اقتصاد آلودگی

مهران ابراهیمیان

تهران از روز جمعه گذشته، هفته‌ای با آلودگی هوای شدید را پشت سر گذاشت و تنها ابراز امیدواری برای بهبود وضعیت و دعای شهروندان برای آمدن باد و باران راهکاری بود که آن هم توسط مجری و کارشناس آب و هوای صدا و سیما مطرح شد! وضعیت تاسف باری که سابقه ای ۲۰ ساله داشته و لااقل از سال ۹۵ با پیگیری رئیس سازمان بازرسی وقت قرار بود مشکلات شناسایی و به سران سه قوه تقدیم شود و در نهایت گزارش با شناسایی ۱۵ عامل در سال ۱۳۹۹ به مجلس ارسال شد.

به گزارش عصراقتصاد- در آن سال واژه «ترک فعل» برای رسیدگی به مدیران نالایق و کم کار مُد شده بود اما از آن سال تا به حال قریب به سه سال می گذرد و انگار مجلس و دولتمردان اولویت های دیگری در شهرهای آلوده دارند!

بررسی وضعیت آلودگی ‌هوا در ۷۳ روز گذشته از پاییز نشان می‌دهد، از هر چهار روز، یک روز، هوا در وضعیت نارنجی یا قرمز بوده است و دیروز نیز بار دیگر در نقاطی از تهران شاخص از ۲۰۰ هم گذشت و به وضعیت بنفش رسید ان هم در حالی که مدارس سه روز تعطیل شدند!

آلودگی هوا سناریوی تکراری در پاییز سالهای مختلف است که به مجموعه ای دستگاه ها مرتبط می شود اما هیچ کس آن را گردن نمی گیرد

اقتصاد آلوده و اقتصاد آلودگی

گویی اقتصاد آلوده کشور به فساد و رانت مولود نامیمونی دارد که می توان به آن واژه «اقتصاد آلودگی» لقب داد و آن هم در نتیجه کم کاری در بهبود بسیاری از مولفه های آلوده کننده آب و هوا است که لابد در زیر مجموعه اقتصاد محیط زیست از نگاه آکادمیک می گنجد ولی به صنایع خودرو، نفت و حتی اقتصاد شهری هم مربوط می شود بااین حال هیچ کس ان را گردن نمی گیرد!
ایرانی ها در سالهای اخیر متاثر از تحریم های ظالمانه نه تنها با کوچک شدن جیبشان مواجه شده اند بلکه عملا با جابجایی اولویت ها برای تصمیم گیران سیاسی کشور آلودگی هوا و مرگ ده ها هزار نفر در اثر آلودگی های هوا در صدر مشکلات نیست در حالی که هر سال با شروع فصل پاییز آن را تجربه می کنیم.

بازی بده بغلی با جریمه مرگ ۲۶ هزار نفری!

بازی بغلی بگیر، چیو بگیرم ! را یادتان هست؟ دقیقا پاییزها مسئولان مرتبط با آلودگی هوا در فصل برگ ریزان و رنگ ها این بازی را شروع میکنند اما جریمه آن به روایتی ۲۰ هزار نفر و به روایت دیگری ۲۶ هزار نفر انسان است که سالانه جان خود را در اثر آلودگی در شهرهای مختلف از دست می دهند.

به این اخبار نگاه کنید:

– به گفته عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی «سالانه بیش از ۲۰ هزار تن از ساکنان ۲۷ استان کشور بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.»
– دبیر کل اتحادیه جهانی مبارزه با بیماری‌های ریوی حاکی از این است که «آلودگی هوا سالانه ۷ میلیارد دلار به کشور خسارت می‌رساند.»
– داریوش گل‌علیزاده ،رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست گفته :در بررسی‌های انجام شده توسط وزارت بهداشت در ۳۳ شهر( سال ۱۴۰۱)، بیش از ۲۶ هزار نفر به‌دلیل مرگ‌ومیر منتسب به آلودگی هوا جان خود را از دست دادند که خسارت معادل آن ۱۱.۳ میلیارد دلار برآورد شده است.
– مالک شریعتی عضو کمیسیون انرژی مجلس گفته گاهی اوقات برای تامین نیاز کشور از بنزین های بی کیفیت استفاده می شود ودر خبری دیگر آمده است: بنزین بی کیفیت صادراتی به افغانستان برگشت خورد.
– اما جلیل سالاری معاون وزیر نفت ادعاهای مطرح شده نسبت به نقش مستقیم کیفیت بنزین در آلودگی هوا را رد می کند. او گفته آلودگی هوا هیچ ارتباطی با بنزین ندارد و مربوط به میزان مصرف است.
– پیشتر نیز جعفر سالاری‌نسب، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی با تکرار صحبت های سالاری گفته بود: آلودگی هوا هیچ ارتباطی با بنزین ندارد و مربوط به میزان مصرف سوخت است. در شرایط فعلی تقاضا و مصرف بالاست و لازم است که «مردم» رعایت کنند!
– هرچند که وزارت نفتی های علاوه بر مردم به خودروسازان هم ایراد وارد کرده بودند که چرا خودروهای فعلی مصرف سوخت بالایی دارند و خودروهای فرسوده از رده خارج نمی شوند که در این باره احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان ایران گفته بود: ۴ سال است که خودرو‌ها را با استاندارد یورو ۵ تولید می‌کنیم و امروز ۳۵ درصد بنزین و گازوئیل تولید شده کشور در حد استاندارد است و مابقی پایین‌تراز حد استاندارد است. چون از بنزین پتروشیمی‌ها استفاده می‌شود که کیفیت پایینی دارد! به‌ویژه وضعیت گازوئیل بسیار بدتر است و میزان آلایندگی آن باید ۵۰ پی پی ام باشد که الان ۵۰۰ پی‌پی‌ام است.
– برخی نیز این روزها به مانند سالهای قبل به شهرداری ها به ویژه شهرداری تهران گیر سه پیچ داده اند که چرا ناوگان حمل و نقل فرسوده است و تاکسی ها و اتوبوس ها آلودگی بیش از حد دارند و نوسازی نمی شوند. در این باره هم چمران رییس شورای شهر تهران اعلام کرده در دو نیروگاه تهران از مازوت استفاده می شود.

مجلس وزارت نفت را به خاطر بنزین بی کیفیت متهم کرده و بعد وزارت نفت آن را رد کرده و داده به بغلی اش که صنعت خودرو است، خودروسازان کلاف سردرگم را باز چرخانده اند و داده اند به شهرداری و شهرداری هم ان را پاس داده به وزارت نیرو و نیروگاه هایی که مازوت می سوزانند و آنها هم با آمار و ارقام اعلام کرده اند که ما آلودگی نداریم که هیچ! جایگاه برتر جهان را داریم

با این اوصاف شرکت پخش فرآورده های نفتی هم که متولی اصلی تامین توزیع گازوئیل در کشور است، در مازوت سوزی نیروگاه ها هم بی تقصیر نیست. این در حالی است که فعالان نیروگاه ها که بعضا راندمانی کمتر از ۲۰ درصد هم دارند معتقدند راندمان نیروگاه ی کشور ۳۹ درصد است و در جایگاه پانزدهم دنیا از لحاظ راندمان در دنیا قرار داریم!

تا اینجا اگر دقت کرده باشید، مجلس وزارت نفت را به خاطر بنزین بی کیفیت متهم کرده و بعد وزارت نفت آن را رد کرده و داده به بغلی اش که صنعت خودرو است، خودروسازان کلاف سردرگم را باز چرخانده اند و داده اند به شهرداری و شهرداری هم ان را پاس داده به وزارت نیرو و نیروگاه هایی که مازوت می سوزانند و آنها هم با آمار و ارقام اعلام کرده اند که ما آلودگی نداریم که هیچ! جایگاه برتر جهان را داریم ، ضمن این که هنوز گازکم نیامده که مازوت بسوزانیم و در این میان محیط زیست به عنوان برنده وارد میدان شده و به اعتماد ملی گفته است: «کیفیت سوخت در تهران بد نیست اما خیلی از تهرانی‌ها به شهرهای شمالی سفر می‌کنند، سوخت در آن استان‌ها استاندارد یورو چهار پنج ندارد، بنابراین بنزینی که از استان‌های اطراف سوخت‌گیری می‌شود هم در تهران سوزانده می‌شود.»

یک چیز را در میان این همه عوامل آلوده کننده که بسیاری را راهی بیمارستانها و حتی قبرستان می کند از یاد نبرد که آلودگی هوا راه حل دارد

توجه کردید؟ یعنی عملا هیچ یک از دستگاه ها مسئول نیستند بلکه در تهران، تهرانی ها مقصرند اما تکلیف ۲۰ هزار نفر کشته آلودگی هوا در ۳۲ شهر دیگر چه می شود؟

به گزارش عصر اقتصاد هوای شهرهای بزرگ مانند تهران با وجود این که ایران اولین دارنده ذخایر نفت و گازو از لحاظ ژئوجغرافی بسیار مستعد بهره برداری از انرژی های تجدید پذیر باد و خورشید است، به دلیل عوامل مختلفی از جمله ترافیک شدید، صنایع و کارخانه‌ها، احتراق سوخت‌های فسیلی کم کیفیت ( متاثر از کاهش سرمایه گذاری ناشی از تحریم ها)، سوزاندن زباله، خودروهای پرمصرف و فرسوده، نیروگاه های با بازده کم و عمر بالا و فرسوده، ساختمان‌سازی و کاهش سطح فضای سبز آلوده است. این عوامل باعث افزایش غلظت گازهای آلاینده مانند دی‌اکسید کربن، نیتروژن اکسید و ذرات معلق در هوا می‌شود که باعث آلودگی هوا و ایجاد مشکلاتی مانند اختلال در تنفس، بیماری‌های قلبی و عروقی، و تغییرات اقلیمی می‌شود. اما باید یک چیز را در میان این همه عوامل آلوده کننده که بسیاری را راهی بیمارستانها و حتی قبرستان می کند از یاد نبرد که آلودگی هوا راه حل دارد.

شاهین اصغری : وزارت نیرو با همکاری وزارت نفت ۲۰۰۰ مگاوات نیروگاه بخش خصوصی با راندمان بالای ۴۳ درصد را به جرم خصوصی خاموش کرده تا نیروگاه با راندمان ۲۷ درصد و نیروگاه مازوت سوز آلودگی هوا را ایجاد کند

شاهین اصغری فعال اقتصادی در حوزه انرژی و رئیس اتاق مشترک ایران و آلمان در این باره می‌گوید: وزارت نیرو با همکاری وزارت نفت ۲۰۰۰ مگاوات نیروگاه بخش خصوصی با راندمان بالای ۴۳ درصد را به جرم خصوصی خاموش کرده تا نیروگاه با راندمان ۲۷ درصد و نیروگاه مازوت سوز آلودگی هوا را ایجاد کند این در حالی است که در شرایط کمبود گاز باید اولویت نیروگاه های با راندمان بالا باشد.

هم اکنون متوسط بهره وری نیروگاه در کشور حدود ۳۹.۵ درصد است،اما بهره وری نیروگاه های فرسوده به کمتر از ۲۰ درصد رسیده است. با وجود اینکه فعالیت این نیروگاه ها به دلیل مصرف بالای سوخت توجیه اقتصادی ندارد، اما ناترازی ۱۵ هزار مگاواتی برق مانع خروج آنها شده است.

خوش گفتار رئیس سندیکای برق نیز چندی پیش در گفتگو با سایت تحلیل بازار گفته بود: نه تنها برنامه ای برای بازنشسته ای نیروگاه های فرسوده نداریم بلکه به آنها که غیر بهره ور بوده و راندمان پایینی دارند، جایزه هم می دهیم.

در حال حاضر از مجموع ۱۵ هزار و ۲۰۰ مگاوات نیروگاه‌های بخاری کشور حدود ۱۰ هزار مگاوات آن بیش از ۳۰ سال عمر دارند که عمر ۵۰۰۰ مگاوات آن‌ها بیش از ۴۰ سال است. در ناوگان نیروگاه‌های گازی نیز حدود ۳۲۰۰ مگاوات بیش از ۳۰ سال عمر دارند که عمر ۲۵۰۰ مگاوات آن‌ها بیش از ۴۰ سال است.

رییس سندیکای برق در بخش دیگری از گفتگوی خود مقدار تحقق اهداف تعیین شده در برنامه ششم توسعه در حوزه برق را صفر دانست و گفت: مشکل اینجاست که حاکمیت حاضر نیست برق را به عنوان یک کالای تمام اقتصادی بپذیرد.

پویا فیروزی دبیرکل اتاق مشترک ایران و کره نیز در این باره می‌گوید: دلارش برای پتروشیمی‌ها ریالش برای رانت خوارها و سرطانش برای رعیت؛ تقسیم عادلانه است؟
‏

آلودگی هوا قبلا مسئله چند شهر بزرگ و صنعتی ایران بود. اما حالا به طالقان، اسکو، آبیک، همدان، فلاورجان، بجنورد اراک ، مشهد اصفهان و… هم رسیده است. این در حالی است که سایر کشورها نیز سالها پیش با چنین پدیده هایی مواجه شده اند و در طی یک برنامه بلند مدت و میان مدت نسبت به رفع آن اقدام کرده اند.

قرار است ۸۰ درصد برق جهان تنها تا هفت سال دیگر از خورشید، باد و آب تامین شود در حالی که ما در این روزها گرفتار خفگی ناشی از نیروگاه های فرسوده و مازوت سوز هستیم

آمارهای جهانی در چه وضعی هستند؟

طبق آخرین آمار اعلام شده قرار است تا سال ۲۰۳۰ هر سال ۱۰۰۰ گیگاوات ( معادل تولید در چهار سال قبل) در سطح جهان نیروگاه های تجدید پذیر ساخته شود و از ۳۶۰۰ گیگاوات فعلی در ۷ سال آینده ظرفیت نیروگاه های انرژی تجدیدپذیر جهانی به ۱۱۰۰۰ گیگاوات برسد. این در حالی است ظرفیت ما هم اکنون حدود یک گیگاوات است!

به گزارش عصر اقتصاد کنفرانس اقلیمی دبی که در چند روز گذشته در جوار کشور ما در حال برگزاری است با خبرهای عالی کار خود را به پایان رسانده و قرار است ۸۰ درصد برق جهان تنها تا هفت سال دیگر از خورشید، باد و آب تامین شود در حالی که ما در این روزها گرفتار خفگی ناشی از نیروگاه های فرسوده و مازوت سوز هستیم!

تعهد ۱۱۸ کشور برای سه برابر کردن انرژی های تجدیدپذیر ، بهره وری دو برابر از انرژی‌های تجدیدپذیر( یعنی کاهش شدت مصرف انرژی)، رسیدن به ۸۰ درصد برق جهان از مسیر انرژی های تجدید پذیر تا ۲۰۳۰ اقدامات جدی ای است که به نظر می رسد ایران فاصله بسیاری با انها پیدا خواهد کرد و باید نقشه راه تولید برق خود را از نو بنویسند.

البته برخی از کشورها مانند آلمان همین الان هم حدود ۶۰ درصد برق خود را از تجدیدپذیرها تامین می کنند در حالی که خودروهای برقی نیز سهم ۲۲.۵ درصدی از فروش کل خودروهای اروپا را به خود اختصاص داده است.

مسئولان این کشور با ۱۱.۷ گیگاوات انرژی خورشیدی، ۲.۴۶ گیگاوات انرژی بادی در خشکی و ۰.۲۲۹ گیگاوات انرژی بادی در دریا نه هشداری برای مصرف مردم می دهند و نه مسئولان بازی « بده بغلی » را اجرا می کنند بلکه قیمت برق در پیک مصرف یعنی در ظهر تابستان را ارزان هم کردند.

امیدواریم که مسئولان ما نیز در مسیر پیشرفت الگوهای عملیاتی سایر کشورها را در دستور کار قرار دهند اما تا آن زمان در حالی که کشورهای دیگر برای مشکلات خود راه حل های علمی را عملیاتی می کنند، بیایید برای اقتصاد آلوده و هوای خفه این روزها آرزوی باد و باران کنیم!