استارتاپ‌ها در تنگنای مالی و قانونی
مهرین نظری
استارتاپ‌های ایرانی برای رشد و رقابت در بازارهای جهانی نیاز به سرمایه دارند، اما چالش‌های جذب سرمایه داخلی و خارجی همچنان یکی از موانع اصلی توسعه آن‌هاست. با وجود رشد چشمگیر در حوزه فناوری، کمبود سرمایه‌گذاری جسورانه و موانع قانونی همچنان گریبان‌گیر اکوسیستم استارتاپی کشور است.
اقتصاد دیجیتال به‌عنوان یکی از موتورهای اصلی رشد اقتصادی جهان شناخته می‌شود و استارتاپ‌ها نقش کلیدی در این تحول دارند.
در ایران، تعداد استارتاپ‌ها در دهه گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است و اکنون بخش قابل توجهی از اقتصاد دیجیتال کشور را تشکیل می‌دهند. با این حال، جذب سرمایه یکی از چالش‌های اصلی آن‌هاست که مانع پیشرفت و رقابت‌پذیری آن‌ها در بازارهای بین‌المللی می‌شود.
وضعیت سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های ایران
براساس گزارش‌های رسمی، در سال ۱۴۰۲ حجم سرمایه‌گذاری جسورانه (VC) در ایران حدود ۵ هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم در مقایسه با کشورهای منطقه مانند ترکیه (با بیش از ۱.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در سال ۲۰۲۳) بسیار پایین است.
همچنین، تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه فعال در ایران کمتر از ۲۰ مورد است که نشان از محدودیت جدی در منابع مالی دارد.
یکی از مشکلات اصلی در این حوزه، نبود زیرساخت‌های قانونی و شفافیت کافی در فرآیندهای سرمایه‌گذاری است. بسیاری از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از ریسک‌های ناشی از تغییرات ناگهانی قوانین و محدودیت‌های ارزی گلایه دارند.
دلایل اصلی چالش‌ها
۱. نبود شفافیت قانونی: سرمایه‌گذاران معمولاً به دنبال محیطی شفاف و قابل پیش‌بینی هستند. تغییرات مکرر قوانین مالیاتی و بانکی در ایران یکی از موانع اصلی جذب سرمایه خارجی به‌شمار می‌رود. به عنوان مثال، برخی استارتاپ‌ها از محدودیت‌های ایجادشده در نقل و انتقالات مالی شکایت کرده‌اند که باعث کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری می‌شود.
۲. کمبود تجربه در حوزه سرمایه‌گذاری جسورانه: در ایران، بسیاری از سرمایه‌گذاران همچنان به سرمایه‌گذاری سنتی (مانند املاک و مستغلات) گرایش دارند و با مفهوم سرمایه‌گذاری جسورانه که نیازمند صبر و تحمل بیشتری است، آشنا نیستند. به همین دلیل، استارتاپ‌ها با دشواری‌های زیادی در جذب منابع مالی مواجه می‌شوند.
۳. عدم وجود شبکه‌های گسترده سرمایه‌گذاری: در بسیاری از کشورها، اکوسیستم استارتاپی به وسیله شبکه‌های گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران، شتاب‌دهنده‌ها و صندوق‌های خطرپذیر پشتیبانی می‌شود. اما در ایران، این شبکه‌ها همچنان در حال شکل‌گیری هستند و پراکندگی بالایی دارند.
فرصت‌ها و راه‌حل‌ها
۱. ایجاد سیاست‌های حمایتی: دولت می‌تواند با ارائه مشوق‌های مالیاتی و قانونی، جذابیت سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها را افزایش دهد. ایجاد صندوق‌های مشترک بین‌المللی و تضمین بازگشت سرمایه می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را جلب کند.
۲. آموزش سرمایه‌گذاران: آموزش سرمایه‌گذاران داخلی در زمینه مفاهیم سرمایه‌گذاری جسورانه و مدل‌های کسب‌وکار استارتاپ‌ها، می‌تواند زمینه‌ساز توسعه این حوزه باشد. کارگاه‌ها و رویدادهای آموزشی می‌تواند به تقویت آگاهی سرمایه‌گذاران کمک کند.
۳. توسعه شتاب‌دهنده‌ها و مراکز نوآوری: شتاب‌دهنده‌ها و پارک‌های علم و فناوری می‌توانند نقش مهمی در جذب سرمایه و حمایت از استارتاپ‌ها ایفا کنند. در سال ۱۴۰۲، بیش از ۱۰۰ استارتاپ موفق به جذب سرمایه از طریق این مراکز شدند که نشان از تأثیر مثبت آن‌ها دارد.
۴. تسهیل فرآیندهای حقوقی و مالی: ساده‌سازی فرآیندهای ثبت شرکت، جذب سرمایه و کاهش بوروکراسی می‌تواند به رشد سریع‌تر استارتاپ‌ها کمک کند. به عنوان مثال، راه‌اندازی سامانه‌های آنلاین برای ثبت و پیگیری قراردادهای سرمایه‌گذاری می‌تواند روند جذب سرمایه را سرعت بخشد.
نمونه‌های موفق
با وجود چالش‌ها، برخی استارتاپ‌های ایرانی توانسته‌اند با جذب سرمایه‌گذاری مناسب، رشد چشمگیری داشته باشند. برای مثال:
● دیجی‌کالا: موفق به جذب بیش از ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی شده است.
● اسنپ: بزرگترین پلتفرم حمل‌ونقل آنلاین ایران که توانسته است سهم عمده‌ای از بازار را به خود اختصاص دهد.
● علی‌بابا: یکی از پلتفرم‌های پیشرو در حوزه گردشگری و سفر که با جذب سرمایه‌گذاری موفق به توسعه خدمات خود شده است.
جذب سرمایه، یکی از چالش‌های کلیدی استارتاپ‌های ایرانی است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی بین دولت، سرمایه‌گذاران و استارتاپ‌هاست.
با ایجاد زیرساخت‌های شفاف و حمایتی، می‌توان امید داشت که اکوسیستم استارتاپی ایران به جایگاه شایسته‌ای در اقتصاد دیجیتال جهانی دست یابد. در این مسیر، استفاده از تجربه‌های موفق داخلی و بهره‌گیری از فرصت‌های بین‌المللی، نقش کلیدی خواهد داشت.
