علی رمضانیان
هر وقت بازار سرمایه روزهای منفی خود را سپری می کند، سازمان بورس راه‌هایی را پیشنهاد می کند تا مردم را به ماندن در بورس تشویق کرده و علاوه بر آن به جذب سرمایه گذاران جدید نیز اقدام کند؛ غافل از اینکه خود این روش می تواند به ضرر بورس و سهامداران تمام شود.
به گزارش «عصر اقتصاد»، بازار سرمایه در حال حاضر در یکی از بدترین شرایط تاریخی خود قرار داشته و در یک رکود دوساله به سر می برد تا جایی که روزانه صدها میلیارد تومان نقدینگی از بورس می شود که سازمان بورس را بر آن داشته تا راه‌هایی برای نگهداشتن نقدینگی در بورس پیدا کند.
یکی از راه‌های تشویق سرمایه گذاران، بیمه کردن سهام با روش فروش اوراق تبعی است. اصطلاح بیمه کردن در بورس به معنی انتشار اوراق تبعی برای یک سهم است.
در حقیقت، راهکاری که به منظور حفظ آرامش خاطر سهامداران و تضمین بازدهی آنها توصیه می‌شود، انتشار اوراق «اختیار فروش تبعی» از سوی شرکت‌های بورسی است که در ایران با نام «بیمه سهام» شناخته می‌شود.
اما سوال این است که چرا در دوسال گذشته این اوراق بورس را نجات نداد. کارشناسان معتقدند که اوارق تبعی شمشمیر دولبه ای است که در صورت خرید اشتباه بیشتر از خود سهام خریدار را نابود می کند.
بر اساس این گزارش، دادو ستد اوراق تبعی، طی قراردادی است که براساس آن، خریدار قرارداد، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بفروشد. به بیان ساده تر، وقتی فردی اختیار فروش دارد، به این معنی است که این فرد میتواند دارایی که در قرارداد ذکر شده است را با قیمتی مشخص و در زمانی مشخص (زمان سررسید) بفروشد. در صورتی که دارنده اختیار فروش بخواهد از حق خود استفاده کند، فروشنده اختیار فروش ملزم به ایفای تعهدات خود خواهد بود.
اوراق تبعی به نوعی تضمین سود برای سهامداران محسوب می شود به این معنا که مجموعه منتشرکننده این اوراق به آینده و وضعیت سودآوری سهم شرکت اطمینان دارد و بدون شک بیمه شدن سهام باعث اطمینان خاطر سهامداران می شود.این اوراق علاوه بر اطمینان بخشی و تضمین سود، یک روش تامین مالی برای شرکت ها به شمار می رود.
خرید اوراق «اختیار فروش تبعی» به سهامداران اختیار می‌دهد که سهام تحت تملک خود را به قیمت تضمین شده در تاریخ معینی در آینده به فروش برساند انتشار این اوراق موجب خواهد شد تا هیجانات فروش فروکش کرده و سرمایه‌گذاری‌های مردم بیمه شوند. اوراق اختیار فروش تبعی، ابزاری برای بیمه زیان سهام است و به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ترس‌ها را کنترل کرده و سهام ارزشمند خود را به راحتی از دست ندهند.
بسیاری از صندوق های با درآمد ثابت به دنبال آن هستند که این اوراق را خریداری کنند. لذا این ابزار مشکل صندوق های مذکور را حل می کند ضمن اینکه می تواند به بازار سرمایه کمک نماید.
در واقع اوراق تبعی بازدهی را برای صندوق های درآمد ثابت پیش بینی پذیرتر می کند و از این طریق از ابطال ها جلوگیری شده و به جذب منابع کمک کند و باعث ورود پول تازه به بازار می شود. سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح در یکی دو سال گذشته انتشار اوراق تبعی را تجربه و سال ۹۹ و ۱۴۰۰ اوراقی را منتشر کرد
اوراق تبعی سال گذشته
سال گذشته روی شرکت های زیادی اوراق تبعی منتشر شد. در نیمه نخست سال گذشته، روی سهام شرکت مخابرات ایران، سایپا، ایران خودرو ، پالایش نفت بندرعباس، پالایش نفت اصفهان، پتروشیمی نفت تهران، پتروشیمی خلیج فارس، ملی مس ایران، فولاد مبارکه، ارتبطات سیار ایران، بانک صادرات ایران، بانک ملت و بانک تجارت اوراق تبعی منتشر شده که در ابان ۱۴۰۱ سررسید می شود.
در واقع در زمان سررسید این اوراق در آبان‌ماه ۱۴۰۱ شرکت منتشرکننده سهام، مجموع ارزش شرکت‌ها بیش از قیمت امروز سهام آن در بازار است. برای مثال نمادی مانند هلدینگ خلیج‌فارس که در تاریخ انتشار اوراق با قیمتی در حدود ۸۵۰ تومان معامله‌شد در شرایط قیمت اعمال خرید را در اختیار فروش تبعی خود با قیمت ۱۲۰۰ دارد که از زمان انتشار این اطمینان را به خریداران خود بدهد که برای زمان سررسید براساس قیمت روز گذشته ۴۲ درصد بازده را نصیب این خریداران کند.
اتفاقات جدید در خصوص فروش اوراق تبعی
طی روزهای اخیر نیز سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرده است که ظرف دو روز کاری اقدام به بررسی صدور مجوز انتشار اوراق اختیار فروش تبعی از سوی ناشران می کند. این سخنان در حالی زده شده که بورس ایران در کسالت بارترین شرایط خود قرار داشته و که به گفته کارشناسان انتشار وسیع این اوراق از سوی ناشران مختلف باعث ایجاد موج دلگرمی و اطمینان خاطر در میان سهامداران خرد می شود.
چون سود سهام از طریق این ابزار تضمین می شود در نتیجه انگیزه بیشتری به سهامداران و خریداران می دهد و در نتیجه در افزایش تقاضا تاثیرگذار است.
با توجه به رکود عمیق بورس، اخیرا معاون عملیات بازار شرکت بورس تهران اظهار کرد: انتشار اوراق فروش تبعی به دلیل کارکرد بیمه کردن سهم در نوسانات بازار سهام موثر است و میتواند در افزایش اعتماد سهامداران به بازار سرمایه موثر باشد؛ از ابتدای سال تاکنون ۲۷۰۰ میلیارد تومان اوراق تبعی منتشر شده است.
به ابلاغ دستورالعمل اوراق اختیار فروش تبعی از سال ۹۱ اشاره کرد و افزود: کارکرد اولیه اوراق اختیار فروش تبعی بیمه کردن سهام است؛ به این صورت که سهامدار عمده میتواند اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کند و کف قیمت سهم را ببندد و در مدتی در آینده (تاریخ سررسید) سهم را از نوسانات قیمت بیمه کند.
از سال ۹۵ تاکنون اختیار فروش تبعی علاوه بر بیمه کردن سهام، کارکرد تامین مالی نیز به خود گرفت به طوری که سهامداران عمده و اشخاص حقوقی می‌توانند با فروش سهم و انتشار اوراق اختیار فروش تبعی عملاً از بازار تامین مالی کنند.
معاون عملیات بازار شرکت بورس در پاسخ به این سوال که اوراق تبعی چه میزان میتواند در بهبود روند بازار تاثیرگذار باشد؟، اظهار کرده بود : اوراق فروش تبعی به دلیل کارکرد بیمه کردن سهم در نوسانات بورس موثر است، زیرا این اوراق معمولاً یک ریالی است و با انتشار آن روی سهام شرکت‌هایی همانند شستا، ایران خودرو و غیره فعالان بازار می‌توانند آن را به منظور بیمه کردن سهم خریداری کرده و با خرید آن دیگر نگران نوسانات سهام تا زمان سررسید نباشند.
خرید اشتباه اوراق می تواند به ضرر خریدار تمام شود
علی اصغر حیدری در گفت و گو با «عصراقتصاد» اظهار کرد: اوراق تبعی برای بیمه کردن سهام بزرگ و کوچک بسیار مفید و برای بیمه کردن سهام کارساز است. اوراق تبعی برای ایجاد ارامش در بین سهامداران طراحی شده است و به دلیل آنکه نوعی از آرامش خاطر را به بازار و فعالان آن تزریق می‌کند، میتواند از لحاظ رفتاری بر بازار سهام اثر بگذارد.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: اما باید این نکته را در نظر داشت که اوراق تبعی شمشیری دولبه است که ممکن خریداران این اوراق را نیز زخمی کند. در واقع، خریدار این اوراق چه حقیقی باشد چه حقوقی باید به این نکته توجه کند که برای بهره مندی از مزایای احتمالی خرید این اوراق باید حتما متناسب با میزان اختیار خریداری شده سهام خود شرکت را داشته باشد.
اگر به هر دلیلی سهام موجود در پرتفوی خریدار نسبت به اختیار خریداری شده کم باشد یا سهام تا قبل از تاریخ اعمال فروخته شده باشد، قرارداد اختیار میان ناشر و خریدار موضوعیت نداشته و در زمان سر رسید دارنده اختیار قابل به اعمال آن نیست. نکته دیگری که باید به آن توجه کرد اینکه خرید صحیح آنها میتواند سرمایه شما را بیمه کند و خرید اشتباه آنها چیزی جز نابودی سرمایه را در پی ندارد.
