سوخت در مسیر طلایی یا بحران جدید؟

طرح «تخصیص سوخت در مسیر» یکی از برنامه‌های دولت برای مدیریت مصرف سوخت، مقابله با قاچاق و افزایش شفافیت در توزیع فرآورده‌های نفتی است.

این طرح که بر اساس ماده ۴۶ قانون برنامه هفتم توسعه الزامی شده، قرار است با استفاده از سامانه‌های هوشمند مانند سپهتن و سیپاد، سوخت ناوگان حمل‌ونقل را بر اساس مسیر و عملکرد واقعی تخصیص دهد. اما در حالی که مسئولان از اجرای قریب‌الوقوع آن خبر می‌دهند، صنف کامیون‌داران از مشکلات اجرایی و فشارهای اقتصادی ناشی از آن گلایه دارند.

به گزارش عصراقتصاد، ابوذر یوسفی، مسئول ارتباط با مشتریان سامانه هوشمند سوخت، تأکید کرده که عملکرد ناوگان باید از سال ۹۳ براساس اسناد حمل و جی‌پی‌اس انجام می‌شد، اما تاکنون تنها داده‌های سامانه سپهتن برای شرکت ملی پخش ارسال نشده است.

وی گفت: زیرساخت‌های فنی در شرکت پخش ایجاد شده و جلسات فشرده‌ای برای نهایی‌سازی طرح در حال برگزاری است. هدف نهایی، تخصیص سوخت بر اساس داده‌های GPS و اسناد حمل است تا از سهمیه‌بندی غیرواقعی جلوگیری شود.

وی افزود: در ماده ۴۶ قانون برنامه توسعه هفتم، اجرای طرح سوختگیری در مسیر الزامی شده است که زیرساخت‌های آن در شرکت پخش ایجاد شده است و امیدواریم از ابتدای سال دوم برنامه توسعه، این طرح را اجرایی کنیم.

یوسفی، اوایل اردیبهشت ماه گفته بود: در آخرین جلسه کارگروه پیشگیری و مقابله با قاچاق فرآورده‌های نفتی قرار شد تا ابتدای خردادماه طرح تخصیص سوخت در مسیر را نهایی کنیم.

به گفته وی، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در گام نهایی تخصیص سوخت قرار دارد و تا زمانی که متولیان روند صحت‌سنحی را کامل نکنند، شرکت پخش نمی‌تواند کار را به سرانجام برساند.

نقش سامانه‌های سپهتن و سیپاد

سیدمحمدمهدی سیدی، نماینده ویژه مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش، نیز اعلام کرد: اجرای سپهتن و سیپاد برای شفاف‌سازی مصرف سوخت ضروری است. این سامانه‌ها عملکرد ناوگان را رصد کرده و از قاچاق سوخت جلوگیری می‌کنند.

آزمایش پایلوت و برنامه‌های آینده

از سوی دیگر، چندی پیش نیز کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش، از اجرای آزمایشی طرح برای ۲۷ هزار ناوگان دیزلی خبر داد و افزود: با تجهیز ناوگان به GPS، امکان رصد دقیق مصرف سوخت فراهم می‌شود. این طرح به‌زودی در سطح ملی اجرایی خواهد شد.

مشکلات اجرایی و نارضایتی کامیون‌داران

در مقابل ادعای مسئولان، کامیون‌داران معتقدند این طرح آزمایشی بدون آماده‌سازی زیرساخت‌ها اجرا شده است. رضا تیموری، رئیس انجمن صنفی کامیون‌داران، گفت: جایگاه‌های سوخت خارج از مسیر تعیین شده‌اند و بسیاری از آن‌ها فاقد سوخت کافی هستند. این موضوع زمان و هزینه حمل‌ونقل را افزایش داده است.

همچنین برخی رانندگان گزارش داده‌اند که سامانه‌های هوشمند دچار خطاهای مکرر هستند. یک راننده کامیون بیان کرد: بارها با اطلاعات نادرست سامانه مواجه شده‌ام. گاهی جایگاه تعیین‌شده صدها کیلومتر با مسیر اصلی فاصله دارد!

در عین حال، به دلیل کمبود سوخت در جایگاه‌های تعیین‌شده، بسیاری از رانندگان مجبور به خرید سوخت با قیمت آزاد شده‌اند که فشار مالی شدیدی به آن‌ها وارد کرده است.

در این میان، یوسفی تأکید کرد: برای موفقیت طرح، همکاری وزارت نفت، وزارت راه و سازمان راهداری ضروری است. بارنامه‌ها باید با اسناد حمل تطبیق داده شوند.

اصلاح زیرساخت‌ها و آموزش رانندگان

کارشناسان معتقدند پیش از اجرای کامل طرح، باید جایگاه‌های سوخت در مسیرهای اصلی تأمین شوند، سامانه‌های هوشمند به‌روزرسانی شوند و رانندگان با فرآیند جدید آشنا شوند.

احتمال تأخیر در اجرای سراسری

تیموری هشدار داد: اگر اصلاحات صورت نگیرد، این طرح به جای کاهش قاچاق، به بحران جدیدی در صنعت حمل‌ونقل تبدیل خواهد شد.

رویایی که به کابوس تبدیل نشود

طرح تخصیص سوخت در مسیر در صورت اجرای صحیح می‌تواند تحولی در مدیریت مصرف سوخت ایجاد کند، اما عدم توجه به چالش‌های اجرایی آن را به معضلی برای صنعت حمل‌ و نقل تبدیل کرده است. به نظر می‌رسد دولت باید بین سرعت اجرا و دقت در برنامه‌ریزی توازن برقرار کند تا این طرح به جای افزایش مشکلات، به راه‌حلی پایدار تبدیل شود.