ و نقش خود را در آینده سبز گاز تثبیت کند.
در فضای پرتنش امروز بازار انرژی، ابتکار ایران برای سازمان‌دهی ساختاری جدید تحت عنوان «سازمان کشورهای صادرکننده گاز» می‌تواند مسیر تازه‌ای برای ثبات، همکاری و استقلال انرژی جهان بگشاید—مسیرى که از دوحه آغاز و در تهران معنا می‌یابد.
