دلار کانال‌شکنی کرد؛ بازار ارز تحت‌تأثیر تغییر انتظارات
زهرا کوثر غلامی
در روز گذشته، بازار ارز کشور شاهد تحول محسوسی در مسیر نوسانات خود بود و رفتار معامله‌گران بار دیگر بر محور تغییرات انتظارات قیمتی متمرکز شد.
افت نرخ دلار، که پس از چند روز رشد متوالی رخ داد، فضای روانی بازار را دستخوش تردید کرد و فعالان ارزی را به بازنگری در موقعیت‌های خرید و فروش واداشت. طی هفته‌های اخیر، رشد نرخ دلار عمدتاً تحت‌تأثیر افزایش تقاضای سفته‌بازانه و نگرانی‌های ناشی از تحریم‌ها شکل گرفته بود، اما در روز گذشته نشانه‌هایی از عقب‌نشینی تقاضا و تقویت عرضه در برخی صرافی‌ها به چشم آمد.
بسیاری از تحلیلگران این افت را نتیجه افزایش مداخله بازارساز و کنترل تزریق نقدینگی در بازار غیررسمی می‌دانند. همچنین تضعیف انتظارات تورمی کوتاه‌مدت و ثبات نسبی بهای طلا و ارزهای منطقه‌ای در معاملات شب گذشته باعث شد روند افزایشی نرخ‌ها متوقف شود. با وجود این، اغلب کارشناسان تأکید دارند که تثبیت در کانال‌های قیمتی جدید نیازمند استمرار سیاست‌های کنترلی، شفافیت در نرخ حواله و تقویت ذخایر ارزی است، چراکه بازار ارز همچنان از نوسانات بنیادین اقتصاد کلان اثر می‌پذیرد و دوران آرامش پایدار هنوز دور از انتظار است.
عوامل مؤثر بر افزایش قیمت دلار در بازار ایران
افزایش قیمت دلار در ایران طی ماه‌های اخیر نتیجه هم‌زمان چند متغیر ساختاری و روانی در اقتصاد کشور بوده است. در سطح نخست، کاهش میزان عرضه ارز از سوی صادرکنندگان و افت بازدهی حساب‌های ارزی بانک‌ها موجب محدود شدن منابع ارزی در دسترس بازار آزاد شد.
هم‌زمان، به‌دلیل تأخیر در بازگشت ارز صادراتی و نوسان در سامانه نیما، تقاضای واقعی برای اسکناس دلار افزایش یافت و بر فشار قیمتی افزود. از سوی دیگر، تداوم نااطمینانی در سیاست‌های تجاری و ارزی دولت، به‌ویژه در زمینه نحوه تخصیص ارز وارداتی، باعث رشد انتظارات تورمی میان فعالان اقتصادی شد.
در چنین فضایی، بخش قابل‌توجهی از نقدینگی سرگردان به سمت بازار ارز حرکت کرد تا از کاهش ارزش دارایی در مقابل تورم عمومی اقتصاد جلوگیری شود. در سطح بیرونی، کاهش موقت درآمدهای نفتی و اختلال در وصول منابع ارزی از کشورهای طرف صادرات، به محدودیت عرضه دامن زد.
افزایش قیمت دلار در ایران طی ماه‌های اخیر نتیجه هم‌زمان چند متغیر ساختاری و روانی در اقتصاد کشور بوده است
همچنین افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک در منطقه، که همواره اثر مستقیمی بر انتظارات بازارهای مالی ایران دارد، فضای سفته‌بازی را تشدید کرد. هم‌زمان با تضعیف ریال در برابر سایر ارزها، شکاف بین نرخ رسمی و آزاد مجدداً گسترش یافت و بستر مناسبی برای فعالیت‌های آربیتراژی در بازار غیررسمی ایجاد کرد.
از منظر سیاست‌های پولی نیز رشد بالای پایه پولی، نتیجه افزایش کسری بودجه و خلق نقدینگی از مسیر پرداخت تسهیلات تکلیفی، به فشار تورمی و در پی آن، تقاضای بیشتر برای دارایی‌های دلاری انجامید. نکته مهم دیگر، تأثیر نرخ بهره حقیقی منفی در سیستم بانکی است که موجب شده سپرده‌گذاران با هدف حفظ ارزش دارایی خود، بخشی از منابع را از بانک‌ها خارج و به بازار ارز منتقل کنند.
مجموعه این عوامل نشان می‌دهد افزایش قیمت دلار در ایران تنها ناشی از تحولات روزمره بازار نیست، بلکه ریشه در ساختار سیاست‌گذاری‌های ارزی و مالی دارد؛ بنابراین مهار پایدار نرخ ارز، مستلزم اصلاح سیاست‌های بودجه‌ای، تقویت صادرات غیرنفتی، افزایش شفافیت در جریان ورود ارز و بازگشت اعتماد به بازار رسمی است تا دامنه نوسانات و رفتارهای هیجانی کاهش یابد.
جهت‌گیری نوسانی بازار ارز تا پایان هفته
بازار ارز در روز گذشته با کاهش محسوس نرخ دلار به محدوده ۱۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان وارد فاز اصلاحی شد، اما بررسی متغیرهای پیرامونی نشان می‌دهد که این افت الزاماً به معنای تثبیت روند نزولی نیست. سفته‌بازان و معامله‌گران کوتاه‌مدت در شرایطی قرار دارند که هرگونه تغییر در حجم عرضه ارز از سوی بازارساز یا تعدیل نرخ حواله در سامانه‌های رسمی می‌تواند بار دیگر محرک افزایش تقاضا شود.
تحلیلگران بر این باورند که تا پایان هفته، بازار بیش از آن‌که تحت تأثیر عوامل بنیادی باشد، به انتظارات ذهنی و اخبار سیاسی و بین‌المللی واکنش نشان خواهد داد. از سوی دیگر، سطح نقدینگی بالا و نرخ بهره حقیقی منفی همچنان زمینه‌ساز حفظ تقاضای احتیاطی است.
سفته‌بازان و معامله‌گران کوتاه‌مدت در شرایطی قرار دارند که هرگونه تغییر در حجم عرضه ارز از سوی بازارساز یا تعدیل نرخ حواله در سامانه‌های رسمی می‌تواند بار دیگر محرک افزایش تقاضا شود
ثبات نسبی نرخ درهم امارات طی روز گذشته باعث شد فشار افزایشی تا حدی مهار شود، اما در صورت تغییر در نرخ این ارز مرجع، بازگشت به کانال‌های بالاتر برای دلار دور از ذهن نخواهد بود. با توجه به سیاست‌های اخیر بانک مرکزی در مدیریت عرضه و تزریق هدفمند ارز، انتظار می‌رود دامنه نوسان تا پایان هفته در محدوده‌ای کنترل‌شده باقی بماند و دلار میان بازه ۱۱۲ تا ۱۱۴ هزار تومان نوسان کند.
در مقابل، هرگونه تشدید تقاضای سفته‌بازانه یا انتشار خبر منفی در مورد جریان‌های ارزی می‌تواند فضای بازار را مجدداً ملتهب سازد. بنابراین چشم‌انداز کوتاه‌مدت بازار ارز را باید متأثر از مدیریت انتظارات و میزان مداخله بازارساز ارزی دانست، نه تحولات اقتصادی بنیادین.
