افزایش خسارت آفات گیاهی ناشی از تغییر اقلیم

معاون کنترل سازمان حفظ نباتات کشور گفت: اثرات تغییر اقلیم و زیست محیطی کشور منجر به افزایش خسارت گیاهی شده است.

مسعود لطیفیان معاون کنترل سازمان حفظ نباتات کشور در گفت و گو با خبرنگار گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، از افزایش خسارت آفات گیاهی در اثر تغییرات اقلیمی خبر داد و گفت: تغییر اقلیم ایران از جمله افزایش دما، کاهش بارش، افزایش رفتارهای حدی جوی و اقلیمی منجر به خشکسالی‌های فراگیر، گرد و غبار، سیل‌های مهیب، افزایش نیاز آبی محصولات کشاورزی و کاهش منابع آب در کشور شده است.

او افزود: در شرایط کنونی پیامدهای تغییر اقلیم ناگوار اقتصادی و اجتماعی را به دنبال داشته و منجر به کاهش شدید رشد اقتصادی کشور شده است.

لطیفیان ادامه داد: تغییرات اقلیمی و حوادث زیست محیطی که به صورت ناگهانی در شرایط زمانی و مکانی به وجود می‌آیند، به طور قابل توجهی باعث تغییر در شرایط زیستگاه‌ها و توزیع منابع مورد نیاز آفات و امراض گیاهی می‌‌شوند.

او با اشاره به اینکه تغییرات شدید ناشی نظیر سیل و خشکسالی از جمله مهمترین عوامل موثر بر افزایش جمعیت عوامل خسارت زای مستعد و مهاجم برای سیستم های کشاورزی است، بیان کرد:  جمعیت علف‌های هرز، آفات و بیماری‌های گیاهی به طور مستقیم و غیرمستقیم بعد از حوادث طبیعی نظیر سیل و خشکی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. همچنین برخی گونه‌ها استراتژی زندگی خود را به گونه‌ای تغییر می‌دهند که به سازگاری بیشتر آن‌ها در مقابل حوادث زیست محیطی منجر می‌شود.

معاون کنترل سازمان حفظ نباتات با بیان اینکه حوادث محیطی، اختلالات زیست محیطی ناشی از فعالیت صنعتی و انسانی  تغییرات جدی در اکوسیستم ایجاد می‌کنند،گفت: به طور خاص، طغیان برخی آفات گیاهخوار و ناقل بیماری‌های گیاهی اغلب تحت تأثیر شیوه‌های مدیریت زراعی به ویژه برداشت، جایگزینی گونه‌های گیاهی و غیره است که شرایط مطلوب برای آنها را ایجاد می‌کنند که این شرایط باعث انقراض گونه‌های حساس نظیر دشمنان طبیعی و گرده افشان‌ها شده و محیط زیست را برای فعالیت آفات فراهم می‌کند.

او ادامه داد: اثرات آلاینده‌های انسانی و صنعتی در جمعیت علف‌های هرز، آفات و بیماری‌های گیاهی به توانایی آنها برای تحمل مواد سمی بستگی دارد. از طرفی اثرات حوادث آب و هوایی به جمعیت عوامل خسارت زای به نوع، شدت، فرکانس و وسعت حادثه بستگی دارد.

لطیفیان با بیان اینکه جاری شدن سیل و خشکسالی وسیع طی سال‌های اخیر و روند کلی خشک شدن آب‌های سطحی کشور می‌تواند حوادث ناگواری در شدت خسارت زایی علف‌های هرز، آفات و بیماری‌های گیاهی ایجاد کنند، گفت: این حوادث  بر گونه‌های عوامل خسارت زای گیاهی در کشور تاثیر فراوان خواهد گذاشت.  همچنین طوفان‌های شدید و گرد و غبار همراه با تنش‌های کم آبی به خصوص در مناطق گرمسیری کشور (نظیر استان‌های سیستان و بلوچستان و خوزستان ) باعث بیرون راندن جمعیت عوامل کنترل طبیعی از منطقه و آسیب به جمعیت آنها می‌شوند. این شرایط تعیین کننده طرز پراکندگی و میزان رشد و نمو آفات محصولات اساسی نظیر نخل خرما است. در شرایط تنش خشکی شدت خسارت برخی آفات نظیر کنه تارتن و آفات چوبخوار خرما می‌شود.

معاون کنترل سازمان حفظ نباتات در ادامه افزود: جاری شدن سیل باعث رانش خاک و رسوب مجدد آن و موجب دفن موجودات مرتبط با چرخه زندگی آفات گیاهی می‌‌شوند.

آتش سوزی و تحمیل درجه حرارت‌های فوق‌العاده بالا در مناطق جنگلی نظیر منطقه زاگرس جمعیت آفات گیاهی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

نکته مهم این است که طغیان جمعیت آفات اغلب پس از انواع حوادث زیست محیطی اتفاق می‌افتد، چرا که موجودات زنده و غیر زنده محیط زیست در اثر حادثه تحت تأثیر قرار می‌گیرند به گونه‌ای که شرایط را برای برخی از آفات گیاهی در مناطق وسیعی مستعد می‌سازند.

او با اشاره به اثرات بارش بیش از حد در کشور بیان کرد: اگر چه بارش باران باعث افزایش آب در دسترس می‌شود یا در هنگام آتش سوزی درجه حرارت را تعدیل می‌کنند.

اما بارش بیش از حد و بروز سیل دارای اثرات منفی بر جمعیت آفات است. به عنوان مثال طغیان ملخ در برخی مناطق جهان به حوادثی نظیر سیل و خشکسالی ارتباط داده شده است.

سابقه هزار ساله طغیان ملخ در چین نشان می‌دهد که تخریب زیستگاه ملخ در دشت‌های سیلابی منطقه و نبود پوشش گیاهی کافی و مناطق تخم گذاری در طول سال‌های خشکسالی و سال‌های پس از بروز سیل‌های شدید، علل طغیان ملخ‌ها بوده است.

این مقام‌ مسئول سازگاری با تغییرات اقلیمی را به عنوان یک اصل اساسی برای اجرای استراتژی‌های مدیریت ریسک و کاهش خطر بالقوه اثرات تغییرات آب و هوایی در مدیریت حفظ نباتات کشور دانست و گفت: توسعه ظرفیت سازگاری سیستم‌های مدیریت کنترل آفات با شرایط تغییرات اقلیمی به عوامل مختلف بیولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی بستگی دارد.

توانایی انطباق سیستم‌های تولید محصولات استراتژیک و مهم از نظر امنیت غذایی کشور با روش‌های کنترل آفات در شرایط تغییرات اقلیمی نیازمند سرمایه گذاری مالی ویژه است.

لطیفیان ادامه داد: با تغییر اقلیم همزمان در تجارت جهانی تغییر به وجود می آید و در بسیاری از موارد نمی‌توان برای حفظ امنیت غذایی به واردات متکی بود. بنابراین افزایش توانایی انطباق سریع با تغییرات آب و هوایی برای حفظ امنیت غذایی با تکیه بر تولید داخلی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

معاون کنترل سازمان حفظ نباتات کشور در پایان با اشاره به مهمترین راهکارهای سازمان حفظ نباتات جهت مقابله با تنش‌های خشکسالی تصریح کرد: پهنه بندی خطر ریسک و آسیب پذیری عوامل خسارت زای گیاهی براساس اقلیم‌های مختلف کشاورزی و محصول، تهیه مدل‌های پیش‌ آگاهی عوامل ‌خسارت‌زای گیاهی، توسعه و بهره برداری موثر از سامانه‌های یکپارچه پایش، پیش آگاهی مبتنی بر دانش و فناوری روزآمد، حمایت در مدیریت علف‌های هرز در محصولات استراتژیک زراعی، حمایت در مدیریت عوامل خسارتزای گیاهی محصولات سبزی و جالیز گلخانه‌ای با اولویت روش‌های بیولوژیک، مدیریت تلفیقی آفات چوبخوار خرما، مدیریت کنترل سن غلات و آفات همگانی، مدیریت کنترل ملخ‌های بومی و صحرایی، مدیریت کنترل جوندگان مضر کشاورزی و اجرای عملیات کنترل بیولوژیک در محیط‌های گلخانه‌ای که کمتر از مشکل خشکی آسیب پذیر هستند، از جمله راهکارهایی هستند که سازمان برای تنش‌های مقابله با خشکسالی بر آن‌ تاکید دارد.