اولین دامنه نوسان نامتقارن در بازار سرمایه

مسعود وطنخواه

بر اساس تصمیم شورای عالی بورس که شنبه گرفته شد، دامنه نوسان در بازار سرمایه از ابتدای هفته آینده در دامنه منفی۲ و مثبت ۶ خواهد بود. تاکنون تصمیمات شورای عالی بورس درباره دامنه نوسان از نوعی تعادل در بازه نوسان مثبت و منفی برخوردار بود. مرور تغییرات رخ‌داده در دامنه‌های نوسان دو دهه گذشته نشان می‌دهد که مجریان امر با توجه به مقتضیات زمان از این ابزار برای کنترل عرضه و تقاضا استفاده در بورس استفاده کرده‌اند.

دامنه نوسان پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه، طی یک یا چند جلسه‌ رسمی معاملاتی بورس، قیمت سهم می‌تواند نوسان داشته باشد. دامنه اکنون مثبت و منفی ۵درصد برای نمادهای معمولی و برای نمادهای حق تقدم در بورس و گروهی از صندوق‌های ETF، مثبت و منفی ۱۰درصد است. به عنوان مثال: اگر شرکتی با قیمت ۱۰۰تومان دارای دامنه نوسان ۵درصدی باشد در معاملات خود می‌تواند دامنه قیمتی ۹۵ تا ۱۰۵تومان (۱۰درصد نوسان) را تجربه کند. محدوده نوسان قیمتی از مواردی است که بسیار مورد توجه فعالان بازار سرمایه مخصوصا گروهی که دست به سفته‌بازی می‌زنند، قرار می‌گیرد.

نوسان‌گیران روزانه برای سودهای مقطعی اقدام به خرید وفروش‌ می‌کنند این افراد در کنار توجه به کارمزد رفت‌وبرگشت و مالیات فروش سهام، توجه ویژه‌ای به دامنه نوسان نیز دارند. دامنه‌های نوسان تا پیش از این برای کنترل و کاهش حجم معاملات در بازار سرمایه استفاده شده است، اما این‌بار هدف شورای عالی بورس که از دامنه منفی ۲ تا مثبت ۶ استفاده کرده است حذف فروشندگان بالقوه از سیستم و به نوعی هل دادن خریداران مخصوصا سفته‌بازان به سمت و سوی معاملات بالای صفر قیمتی است.

سفته‌بازی (Speculation) انجام معاملات اقتصادی ریسک‌دار، به منظور حصول سود از نوسانات کوتاه یا میان‌مدت، برای حصول سود از روش‌های اقتصادی (روش‌هایی چون سود سرمایه، بهره، یا سود سهام) است. در بازار سرمایه بسیاری از سفته‌بازان توجه کمتری به ارزش اصلی سهام دارند و به جای آن صرفاً بر تغییرات قیمت یا تحلیل تکنیکی تمرکز می‌کنند.

روزنامه دنیای اقتصاد ۲۸ دی ۱۳۸۹ درباره پیشینه تغییر دامنه نوسان نوشت: «از سال ۸۲ تا ۸۴ دامنه نوسان به ۵درصد و بدون در نظر گرفتن P/E سهام شرکت ها تغییر یافت و مفهوم حجم مبنا برای نخستین بار در ساز و کار معاملاتی وارد شد.

هیات مدیره شرکت بورس اوراق بهادار در اردیبهشت سال ۸۷ مجددا افزایش دامنه نوسان قیمتی روزانه از ۲ به سه درصد را تصویب کرد. در ادامه و در دو مرحله (یکی در آبان ۸۸ و دیگری در اردیبهشت ۸۹) با افزایش دامنه نوسان سهام از ۳ به ۴ درصد و همچنین کاهش حجم مبنای شرکت های بزرگ بورس، باردیگر کاهش محدودیت های معاملاتی در دستور کار مسئولان شرکت و سازمان بورس قرار گرفت.»

آخرین‌بار ۲۱دی ۱۳۹۸ بود که پس از ترور و شهادت سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس که موجب افزایش تنش بین ایران و آمریکا شد که این موضوع تاثیر مستقیم بر بازار سرمایه گذاشت؛ به طوری‌که تمام شرکت‌ها به جز تعدادی در حد دو یا سه نماد با صف فروش سنگین مواجه شدند در آن زمان سازمان بورس برای کاهش هیجانات به مدت چند روز اقدام به کاهش دامنه نوسان از پنج به دو درصد کرد؛ البته این اقدام موقتی بود و با فروکش کردن تنش بین دو کشور دوباره به همان ۵درصد بازگشت.

تغییر دامنه نوسان بورس از شنبه آینده

محمدعلی دهقان دهنوی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، پس از جلسه دو شب پیش شورای عالی بورس با بیان اینکه دامنه نوسان از روز شنبه ۲۵ بهمن تغییر می‌کند، گفت: بر اساس مصوبه شورای عالی بورس، دامنه نوسان خرید و فروش سهام منفی دو درصد و مثبت ۶ درصد خواهد بود. البته تصمیمات شورای عالی بورس پس از ۷۲ساعت قابلیت اجرا دارد و بر همین اساس، از روز شنبه ۲۵ بهمن، این تغییر اعمال خواهد شد.

به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، او ادامه داد: بر اساس تصمیم شورای عالی بورس، تغییرات حجم مبنا در اختیارات سازمان بورس قرار گرفت تا متناسب با وضع بازار، تغییراتی اعمال شود. همچنین این اختیار به سازمان بورس و اوراق بهادار داده شد که انتشار اوراق اختیار فروش تبعی را به ناشران و سهام‌داران عمده الزام کند.

به گفته سخنگوی شورای عالی بورس، تغییر اعتبار خرید کارگزاری‌ها به ۶۰ درصد، ارتقای سیستم برای جلوگیری از رفتارهای غیرمنطقی نظارت به طور مستمر، حذف قیمت‌گذاری دستوری در بورس کالا، تشکیل کانون سهام‌داران خرد، توسعه نهادهای مالی و عرضه سهام شرکت‌های جدید و آزادسازی بخش سوم سهام عدالت با توجه به اوضاع بورس از دیگر مصوبات این جلسه بود.

نظر پنج کارشناس بازار سرمایه درباره تغییر دامنه نوسان

 بازار سرمایه به این تصمیم شورای عالی بورس در اولین روز کاری پس از انتشار خبر تغییر دامنه نوسان و علی‌رغم اینکه این تغییر از روز شنبه ۲۵ بهمن اجرایی می‌شود، واکنش مثبت نشان داد؛ به گونه‌ای که بیشتر نمادهای بازار سرمایه روز گذشته صف خرید را تجربه کردند. شاخص کل بورس نیز با افزایش ۳۵هزار واحدی در تراز یک‌میلیون و ۱۷۰هزار واحدی ایستاد.

البته نباید از این نکته غافل شد که بخشی از عکس‌العمل معامله‌گران بازار سرمایه به این تصمیم هیجانی است و باید دید آیا با گذشت چند روز روند صعودی پایدار خواهد ماند یا نه؟ مخصوصا که پس از عبور نماگر بازار سرمایه از حمایت یک‌میلیون و ۲۰۰هزار واحدی، گروهی از تکنیکالیست‌ها این حرکت برگشتی را نوعی تجدید قوای شاخص کل برای ادامه روند نزولی تعبیر می‌کنند.