جان و روان مردم فدای تعیین بودجه
لیلا ابوالفتحی
به نظر می‌رسد که جان و روان مردم در تعیین و اختصاص بودجه جای ندارد و ملاحظات دیگری جز این دو در نظر گرفته می‌شود.
اولین باری که در ایران صحبت حمل و نقل ریلی درون‌شهری به میان آمد به زمان ناصرالدین‌شاه قاجار برمی‌گردد که البته به دلیل اعتراضات داخلی و مخالفت روس‌ها باطل شد.
پنجاه سال بعد ناصرالدین‌شاه با سفر به فرنگ و دیدن حمل و نقل ریلی به فکر وارد کردن این سیستم به تهران افتاد.
تا سال ۵۴ که قانون تاسیس شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه تصویب شد ایجاد این شیوه حمل و نقل، فراز و نشیب‌های زیادی را طی کرده است.
در سال ۵۶ که عملیات اجرایی آن آغاز شد به دلیل جنگ تحمیلی کاملا موقف شد و در سال ۷۴ عقد قراردادی برای خرید تجهیزات ثابت و متحرک خطوط ۲،۱ و ۵ صورت گرفت و در سال ۷۷ افتتاح و بهره‌برداری از قطار سریع‌السیر تهران – کرج انجام شد و در سال ۷۸ افتتاح و بهره‌برداری از بخش غربی خط ۲ از ایستگاه صادقیه تا ایستگاه امام‌خمینی صورت گرفته است.
روند اضافه کردن خطوط تاکنون ادامه داشته است و اکنون مترو ۷خط اصلی دارد که طبق برنامه‌های توسعه قرار است خطوط مترو به ۱۱ خط افزایش یابد.
تا آبان ۱۴۰۰ طول خطوط مترو بهره‌برداری شده ۷/۲۵۳ کیلومتر با ۱۴۲ ایستگاه و ۱۵۱۴ واگن برابر با ۲۱۷ قطار است که روزانه ۵/۲ میلیون مسافر جابه‌جا می کند. البته رکورد جابه‌جایی ۲میلیون و ۹۵۰هزار مسافر در روز را هم در کارنامه دارد.
متاسفانه در یکی دو سال اخیر شاهد خرابی، تصادف و خارج شدن قطار از ریل بوده‌ایم. روز چهارشنبه هم یکی از آن وقایع اتفاق افتاد و من به عنوان مسافر همیشگی مترو آن روز شاهد وقوع این تصدف بودم واین که چه حجم ترس، نگرانی و اضطراب در بین مردم به وجود آمده بود.
قطار کرج- تهران در ایستگاه چیتگر با قطار تهران- کرج تصادف کرد و مسافران با ضربه شدیدی به جلو پرتاب شدند. لحظات بد و پرتنشی بود. بی‌خبری از یک طرف و محصور ماندن در یک دیوار فلزی از سوی دیگر و صدمه دیدن تعدادی از مردم، جو بسیار بدی ایجاد کرده بود.
جالب این است که مسئولان مترو هم خود را ملزم به ارائه توضیحات و یا آرام کردن مردم نمی‌دانستند و ما مدتی در بی‌خبری به سر می‌بری که یک فشار روانی بود.
بعد از گذشت مدتی درهای قطار یکی‌یکی باز شد و مسافران با نرده‌بان از قطار تخلیه و به ایستگاه هدایت شدند و مسافران واگن آخر تا نوبت به آنها برسد دیر کسی نبود که به آنها کمک کند و اگر مردم نبودند هیچ امدادگر یا مسئولی نبود که کمک حال آنها باشد.
بعد از هدایت مسافران دوقطار به ایستگاه، با انبوهی از جمعیت مواجه شدیم. مسافران دو قطار به اضافه مسافران جدیدی که در ایستگاه چیتگر منتظر قطار بودند و مسافران ترسیده و مضطربی که باید در این هوای سرد در پی دست و پا کردن وسیله‌ای برای رساندن خود به محل کار یا برگشت به خانه باشند. صدای زنگ تلفن‌هایی که از طرف خانواده‌ها و همکاران دلواپس هم دائمی شده بود.
اتوبوسهای خالی که در پایانه چیتگر بودند و مسافران را سوار نمی‌کردند مورد بعدی بود که اعتراض مسافرن را برانگیخته بود.
این ماجرا تنها یک مورد از این وقایع است . در ۳۰ آبان سال جاری یکی از قطارهای خط ۴ مترو در ورودی ایستگاه تئاترشهر به دلیل نقص فنی متوقف شد و مردم محبوس شده در قطار به دلیل کمبود اکسیژن و ازدحام جمعیت و از کار افتادن سیسم تهویه قطار، اقدام به شکستن شیشه قطار می‌کنند.
در همان زمان جعفر تشکری‌هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران درباره فرسودگی مترو گفته بود که فرسودگی در مترو تهران اتفاق افتاده است چراکه قطعات را به موقع تامین نکردند و تعمیرات به تاخیر افتاده است.
در تاریخ ۱۴ آذر هم شورای شهر تهران اعلام کرد که قطعا قطارهای فعلی به دلیل فرسودگی و از رده خارج شدن خطرآفرین هستند و ما این هشدارها را به دولت و شهرداری اعلام کرده‌ایم. تعداد زیای از قطارهای مترو نیاز به اورهال دارند و به دلیل پایان یافتن عمرمفید قطارها تعداد زیادی از آنها بلااستفاده مانده‌اند.
او گفت که با این بودجه‌ای که برای مترو در نظر گرفته شده است فقط می‌توان ۴۶متر، مترو در تهران ساخت.
مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران هم ۲۸ آذر اعلام کرد که این بودجه‌ای که به مجلس رفته است بودجه خوبی نیست. میزان اعتبارات کم شده و با آن نمی‌توان کاری کرد و نمی‌توان ۵۰ متر تونل هم ایجاد کرد.
پنج روز پیش هم دیوان محاسبات، گزارش «عملکرد طرح‌های مرتبط با توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی کشور از سال ۹۶ الی ۹۹ » را ارائه داد که در آن «ترک فعل مسئولان، عدم اجرای به موقع احکام مرتبط با حوزه حمل و نقل شهری و عدم پرداخت سهم حمل و نقل از منابع بودجه‌ای و منابع حاصل از قانون هدفمند کردن یارانه‌ها در سنوات اخیر» مورد تذکر قرار گرفت.
در گزارش دیوان محاسبات کشور آمده است که در سال‌های ۱۳۹۶ الی ۱۳۹۹ بالغ بر ۸۰ درصد اعتبارات مربوط به توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی کشور نسبت به اعتبارات اصلاحی، تخصیص داده شده است در حالی که سازمان حمل و نقل عمومی کشور فقط ۶ درصد از آن را مصرف و ۹۴ درصد دیگر را به شهرداری‌های سراسر کشور حواله کرده تا صرف موافقت‌نامه‌های مبادله‌ای سازمان برنامه و بودجه شود.
این گزارش نشان می‌دهد که از ۳۲هزار میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده از محل هدفمندی یارانه‌ها بین سال‌های ۱۳۹۱ الی ۱۳۹۹ سهم حمل و نقل عمومی پرداخت نشده است. ضمن اینکه عملکرد این سازمان در اعطای تسهیلات به سرمایه‌گذاران بخش‌های خصوصی و تعاونی و شهرداری‌ها برای انواع مختلف حمل و نقل درون و برون‌شهری فاقد عملکرد است.
دیوان محاسبات کشور بیان می‌دارد که از محل پرداخت یارانه سود تسهیلات به نوسازی ناوگان مینی‌بوسرانی صرفاً ۳۰درصد اهداف نوسازی ۱۰۰۰ دستگاه مینی‌بوس پیش‌بینی شده محقق شده است.
همچنین مصوبه شورای اقتصاد درباره جایگزینی و نوسازی ناوگان تجاری و مسافری دیزلی با هدف نوسازی ۱۹۰۰ اتوبوس شهری و ۶۴ درصد از اهداف پیش‌بینی شده برای خرید اتوبوس از محل فروش اوراق مشارکت اجرایی نشده است.
این گزارش حکایت از آن دارد که بهره‌مندی از منابع صندوق توسعه ملی برای بازسازی ناوگان اتوبوسرانی شهری از طریق دریافت تسهیلات کم‌بهره به تازگی شروع شده است.
گزارش دیوان محاسبات کشور نشان می‌دهد که درباره نوسازی ۱۴۰هزار دستگاه تاکسی پایه گازسوز، تنها ۶۱ دستگاه وارد چرخه حمل و نقل شده یعنی حدود ۰.۰۴ درصد از اهداف مصوبه شورای اقتصاد محقق شده است.
نوسازی خطوط مترو نیز وضع مطلوبی ندارد و از سال ۱۳۹۶ الی ۱۳۹۹ حدود ۱۱درصد از کل خطوط مصوب احداث و ۱۳درصد از تعداد واگن‌های پیش‌بینی شده وارد چرخه شده است.
حال اگر به همه این موارد خطای انسانی هم اضافه کنیم عمق فاجعه دوبرابر خواهد شد.
نگاهی به حوادث حمل ونقل جاده‌ای درون و برون شهری نشان از ضعف مدیریت، بی‌اعتنایی به مال و جان و روان مردم، منفعل بودن و ترک فعل مدیران دارد.
اختصاص غیرکارشناسی بودجه و تسهیلات به این حوزه ابعاد این بی‌توجهی را آشکارتر می‌کند. آیا باید یک فاجعه بزرگ رخ دهد که بازنگری دقیقی در این برنامه‌ها و بودجه‌ها صورت گیرد؟
هدف از ارائه خدمات عمومی ازجمله حمل‌ونقل در جامعه چیست؟ آیا جز رفاه، رضایت و انجام وظیفه در قبال دریافت مالیات به شهروندان هدف دیگری در ارائه خدمات هست؟ برای جلوگیری از وقوع این دست اتقافات آیا برنامه و چشم‌اندازی تدوین شده است؟ چه کسی جوابگوی آسیب روانی که به همه سرنشینان آن روز قطار به خصوص کودکان وارد شد را خواهد داد؟
