صنعت نساجی ایران در گرداب فرسودگی

صنعت نساجی ایران، یکی از صنایع تاریخی و مهم کشور، امروزه با چالش‌های متعددی روبرو است. از کاهش تقاضا و افزایش قیمت‌ها تا مشکلات تأمین ارز و ماشین‌آلات فرسوده، این صنعت در آستانه بحران قرار گرفته است.

به گزارش عصراقتصاد، در گفت‌وگو با سید سپهر قوام‌الدینی، مدیرعامل شرکت خدمات پنبه و الیاف نساجی ایران، به بررسی مشکلات و راه‌حل‌های پیش‌روی صنعت نساجی پرداختیم.

قوام‌الدینی با اشاره به مشکل تأمین ارز برای خرید ماشین‌آلات و مواد اولیه، بیان کرد: «تأمین ارز برای صنعت نساجی حیاتی است، اما متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد کاهش حمایت‌های دولتی در این زمینه بوده‌ایم. حتی مدیرکل دفتر پوشاک و نساجی وزارت صمت از کاهش ۸ درصدی تأمین ارز در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال گذشته خبر داده است. این کاهش تأمین ارز، به تعطیلی بسیاری از کارخانه‌ها منجر خواهد شد.»

وی به عوامل اقتصادی اشاره کرد و گفت: « عوامل اقتصادی که شامل قوانین پولی، مالی و بانکی هستند، حتما بر صنعت نساجی تأثیر می‌گذارند. این موارد دربردارنده  بهره‌های بانکی، تفاوت نرخ ارز و قوانین صادرات و واردات می‌شوند. بهره‌های بانکی در داخل کشور و دیگر کشورها تفاوت‌هایی دارند که می‌تواند بر عملکرد صنایع نساجی تأثیرگذار باشد. بر اساس قوانین نوسازی صنایع نساجی، بانک‌ها می‌بایست به صورت دلار بازپرداخت تسهیلات اعطایی خود را دریافت کنند. اما در عمل این مورد به صورت یورو انجام می‌شود. این تفاوت‌ها و نوسانات در نرخ ارز باعث بدهکاری کارخانه‌ها نسبت به بانک‌ها می‌شود. »

وی افزود: «در کشورهای رقیب، مالیات بر درآمد تقریبا ۱۳ درصد است، اما در ایران این میزان به ۲۵ درصد افزایش یافته است. این اختلاف باعث افزایش هزینه‌های سربار و در نتیجه افزایش قیمت نهایی محصولات نسبت به کشورهای رقیب و کاهش توان رقابتی کشور ما می‌شود.

همچنین، در زمینه قوانین و مقررات واردات و صادرات، باید توجه داشت که بسیاری از مواد اولیه در داخل کشور تولید نمی‌شوند و باید وارد شوند. اما دولت برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی قوانین سختی اعمال می‌کند. همین مسئله هم یکی از اصلی‌ترین مشکلات صنعت نساجی ایران است. به عنوان مثال، تعرفه‌های ۱۵ درصدی برای واردات پنبه و ۱۵-۱۰ درصدی برای پلی‌استر از جمله این اقدامات است. در حالی که تنها ۳۰ درصد از نیاز پلی‌استر داخلی تولید می‌شود و باید ۷۰ درصد آن را از خارج وارد کرد. »

قوام‌الدینی درباره صادرات این صنعت در جهان گفت: «صادرات جهانی از ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ از۱۸۱۰۰ میلیارد دلار به اندازه ۱۶.۲۲ درصد بیشتر شده و به مقدار۲۱۰۳۶ میلیارد دلار رسیده است. در مدت مشابه صادرات محصولات نساجی از ۸۰۲ میلیارد به اندازه ۹.۹۷ درصد افزایش یافته و به مقدار ۸۸۲ میلیارد دلار رسیده است.

لازم به ذکر است در سال ۲۰۲۰ بدلیل آغاز اپیدمی کرونا، صادرات جهانی کل محصولات و محصولات نساجی کاهش یافته است اما پس از آن صادرات جهانی افزایش یافت. این افزایش صادارت نساجی در سال های اخیر نشان دهنده فرصت مناسب برای سرمایه گذاری در این صنعت است. »

وی ادامه داد: «تمام کشورهای ترکیه، بنگلادش، هند، چین، پاکستان، ازبکستان، استرالیا و برزیل در مجموع یک روند صعودی در سالهای مذکور داشتند اما در سال ۲۰۲۰ بدلیل شیوع کرونا، در برخی کشورها مانند ترکیه، بنگلادش، هند، استرالیا و  ایران میزان صادرات نساجی کاهش و پس از آن افزایش یافته است.

همچنین، صادرات محصولات نساجی در ایران نسبت به سایر کشورها بسیار کمتر است و در این مدت، رشد به سزایی در صادرات نساجی ایران وجود ندارد. همان طور که مشاهده میشود در طی این مدت، کشور چین بیشترین صادرات محصولات نساجی را داشته است. اما درمیان کشورهای مذکور، ازبکستان(۶۲.۴۳%) و پاکستان (۳۰.۶۱%) بیشترین رشد در صادرات محصولات نساجی در طی این دوره سه ساله (۲۰۱۹-۲۰۲۱) داشته اند. »

توزیع تولید ناخالص داخلی (GDP)جهانی در سال ۲۰۲۳

مدیرعامل شرکت خدمات پنبه و الیاف نساجی ایران به تولید ناخالص داخلی این صنعت در جهان اشاره کرد و گفت: «تولید ناخالص داخلی(GDP)جهانی در سال ۲۰۲۳ به بیش از ۱۰۰ تریلیون دلار رسید. کشورهای ایاالت متحده آمریکا، چین، آلمان به عنوان بزرگترین اقتصادهای جهان، سهم عمدهای از این GDP را به خود اختصاص داده اند.

سهم ایران از GDP جهانی در حدود %۰.۵ است که نشان دهنده ظرفیتهای بالقوه این کشور در زمینه توسعه صنعت نساجی و نیاز به بهبود رقابتپذیری آن است. »

ماشین‌آلات فرسوده؛ مانعی برای رقابت جهانی

وی با اشاره به فرسودگی ماشین‌آلات در صنعت نساجی، افزود: «بیش از ۴۵ درصد از ماشین‌آلات بافندگی در ایران بیش از ۲۰ سال عمر دارند و تنها کمتر از ۲۲ درصد از آن‌ها کمتر از ۱۰ سال سن دارند. این فرسودگی نه تنها توان تولید را کاهش داده، بلکه کیفیت محصولات را نیز تحت تأثیر قرار داده و قدرت رقابت با محصولات خارجی را از بین برده است.»

صادرات نساجی ایران در مقایسه با جهان

قوام‌الدینی با اشاره به آمار صادرات جهانی نساجی، گفت: «صادرات جهانی نساجی از ۸۰۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ به ۸۸۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ رسیده است. اما سهم ایران در این بازار بسیار ناچیز است. در حالی که کشورهایی مانند ازبکستان و پاکستان رشد قابل توجهی در صادرات نساجی داشته‌اند، ایران نتوانسته است جایگاه مناسبی در این بازار پیدا کند.»

وابستگی به پنبه وارداتی؛ چالش دیگر صنعت نساجی

مدیرعامل شرکت خدمات پنبه و الیاف نساجی ایران با اشاره به وابستگی صنعت نساجی به پنبه وارداتی، بیان کرد: «پنبه داخلی با کیفیت پایین و قیمت بالا، پاسخگوی نیاز صنعت نساجی نیست. از سوی دیگر، سیاست‌های حمایت از تولید داخلی پنبه، باعث افزایش قیمت پنبه وارداتی شده است. این موضوع هزینه‌های تولید را افزایش داده و رقابت‌پذیری محصولات ایرانی را کاهش داده است. »

وی افزود: «در حال حاضر بازارهای وارداتی ایران از کشور تاجیکستان می باشد که پنبه استاندارد و مناسبی دارد.  ازبکستان درهای صادرات را بست و تصمیم به توسعه زیرساختهای صنعت نساجی کشورش گرفت. این موضوع به زودی صنعت نساجی ازبکها را در دنیا بیش ازپیش مطرح خواهد ساخت و آنوقت است که کشور ایران از کشورهای صاحب سبک و پیشرو در صنعت نساجی فاصله خواهد گرفت. »

وی ادامه داد: «وزارت جهاد کشاورزی برای حمایت از کشاورزان موانعی را برای تأمین پنبه‌ لازم برای صنعت نساجی در نظر گرفته است، اما تأمین پنبه به یک معضل اصلی برای صنعت نساجی تبدیل شده است. »

راه‌حل‌های پیش‌روی صنعت نساجی

قوام‌الدینی در پایان با ارائه راه‌حل‌هایی برای رفع مشکلات صنعت نساجی، گفت: «برای نجات این صنعت، نیازمند حمایت‌های جدی دولت هستیم. کاهش مالیات‌ها، تسهیل واردات ماشین‌آلات جدید، تأمین ارز مورد نیاز و حمایت از کشاورزان برای افزایش تولید پنبه داخلی از جمله اقدامات ضروری است. همچنین، باید با کنترل واردات بی‌رویه و قاچاق، از تولیدکنندگان داخلی حمایت کنیم. »

سال ۱۴۰۳ با نظر رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران به نام جهش تولید با کمک مردم نامگذاری شد، حال که به پایان سال نزدیک می‌شویم آیا به اهداف این شعار دست یافته‌ایم؟

در حال حاضر بخش خصوصی آمادگی هر نوع حرکتی را برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده اقتصادی را دارند. اما به راستی! سیاست‌های دولت بر این مبنا تعیین شده است؟

مشکلات تامین و تخصیص ارز در بازار فعلی و نابسامان ارزی بیشترین مشکلات را  برای فعالان صنعت نساجی حادث ساخته است. دولتمردان برای احیای صنعت نساجی می بایست با تدوین برنامه های جدید و امروزی دست فعالان این صنعت را برای جذب سرمایه گذران خارجی باز گذاشته تا بتوان از بحران های خود ساخته به سلامت گذر کرد.

صنعت نساجی ایران بالغ بر ۱۰۰ سال قدمت دارد. شرکت نساجی کاشان با شماره ثبت ۵ را داریم که خود گواهی است بر این مدعا. دولت ها حفظ و صیانت از این صنعت قدیمی را می بایست در دستور کار قرار داده و حافظ آن باشند ، واردات بی رویه و بی برنامه را کنترل کرده و بازار ایران را تبدیل به جولانگاهی برای اجناس بی‌کیفیت چینی نکنند.

تمهیداتی برای واردات دستگاه‌های جدید و به روز برای شرکت‌های صنعت نساجی ایجاد کنند. رفع مشکلات تولید نیاز به دستگاه‌های به روز و تکنولوژی جدید دارد.  صنعت نساجی صنعت قدیمی است و نیاز به توجه و تمهیدات ویژه دارد.