حذف قطره چکانی دامنه نوسان

علی رمضانیان

از شهریور ۱۳۹۹ که بازار سرمایه وارد دوران رکودی شد، پیشنهاد، دستورالعمل و آیین نامه های زیادی برای بهبود اوضاع، صادر شد، برخی مشکلات را اضافه کرد، برخی تا حدی موثر وبرخی نیز بی اثر بود، امروز با گذشت از دوران آزمون و خطا شاهد بازاری کم و بیش متعادل هستیم.

این تجربه نشان داد از یکسو نکاتی که فعالین بازار به عنوان مطالبه مطرح می کردند بیشتری اثر مثبت را در بازار داشت ولی همچنان شاهد مدیران در برخورد با این پیشنهادات محتاطانه عمل می کنند، گویی شجاعت کافی برای به نتیحه رساندن راه حل‌های اصلاحی را ندارند.

شاهد مثال در این زمینه نحوه برخورد با موضوع دامنه نوسان است.

به گزارش «عصراقتصاد»، دامنه نوسان در دولت دهم به دلیل افت شدید شاخص‌ها و قیمت سهام از منفی پنج درصد تا مثبت پنج درصد بر معاملات بازار سهام اعمال شد. البته در برخی از بازارها دامنه متفاوتی وضع شده بود.

در طول چند سال گذشته، چندین بار دامنه نوسان تغییر داشته و حتی تا دو درصد نیز کاهش یافت.

چندی پیش، معاون عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار گفته بود که با بررسی‌های انجام شده در این شرکت و پیشنهادی که به هیات مدیره ارائه شد ضوابطی تهیه، تصویب و ابلاغ شد که براساس آن ضوابط، به درخواست بازارگردان دامنه نوسان سهام مورد بازارگردانی، می‌تواند تا دو برابر افزایش یابد.

در همین راستا، مدیرعامل فرابورس ایران نیز طی مصاحبه‌ای گفت که طبق مصوبه سازمان بورس قرار است. پس از سه ماه بورس و فرابورس گزارشی تحلیلی از دامنه نوسان به سازمان بورس ارائه کنند که در صورت وجود متغیرهای مثبت احتمال بازنگری وجود خواهد داشت.

برای افزایش نقدشوندگی در بازارسرمایه دامنه نوسان افزایش پیدا کرد که این افزایش در بازارهای اول بورس و فرابورس است که به طور معمول شرکت‌های سودآورتر در این بازارها پذیرش شدند.

بازار باید یک بازار متقارن و متعادل باشد، ما تجربه دامنه نامتقارن در بازار را داشتیم که از منفی دو تا مثبت ۶ بود و در این زمینه شاهد اثر مثبتی بر روند معاملات بازار نبودیم.

اگر متغیرهایی که مدنظر سازمان بورس است مثبت و قابلیت افزایش وجود داشته باشد، سه ماه آینده احتمال بازنگری وجود خواهد داشت که همان ۱۰ درصد است.

براساس این ادعای مدیرعامل فرابورس ، ظاهرا سازمان بورس توانایی افزایش بیشتر دامنه نوسان ندارد. علت این ناتوانی را باید نیاز سازمان به عوامل نرم افزاری جستجو کرد.

چرا که رییس سازمان بورس بعد از آن همه هیاهوی که برای حذف کامل دامنه نوسان ایجاد شده بود طی خبری اعلا کرد: «حذف کامل دامنه نوسان نیازمند الزاماتی است که در موقعیت فعلی بازار، شرایط اجرای آن فراهم نیست.

هدف ما این است که دامنه نوسان را تا پایان سال ۱۴۰۱ به منفی و مثبت ۱۰ درصد افزایش دهیم.»

اولین اقدام در این زمینه، انتشار اطلاعیه تغییر دامنه نوسان قیمت یک درصدی سهام در بازار اول شرکت بورس بود: «به اطلاع کلیه سرمایه‌گذاران و فعالان بازار می‌رساند، مطابق مصوبه هیات مدیره محترم سازمان بورس و اوراق بهادار، از روز معاملاتی جاری دوشنبه مورخ ۲۹ فروردین ۱۴۰۱  دامنه نوسان قیمت سهام در کلیه نمادهای معاملاتی سهام در بازار اول (تابلو اصلی و فرعی) بورس اوراق بهادار تهران از ۵+/- به ۶+/- درصد و در کلیه نمادهای معاملاتی حق تقدم سهام از ۱۰+/- به ۱۲+/- درصد افزایش خواهند یافت.»

نگاه منفی به افزایش دامنه نوسان

با وجود تمام نگاه‌های مثبت به حذف دامنه نوسان، برخی نیز حذف آن را خطرناک می‌دانند. مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و ارواق بهادار دراین باره گفته بود: افزایش دامنه نوسان همانطور که می‌تواند به افزایش نقدشوندگی بیانجامد، در صورت غفلت در نظارت، می‌تواند سبب تخریب سرمایه‌ها شود.

طبق بررسی‌های صورت گرفته در بورس‌های دنیا، کشورهایی که از ریسک سرمایه‌گذاری بالاتری برخوردارند و شفافیت در بازارهای مالی آن‌ها پایین است، به طور معمول دامنه نوسان محدودتری دارند.

طبق بررسی‌های انجام شده، حجم مبنا در بازارهایی که مشمول افزایش دامنه نوسان شده‌اند، پارامتر موثری محسوب نمی‌شود، زیرا حجم گردش مالی معاملات به حدی بالاست که بود و نبود حجم مبنا در آن بازارها نامحسوس خواهد بود، علاوه بر آن، حجم مبنا در این بازارها سبب عادلانه شدن قیمت‌های کشف شده و حذف دستکاری در نرخ‌ها خواهد شد.

معایب دامنه نوسان

این موضوعات از سوی مدیر نظارت در بورس ها در حالی مطرح می‌شود که کارشناسان ایرادهای زیر را برای دامنه نوسان برشمردند.

-دامنه نوسان باعث کاهش نقدشوندگی (Liquidity) و در نتیجه، کاهش ارزش دارایی‌ها می‌شود.

– دامنه نوسان، با تاثیرگذاری بر احساسات سرمایه‌گذاران (ترس از گیر کردن در صف فروش و نرسیدن سهام در صف خرید)، آن‌ها را به‌سمت ایجاد صف‌های خرید و فروش هدایت می‌کند.

-دامنه نوسان باعث تضعیف کارایی عملیاتی، اطلاعاتی و تخصیصی بازار شده است.

-دامنه نوسان باعث فرسایشی شدن معاملات می‌شود.

-دامنه نوسان، هزینه دستکاری قیمتی در سهام را کاهش داده است.

-دامنه نوسان باعث سرریز شدن نوسان در روزهای آتی و تاخیر در کشف قیمت‌ها شده است.

-تحدید دامنه نوسان و اعمال حجم مبنا، باعث کاهش ریسک تغییرات قیمت نشده است.

-دامنه نوسان باعث ایجاد رفتار گله‌ای در معاملات شده است.

ضرورت جبران گذشته

کارشناسان بورس، وجود دامنه نوسان بر روی نمادهای بازار سهام را «سم» دانسته و معتقدند که مسئولینی که در گذشته چنین تصمیم‌هایی گرفته‌اند باید پاسخگو باشند.

مسعود کیامهر کارشناس بازار سرمایه در زمینه دامنه نواسانات گفت: «سال‌هاست که موضوع تغییرات دامنه نوسان از مطالبات فعالان بازار است، اما از سوی مدیران بورسی این درخواست، نادیده گرفته‌شد.

کارشناسان از خواسته خود کوتاه نیامدند و در نهایت  تغییر یک درصدی دامنه نوسان در برخی از سهام‌ها این کار استارت خورد.»

کیامهر در ادامه عنوان کرد: «یکی از ایراداتی که بر این اقدام سازمان بورس وارد است، عدم اطلاع رسانی صحیح سازمان به فعالان بازار در راستای مبنای این تصمیمات است.

سازمان باید به فعالین بازار در مورد علت تغییرات تا نهایت ۱۰ درصدی توضیح دهد. همچنین نیاز است سازمان نظارت‌های خود را بر بازار همزمان با این تغییرات افزایش داده و فعالین بازار را از امنیت کامل سرمایه گذاری مطمئن کند.

نبود امنیت سرمایه‌گذاری و ایجاد این تغییرات مخصوصا در سهام کوچک چه بسا باعث مشکلاتی برای سهامداری و صاحبان سهام کوچک ایجاد کند.

همچنین سازمان باید کوتاهی خود در به بلوغ نرسیدن بازار و عدم ارتقاء فرهنگ سهامداری را همزمان با این تغییرات جبران کرده و باعث رشد فرهنگ سهامداری شود.همزمان با افزایش ظرفیت‌های زیرساختی که قطعا سازمان با این مشکل مواجه است و بارها و بارها باعث ایجاد مشکل شده در جهت افزایش ظرفیت فرهنگی بازار نیز باید اقدام کند و علاوه بر افزایش عمق بازار و کاهش هیجانات، در جهت آموزش صحیح و کاربردی فعالین نیز گام‌هایی عملی بردارد. امیدوارم این تغییرات در بلند مدت به نفع بازار سهام و باعث پویایی و فرهیختگی فرهنگ سرمایه داری در بازار ایران شود.»

کیامهر تاکید کرد: «تغییرات همیشه با مشکلاتی مواجه است و سازمان بورس از هر تغییری می‌هراسد. در حالی که مسیر تغییر بسیار ساده‌است باید با مطالعه و پژوهش شروع شده تا در نهایت عملیاتی شود. لذا اگر هدف غایی این تغییرات داشتن بازاری آزاد و پویا و رشد همیشگی بازار باشد، این مسیر طی خواهد شد.»

سهامداران تاوان اشتباهات مسئولین سازمان را می‌دهند

سعید ابراهیمی کارشناس بورس در خصوص دامنه نوسان گفت: «تغییر دامنه نوسان و افزایش آن برای جلوگیری از سو استفاده عده‌ای سودجو و جلوگیری از صف‌های غیر منطقی برای بازار بسیار مناسب است.»

ابراهیمی سوالات و تردیدهایی در خصوص اقدامات سازمان در مورد دامنه نوسان با این شرح مطرح کرد: «سازمان بورس در ابتدا باید برای کارشناسان تشریح کند که براساس چه نظراتی به این نتیجه رسیده که تغییر دامنه نوسان باید بصورت تدریجی و هر بار یک درصد افزایش یابد؟ چه عواملی در این تصمیم دخیل بودند که سازمان تصمیم گرفت تنها تا ۱۰ درصد در سال جاری دامنه تغییر پیدا کند؟

سازمان باید به جامعه سهامداران توضیح دهد که آیا این تغییرات محدود، بخاطر نبود زیرساخت‌های سازمان است یا فرهنگ سهامداری در بازار ایران؟

اگر مشکل زیرساخت‌هاست، باید توضیح دهد که چرا شرایط مطلوب برای این تغییرات تا بحال فراهم نشده و تا امروز چه برنامه‌ها و راهکارهایی برای این منظور تدارک دیده شد؟

اگر مشکل از فرهنگ سهامداری است سازمان بعنوان متولی ارتقاء فرهنگ سهامداری موظف به توضیح است که چه تلاش‌هایی در این زمینه صورت گرفته‌است؟»

ابراهیمی تصریح کرد: «در سال‌های اخیر سهامداران تاوان تصمیم‌های خلق‌الساعه مسئولین بورسی را داده‌اند.

وقتی تمام کارشناسان بازار سرمایه و پژوهشگران معتقدند که بودن دامنه نوسان به ضرر بازار است، اما سازمان همچنان بر رفتار خود تاکید دارد و در نهایت بر اثر فشار راضی شد تا ۱۰ درصد آن هم با احتیاط افزایش دهد.»

ابراهیمی در ادامه گفت: «سازمان بورس، سازمانی خودانتظام با درآمدی میلیاردی است.

شرکت‌های بورس نیز درآمدهای میلیاردی دارند اما برای زیر ساخت کمترین هزینه را انجام می‌دهند.

در صورتی که یک زیرساخت‌های نرم افزاری و سخت افزاری و همچنین فرهنگ سهامداری از ضروریات بازار است، اما متاسفانه صندلی مدیریتی اجازه تصمیم های سخت به مسئولین را نمی‌دهد.»