دودی که به چشم مردم می رود
محمود زارعی، پژوهشگر اقتصادی
احتمالا تصویر ذهنی بسیاری از ما از میدان‌های و تاسیسات نفتی و گازی مجموعه‌ای از شبکه لوله‌ها، برج‌های فلزی و مشعل‌های فروزان است؛ شعله‌های برافروخته‌ای که همچون شمع غول پیکر در میان انبوه پیچ و خم لوله‌ها خودنمایی می‌کند.
واقعیت آن است که ذخایر میدان‌های نفتی ترکیبی از نفت و گاز و استحصال نفت معمولا همراه با خروج گاز است که به آن گاز همراه می‌گویند.
این گازها با اینکه می‌توانند کاربردهای فراوانی داشته باشند؛ بعد از جمع‌آوری و جداسازی به برج فلر فرستاده و در آنجا سوزانده می‌شود.
سوزاندن این گازها دود، صدا، بوی نامطبوع و مشکلات زیست‌محیطی فراوانی به همراه دارد.
ده سال پس از بازدید مقام معظم رهبری از عسلویه و تاکید بر خاموش کردن فلرها و جمع‌آوری گازهای همراه می‌گذرد و اکنون بر اساس گزارش سالانه تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور، سال ۱۳۹۹ حدود ۴ میلیارد دلار گاز کشور با قیمت‌گذاری صادارت خام دود شده است که معدل ۴۳درصد درآمد نفتی و گازی کشور در سال ۹۹ بوده است.
بر اساس همین گزارش در صورت تبدیل و فراوری گازهای همراه در سال ۹۹ حدود ۶۵ میلیارد یورو درآمد نصیب کشور می‌شد.
علاوه بر عدم‌النفع سالانه بر اساس محاسبه نرخ صادارت، سوزاندن روزانه ۶۱ میلیون متر مکعب گاز همراه در کشور در حالی روی می‌دهد که چند سالی است که در فصول سرد کشور با کمبود گاز روبه‌رو شده است.
بر اساس پیش‌بینی‌ها با توجه به رونده فزاینده افزایش مصرف گاز طبیعی و از سوی دیگر، کاهش فشار در پارس جنوبی، زمستان امسال به علت افزایش مصرف خانگی، صنایع و نیروگاه‌های کشور با چالش تامین سوخت مواجه خواهند بود که پیامد آن تکرار خاموشی و کاهش تولید در کشور خواهد بود.
همین یک سال پیش، یعنی زمستان ۹۹، با افزایش ۵۵ میلیون مترمکعبی پیک مصرف روزانه گاز، مصرف گاز طبیعی در کشور به ۷۴۰میلیون متر مکعب رسید.
افزایش ۱۱ درصدی مصرف گاز در سال ۹۹ در نهایت اعمال محدودیت برای نیروگاه‌ها و صنایع بزرگی همچون سیمان را در پی داشت.
در حالی که روزانه ۶۱ میلیون مترمکعب گاز در تاسیسات نفتی سوزانده می‌شد، زمستان ۹۹ کاهش ۲۴درصدی گازرسانی به نیروگاه‌ها و جایگزینی آن با گازوئیل و مازوت، در نهایت افزایش آلاینده‌ها در کلان شهرها را به دنبال داشت و مستقیما جان میلیون‌ها نفر را به خطر انداخت.
در کنار امکان بهره‌گیری از ظرفیت گازهای همراه در تولید برق و علاوه بر میسر بودن استحصال گاز سبک، میعانات گازی و ترکیبات مختلف، استفاده از این نوع گاز در شبکه آب‌شیرین‌کن و شیرین‌سازی آب دریا برای استان‌های جنوبی، موجب کاهش تنش آبی در نوار جنوبی کشور خواهد شد.
اگر چه وزیر سابق نفت متعهد شده بود سوزاندن گازهای همراه را صفر و فلرهای گازی را خاموش کند، پیشرفت ۵۴ درصدی مجموع پروژه‌های جمع آوری گازهای همراه، حاکی از آن است که تا بهره‌مندی مردم ایران از مزایایی این گازها فاصله‌ی زیادی وجود دارد.
اگرچه باید پیگیر ترک فعل‌ها بود، دود دست‌دست کردن برای تکمیل این پروژه‌ها فقط به چشم مردم می رود.
در مجموع آنچه واضح است چالش‌ها و بیم و امیدهای فراوانی است که این روزها صنعت نفت کشور به آن دچار شده است.
افت فشار در پارس جنوبی، دسترسی رقیب و شریک ایران به جزئیات توسعه این میدان، عقب‌ماندگی در توسعه میدان‌های مشترک، بی توجهی به تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز همگی شاخص‌هایی هستند که وضع صنعت نفت و گاز کشور را در محدوده خطر نشان می‌دهند؛ وضعی که بهبود آن نیازمند عزمی راسخ و بهره‌گیری از توان علمی و فنی متخصصان است.
