بی عملی در عرصه دیپلماسی بانکی و تجربه تاریخی روسای بانک مرکزی

علی پاکزاد

تکرار یک اشتباه از خود اشتباه نابخشودنی تر است. زمانی که دولت روحانی به توافق برجام دست انتظار می رفت مبادلات اقتصادی و پولی کشور تسهیل شود اما این اتفاق رخ نداد. در توجیه این اتفاق دلایل بسیاری بیان شد اما یکی از توضیحات و استدلال ها که در آن زمان ناشنیده گرفته شد، در شرح سفر معاون اقتصادی دولت وقت محمد نهاوندیان بود.

به فاصله ای نزدیک به یک سال از توافق اولیه برجام، محمد نهاوندیان در رأس هیاتی اقتصادی راهی اروپا شد و یکی از مقاصد سفر، سوئیس بود، کشوری که به عنوان اتوپیای نظام بانکی شناخته می شود.

نکته عجیبی که نهاوندیان در آن سفر متوجه شد بی اطلاعی مدیران ارشد بانکی کشور سوئیس از مفاد برجام بود! سئوالی که خود وی مطرح می کرد ولی مورد توجه قرار نگرفت این بود که چرا مقامات بانکی کشور از جمله ولی اله سیف رئیس کل وقت بانک مرکزی هیچ تلاشی برای برقراری ارتباط با مدیران بانک های اروپایی نمی کنند؟! چرا فضای جدید بعد از برجام را برای آنها توجیه نمی کنند؟!

اما در هیجانات آن روزها این سئوالات ناشنیده باقی ماند و حتی نظام بانکی و شخص سیف که همشهری نهاوندیان هم بود به دلیل درگیری های زیادی که با موسسات مالی غیر مجاز و تبعات و اعتراضات آن پیدا کرده بود حتی فرصت نگاه به خارج از مرزها را پیدا هم نکرد و در نهایت هم در سونامی موسسات آلوده بلعیده شد و سال ۹۷ مجبور به واگذاری جایگاه خود به ناصر همتی شد.

حال سالهاست اکه از آن روزها گذشته است، در همین روزها بازار ارز بی تفاوتی خود را به دور جدید مذاکرات و اخبار حول حوش آن به نمایش گذاشته است، به عبارت ساده تر برجام فعلا برای بازار ارز مرده است.

اما نکته تشابه این روزها با سالهای پس از توافق نخست برجام چیست؟ امروز ایران با برنامه دولت سیزدهم تلاش دارد وابستگی های تجاری خود را به غرب کم کرده، دلار را از سبد مبادلات کشور خارج و در کشورهای همسایه به دنبال شرکای تجاری باشد، در بریکس و شانگهای حضور پیدا کرده و توافق تعرفه صفر را با کشورهای حوزه اوراسیا منعقد کرده است.

اما کارها پیش نمی رود! چرایی این ماجرا همان تشابه ماجراست. بانکهای حوزه اوراسیا با ایران تبادل مناسب نداشته و ندارند.

ایران در تلاش است که برای رفع برخی از موانع وارد FATF شود، یعنی اتفاقی که به هر دلیلی اجازه داده نشد در دولت دوازدهم رخ دهد و اقتصاد ایران بهای این نحوه برخورد را امروز از جیب و جان مردم می پردازد. اما آیا با حضور در این پیمانها مشکلات مرتفع خواهد شد؟

پاسخ صد درصد منفی است. در شرایط کنونی تا نظام بانکی وارد تعاملات منطقه ای نشود، مذاکرات خود را با تک تک بانک های مرکزی منطقه کلید نزند و خلاصه پیوست دپیلماسی بانکی را برای حمایت از تعاملات اقتصادی و پیمانهای منعقده به اجرا نگذارد هیچ اتفاقی رخ نخواهد داد.

برای یک تشابه تاریخی دیگر استناد می کنم به اظهارات اخیر دکتر حسینی هاشمی در گفتگو با رادیو اقتصاد که عنوان کرد اگر من به جای آقای صالح آبادی بودم، امروز مثل مرحوم نوربخش که پس از پایان جنگ تحمیلی برای احیای تعاملات بانکی به اروپا سفر کرد، من هم تمامی با تمام روسای بانک های مرکزی کشورهای حوزه اوراسیا دیدار می کردم و تلاش می کردم به هر نحو ممکن مسیر تعاملات بانکی کشور را با این کشورها تسهیل و تسریع کنم.

البته به نظر نمی رسد علی صالح آبادی مانند، ولی اله سیف در این مورد برنامه ای داشته باشد زیرا چنان درگیر مدیریت نقدینگی و نرخ ارز شده که تصوری از راهکارهای واقعی مدیریت این بازارها در خارج از مرز ها ندارد و تا این دغدغه برای او جا نیفتد، با بیانیه دادن و بگیر و ببند نمی تواند بازار ارز را در اقتصادی که بیش از یک دهه زیر فشار رکود تورمی له شدن از این بهتر اداره کند.