انرژی پاک ایران از شعار تا اجرا
نمایشگاه برق ۱۴۰۴ گام تازه‌ای در تبدیل برنامه‌های انرژی پاک به اقدام واقعی برداشت
سکینه مهرائی
بیست‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت برق ایران هم‌زمان با پانزدهمین نمایشگاه انرژی‌های تجدیدپذیر، این‌بار متفاوت‌تر از همیشه برگزار شد، رویدادی که نه‌فقط ویترینی از تجهیزات و فناوری‌های نوین، بلکه صحنه تعریف فصل جدیدی از همکاری دولت، بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه انرژی بود.
به گزارش عصراقتصاد، در روزهای پرترافیک نمایشگاه، تفاهم‌نامه‌های کلان میان بخش‌های مختلف صنعت برق منعقد شد، تأمین مالی کم‌سابقه‌ای از محل صندوق توسعه ملی شکل گرفت و نهادهای تازه‌ای برای اصلاح ساختار بازار برق معرفی شدند.
این تغییرات از امروز چارچوبی را می‌سازند که مسیر گذار انرژی ایران را از مدل تکیه بر سوخت‌های فسیلی به الگوی تولید پاک و هوشمند بازتعریف می‌کند.
در حاشیه نمایشگاه، محسن طرزطلب معاون وزیر نیرو و رئیس ساتبا، خبر از تزریق ۶۰۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی برای اجرای برنامه ساخت ۷ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر داد. به گفته او، در مرحله دوم نیز قرار است ۳۰۰ میلیون دلار دیگر تخصیص یابد تا این طرح تا پایان سال جاری به ظرفیت کامل برسد.
طرز طلب تأکید کرد ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور تا اوایل آبان به ۲۷۲۰ مگاوات رسیده و پیش‌بینی می‌شود در پایان آبان از ۳۱۰۰ مگاوات عبور کند. با تکمیل ساخت‌وسازها و رفع موانع اداری، تا زمستان میزان تولید به ۵۲۰۰ مگاوات خواهد رسید. این چشم‌انداز عملاً به معنی تحقق هدف «افق ۷ هزار مگاواتی» تجدیدپذیرهاست که دولت سیزدهم در برنامه توسعه انرژی وعده داده بود.
او با اشاره به تصمیم شورای اقتصاد برای صدور مجوز سرمایه‌گذاری مستقیم صندوق توسعه ملی در پروژه‌های خورشیدی، این اقدام را «نقطه پایان بر بحران طولانی تأمین مالی پروژه‌های انرژی پاک» خواند. طرزطلب گفت: «با حضور صندوق توسعه ملی در سرمایه‌گذاری مستقیم، مدل‌های قراردادی تازه‌ای برای جلب مشارکت بخش خصوصی شکل گرفته و اعتماد سرمایه‌گذاران احیا خواهد شد.»
در یکی از رویدادهای مهم نمایشگاه، نیز سیدمهدی حسینی، مدیرکل برنامه و بودجه ساتبا، از صدور دستور رسمی دولت برای تخصیص صددرصدی منابع عوارض برق به حوزه تجدیدپذیرها خبر داد؛ اقدامی که پس از سال‌ها مطالبه فعالان حوزه، حالا می‌تواند سرمایه‌گذاران را از نگرانی‌های مالی و تأخیر در پرداخت‌ها رها کند.
او همچنین از راه‌اندازی نهاد تازه‌ای تحت عنوان «برق سبز» خبر داد که وظیفه‌اش تجمیع برق نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس و عرضه آن در بورس انرژی است. این نهاد قرار است تا پایان سال به شکل رسمی وارد چرخه معاملاتی شود و فضای جدیدی برای نیروگاه‌های خورشیدی خانگی و صنعتی ایجاد کند.
به گفته حسینی، تاکنون برای بیش از ۹۶ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر مجوز احداث صادر شده و از این میان ۱۲ هزار و ۶۰۰ مگاوات به مرحله قرارداد رسیده‌اند. او افزود: «با سامانه رصد لحظه‌ای پروژه‌ها و صدور حواله‌های سوخت صرفه‌جویی‌شده، فرایند تسویه مطالبات سرمایه‌گذاران سرعت گرفته و امروز شاهد اعتماد و شفافیت بیشتری در زنجیره تجدیدپذیر هستیم.»
تفاهم‌نامه‌های کلیدی: از کولرهای هوشمند تا مبدل‌های خورشیدی
همچنین نمایشگاه برق امسال محل امضای چند تفاهم‌نامه مؤثر بود که هرکدام به نحوی بخشی از زنجیره فناوری و بهره‌وری انرژی کشور را تقویت می‌کنند.
در مراسمی که در سالن ۴۱ برگزار شد، تفاهم‌نامه‌ای میان معاونت علمی ریاست‌جمهوری و ساتبا با حضور کنسرسیوم پنج شرکت دانش‌بنیان امضا شد. این تفاهم با هدف توسعه فناوری و تولید داخلی مبدل‌های خورشیدی در قالب قانون «تولید بار اول» طراحی شده است.
طبق این توافق، ساتبا موظف به خرید مبدل‌های تولید داخل تا ظرفیت ۱۰۰۰ مگاوات خواهد بود و معاونت علمی نیز پشتیبانی فنی و استانداردسازی را عهده‌دار می‌شود. این اقدام نخستین گام عملی در مسیر خودکفایی تجهیزات کلیدی صنعت خورشیدی به شمار می‌رود و در آینده می‌تواند سهم تجهیزات ایرانی را در پروژه‌های بزرگ داخلی و صادراتی افزایش دهد.
هم‌زمان تفاهم‌نامه سه‌جانبه‌ای میان ساتبا، شرکت توزیع برق یزد و شرکت آوا سامان انرژی امضا شد که بر اساس آن تا پیش از تابستان ۱۴۰۵، ۱۰ هزار کولر آبی مجهز به الکتروموتورهای کم‌مصرف BLDC در این استان جایگزین خواهند شد. این پروژه علاوه بر صرفه‌جویی قابل‌توجه در مصرف برق، موجب کاهش آلاینده‌ها و مدیریت پیک بار شبکه در فصل گرم سال خواهد شد.
در بخش خصوصی نیز تفاهم‌نامه‌ای میان هلدینگ انرژی اهداف (وابسته به صندوق بازنشستگی نفت) و شرکت تدکو برای احداث نیروگاه‌های جدید با ظرفیت ۳ هزار مگاوات به امضا رسید. به گفته روح‌الله سلیمانی، مدیرعامل هلدینگ اهداف، اجرای این پروژه‌ها می‌تواند تا ۲۰ درصد از ناترازی فعلی برق کشور را جبران کند. بخشی از ظرفیت این نیروگاه‌ها قرار است از منابع تجدیدپذیر تأمین شود و واحدهای آن در استان‌های سمنان، فارس و ایلام احداث گردند.
گروه مپنا نیز در نمایشگاه امسال با تمرکز بر نوآوری‌های فناورانه و صادرات خدمات مهندسی حضور پررنگی داشت. این مجموعه بزرگ صنعتی تفاهم‌نامه‌هایی را با معاونت علمی ریاست‌جمهوری و شرکت‌های برق منطقه‌ای برای ساخت جبران‌سازهای توان راکتیو، سامانه‌های ذخیره‌سازی باتری (BESS) و سیستم‌های مدیریت دارایی فیزیکی نیروگاه‌ها امضا کرد.
هدف اصلی این توافق‌ها، توسعه فناوری‌های بومی در زیرساخت شبکه برق و کاهش وابستگی به تجهیزات وارداتی است. مپنا همچنین از برنامه جدید خود برای صادرات سامانه‌های کنترل نیروگاه به کشورهای منطقه از جمله عراق و عمان خبر داد.
هوش مصنوعی و عصر داده در انرژی
یکی از نشست‌های شاخص نمایشگاه، گفت‌وگوی تخصصی «کاربرد هوش مصنوعی در انرژی‌های تجدیدپذیر» بود؛ جایی که متخصصان ایرانی از نقش کلیدی داده و هوش در آینده صنعت برق سخن گفتند.
تقواییان، مدیرعامل شرکت فناوری‌های هوشمند کاشف، با اشاره به افزایش ۳۵۰هزاربرابری حجم داده‌های جهان طی دهه اخیر تأکید کرد: «هوش مصنوعی دیگر فقط ابزار تحلیل نیست، بلکه زیرساخت اصلی تصمیم‌سازی در مدیریت انرژی شده است.» او افزود: ترکیب داده و انرژی، آینده سیاست‌گذاری برق را خواهد ساخت و کشورهایی که این پیوند را زودتر برقرار کنند، مزیت رقابتی جهانی خواهند داشت.
در ادامه، مدنی از شرکت سازه‌پیوند، انرژی را در آستانه «انفجار هوش» دانست و گفت: «انرژی پاک بدون هوش مصنوعی پایدار نمی‌ماند. از این پس، سرمایه‌گذاری بر الگوریتم‌ها همان اندازه مهم است که بر توربین‌ها و پنل‌ها.» او بر ضرورت دیپلماسی فناوری و داده برای گذار از ناترازی برق کشور تأکید کرد و هشدار داد که نبود استراتژی داده‌ای، بزرگ‌ترین مانع توسعه پایدار انرژی در ایران خواهد بود.
سرمایه‌گذاری‌های نو و صادرات آینده‌نگر
در حاشیه نمایشگاه، چند نشست بین‌المللی میان شرکت‌های ایرانی و شرکای منطقه‌ای نیز برگزار شد. محور اصلی این گفت‌وگوها، انتقال فناوری، ساخت مشترک تجهیزات و صادرات خدمات فنی و مهندسی بود.
ایران در حال مذاکره برای حضور فعال در بازار برق منطقه، از آسیای میانه تا خاورمیانه است و حضور شرکت‌های دانشگاه‌محور در این نمایشگاه نشانه‌ای از تلاش برای ورود هوشمندانه‌تر به رقابت منطقه‌ای محسوب می‌شود.
در بخش سرمایه‌گذاری داخلی نیز، اجلاس «برق و سرمایه» با موضوع مکانیزم‌های تأمین مالی پروژه‌های تجدیدپذیر برگزار شد؛ جایی که فعالان بازار انرژی خواستار تسهیل دسترسی به تسهیلات بانکی، تضمین خرید برق بلندمدت، و استفاده از ابزارهای جدید مانند اوراق سبز شدند.
بومی‌سازی مبدل‌های خورشیدی، راه‌اندازی نهاد برق سبز و امضای تفاهم‌نامه‌های کلان در یزد و مپنا، فصل تازه‌ای از همکاری دولت و فناوری در صنعت برق ایران را رقم زد
به این ترتیب، نمایشگاه برق ۱۴۰۴ را باید فراتر از یک رویداد صنعتی دانست. این نمایشگاه نشان داد پس از سال‌ها پراکندگی در سیاست‌گذاری و ضعف در جذب سرمایه، امروز هم‌افزایی بین دولت، فناوری و سرمایه در حال شکل‌گیری است.
در این رویداد، تأمین مالی سنگین از صندوق توسعه ملی، بومی‌سازی تجهیزات کلیدی، حضور گسترده شرکت‌های دانش‌بنیان و ورود نهادهای مالی خصوصی، ترکیبی از اعتماد و انگیزه تازه را در اکوسیستم انرژی کشور ایجاد کرده است.
جهش در پروژه‌های خورشیدی، حرکت به سوی بازار برق سبز، اصلاح الگوی مصرف با فناوری‌های هوشمند، و گسترش صادرات خدمات مهندسی، همگی نشانه‌هایی از آغاز فصل جدیدی در صنعت برق ایران هستند. فصلی که بر پایه سرمایه‌گذاری واقعی، همکاری بین‌نهادی و پیوند هوش با انرژی بنا شده است.
سوتیتر: تزریق ۶۰۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی و کلید خوردن برنامه ۷ هزار مگاواتی تجدیدپذیر، نمایشگاه برق ۱۴۰۴ را به میدان اجرای واقعی وعده‌های انرژی پاک بدل کرد
سوتیتر:
