خیز پتروشیمی برای جهش فناوری
سکینه مهرائی
آیین افتتاحیه چهارمین همایش پتروفن ۱۴۰۴، روزگذشته در سالن همایشهای پژوهشگاه صنعت نفت برگزار شد، رویدادی که برخلاف تصور اولیه یک برنامه اختصاصی برای یک هلدینگ خاص نیست، بلکه به تعبیر مدیران ارشد صنعت، «پلتفرمی ملی» برای جهتدهی آینده فناوری و نوآوری در صنعت پتروشیمی ایران به شمار میرود.
امسال پتروفن در شرایطی آغاز شد که مسئله بومیسازی تجهیزات، توسعه لایسنسهای ایرانی، شکلگیری صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر و حرکت اکوسیستم پتروشیمی از «مصرف فناوری» به «توسعه فناوری» بیش از هر زمان دیگر در مرکز توجه قرار دارد.
به گزارش عصراقتصاد، در این مراسم، حسن عباسزاده، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و معاون وزیر نفت، با اشاره به اینکه ۹۵ درصد تجهیزات ثابت موردنیاز پتروشیمی امروز در داخل کشور تولید میشود، گفت: این دستاورد در عین ارزشمند بودن، تنها بخش کوچکی از مسیر بومیسازی واقعی است. او تأکید کرد که سالانه حدود دو میلیارد دلار تجهیزات وارد صنعت پتروشیمی میشود و این حجم از واردات بهروشنی نشان میدهد که «ورود فناوری ایرانی و توسعه لایسنسهای بومی» ضرورت فوری سالهای پیشرو است.
عباسزاده، با اشاره به اینکه پتروفن «رویدادی برای تمام صنعت پتروشیمی ایران» است، گفت: «این همایش جایی است که میتوانیم کنار یکدیگر بایستیم و ارزش خلق کنیم؛ جایی که همافزایی میان شرکتها و بخشهای مختلف صنعت میتواند مسیر آینده پتروشیمی ایران را تعیین کند.»
او در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد که شرکتهای پتروشیمی به دلیل درگیری روزانه با مسائل تولید، خوراک، بازار و محدودیتهای عملیاتی، از پیگیری «مسائل فناورانه» غافل ماندهاند، و این شکاف باید بهسرعت جبران شود.
معاون وزیر نفت با هشدار درباره تحولات جهانی اثرگذار بر آینده صنعت پتروشیمی، موضوع «معاهده ژنو درباره آلودگی پلاستیک» را نمونهای از چالشهای پیشرو معرفی کرد. به گفته او، در صورت تصویب این معاهده، کشورهایی مانند ایران، روسیه و عربستان باید هزینه آلودگی دریایی را پرداخت کنند، در حالیکه تولیدکنندگان اصلی زباله پلاستیکی در جهان مانند آمریکا متهم اصلی این بحراناند. او گفت: «اگر از تحولات جهانی غافل شویم، در آینده نزدیک بازنده خواهیم بود. باید پیش از جهان، روندهای پژوهشی و استانداردهای جدید را بشناسیم و راهحلهای فناورانه ارائه دهیم.»
عباسزاده همچنین بر ظرفیتهای مغفولمانده هوش مصنوعی در این صنعت تأکید کرد و گفت: «ما هنوز نمیدانیم قرار است از هوش مصنوعی در پتروشیمی دقیقاً چه استفادهای کنیم؛ اما یکی از مهمترین کارکردهای آن، تحلیل بازار جهانی و تعیین مسیر آینده بازار محصولات ماست.» او افزود که تجربههای جهانی نشان داده است استفاده صحیح از هوش مصنوعی در مدیریت زنجیره ارزش، کاهش هزینه، بهینهسازی تولید و پیشبینی بازار میتواند مزیت رقابتی بزرگی ایجاد کند.
یکی انگاشتن فناوری و نوآوری و پژوهش اشتباه است
در بخش دیگری از مراسم، سورنا ستاری، مشاور مدیرعامل هلدینگ خلیجفارس در امور نوآوری و اقتصاد دانشبنیان، با انتقاد از یکیانگاشتن «پژوهش، فناوری و نوآوری»، گفت: «پژوهش تنها ۳۰ درصد فناوری است. ۷۰ درصد دیگر شامل توسعه محصول، بازاریابی، رقابتپذیری، ضمانت کیفیت و توانایی تجاریسازی است.» او توضیح داد که فناوری «از جنس بازار» است و نمیتوان از پژوهشگاهها انتظار داشت که بدون سازوکار صنعتی و تجاری، کاتالیست یا لایسنس قابل رقابت جهانی تولید کنند.
ستاری در توضیح برنامههای هلدینگ خلیجفارس، به تشکیل کمیته راهبری نوآوری و فناوری اشاره کرد، کمیتهای که بنا بر قانون جهش تولید دانشبنیان، مأمور سیاستگذاری و هدایت جریان نوآوری در بزرگترین هلدینگ پتروشیمی کشور شده است.
پتروفن ۱۴۰۴ با هشدار مدیران درباره ضرورت بومیسازی لایسنسها، جهش فناوری، استفاده از هوش مصنوعی و همافزایی با شرکتهای دانشبنیان مسیر نوآوری صنعت پتروشیمی را بازطراحی کرد
به گفته او، در سال جاری بیش از ۱۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار مالیاتی در اختیار این شرکت قرار گرفته و تا پایان سال این رقم از ۲۰۰۰ میلیارد تومان عبور خواهد کرد که بخش قابلتوجهی از آن در حوزه نوآوری سرمایهگذاری میشود. او همچنین از تشکیل «بزرگترین صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر کشور» با سرمایه ۵ همتی و راهاندازی شرکتهای تخصصی توسعه لایسنس و انرژیهای تجدیدپذیر خبر داد.
به گفته ستاری، «نوآوری با هیچ قانونی سازگار نیست» و همین موضوع ضرورت انعطاف، چابکی و ریسکپذیری در صنعت پتروشیمی را تقویت میکند. او تشکیل شرکت توسعهدهنده لایسنس خلیجفارس را ابتکار مهم مدیرعامل این شرکت دانست و ابراز امیدواری کرد که «دو تا سه پروژه موفق نمونه» در این حوزه شکل گیرد و مسیر توسعه لایسنسهای ایرانی هموار شود.
ثبت ۴۰۰ مورد نوآوری در دیتا بانک ارزیابی جایزه نوآوری صنعت پتروشیمی
فوزیه مروت، دبیر همایش پتروفن ۱۴۰۴، نیز در این مراسم گفت مهمترین پرسش امروز صنعت پتروشیمی این است که «آیا ایران میخواهد مصرفکننده فناوری باقی بماند یا تبدیل به توسعهدهنده دانش فنی شود؟» او با اشاره به تجارب جهانی آرامکو و BASF، تأکید کرد که آینده صنعت بدون دیجیتالیسازی، توسعه مدلهای جدید کسبوکار و خلق محصولات نوآورانه ممکن نخواهد بود. مروت گفت: «شرکت BASF حتی در سالهایی که زیان داده، بهطور میانگین دو میلیارد یورو در تحقیق و توسعه سرمایهگذاری کرده است. این یک مدل فکر آیندهنگرانه است.»
دبیر همایش پتروفن اعلام کرد: امسال ۵۸ شرکت پتروشیمی خارج از هلدینگ خلیجفارس نیز در فرایند جایزه نوآوری شرکت کردهاند و تاکنون بیش از ۸۴۰ نفرساعت ارزیابی تخصصی انجام شده است. او با اشاره به احصای ۳۵۷ نیاز فناورانه و تعیین ۱۲۷ نیاز اولویتدار با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری، گفت: «در این همایش ۲۰ نشست تخصصی میان شرکتهای پتروشیمی و ۲۸۷ شرکت دانشبنیان برگزار خواهد شد. این شبکهسازی، سوخت موتور نوآوری صنعت است.»
به گفته مروت، بیش از ۴۰۰ مورد نوآوری در دیتابانک جایزه نوآوری صنعت پتروشیمی ثبت شده و این بانک داده، در صورت تحلیل دقیق، میتواند ایران را به «لبه دانش جهانی» نزدیک کند. او تأکید کرد که پتروفن در مسیر تبدیل شدن به «بازوی ملی توسعه فناوری» است و هدف آینده آن، حضور بینالمللی و ایجاد یک پلتفرم جهانی برای پیوند نیازهای فناورانه و توانمندیهای نوآورانه کشور است.
پتروفن ۱۴۰۴ امسال نیز مانند سه دوره گذشته، نهتنها صحنه ارائه نیازهای فناورانه و معرفی پروژههای نوآوری است، بلکه به نقطهای برای گفتوگوی عمیق میان صنعت، پژوهشگاهها، شرکتهای دانشبنیان و سرمایهگذاران تبدیل شده است؛ نقطهای که به نظر میرسد میتواند نقشه راه تازهای برای آینده پتروشیمی ایران ترسیم کند.
