ضربان متفاوت نرخ تورم جهان طی سال ۲۰۲۱

مهرداد حاجی زاده فلاح مدرس علوم بانکی

تورم در سراسر جهان در گزارش منتهی به ۲۴نوامبر ۲۰۲۱ افزایش یافته است، اما ایالات متحده شاهد یکی از بزرگترین رشدها در نرخ تورم طی سی سال اخیر بوده است.

آمریکایی‌هایی که به تازگی برای خرید به خواربارفروشی رفته‌اند یا خریدهای تعطیلات خود را آغاز کرده‌اند، ممکن است متوجه افزایش قیمت‌های مصرف‌کننده شده باشند. نرخ تورم سالانه در ایالات متحده در اکتبر ۲۰۲۱ به ۶٫۲ درصد رسید که بالاترین میزان در بیش از سه دهه گذشته است که با شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) اندازه گیری می‌شود. سایر معیارهای تورم نیز در ماه‌های اخیر افزایش قابل‌توجهی را نشان داده‌اند، البته نه به اندازه CPI.

لازم به توضیح است اداره آمار کار ایالات متحده نرخ تورم را با استفاده از شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) اندازه گیری می کند. CPI کل بهای تمام شده کالاها و خدماتی را که مصرف کنندگان در یک دوره معین با استفاده از یک سبد کالایی نماینده خریداری کرده‌اند، بر اساس نظرسنجی های خانوار اندازه گیری می کند. افزایش قیمت آن سبد نشان‌دهنده تورم است و استفاده از یک سبد نشان می‌دهد که چگونه قیمت‌ها برای کالاهای مختلف با نرخ‌های متفاوت تغییر می‌کنند و تغییرات کلی‌تر قیمت را نشان می‌دهند.

برخلاف CPI، شاخص قیمت تولیدکننده (PPI) تورم را از دیدگاه تولیدکننده اندازه‌گیری می‌کند. PPI معیاری برای میانگین قیمت‌هایی است که تولیدکنندگان برای کالاها و خدمات تولید شده در داخل کشور دریافت می‌کنند.

با تقسیم قیمت‌های فعلی که فروشندگان برای یک سبد کالای نمایندگی دریافت می‌کنند بر قیمت‌های آنها در یک سال پایه مشخص، و سپس حاصل ضرب در ۱۰۰ محاسبه می‌شود.

دفتر تجزیه و تحلیل اقتصادی، نرخ تورم را با استفاده از سومین شاخص رایج، یعنی هزینه‌های مصرف شخصی (PCE) اندازه‌گیری می‌کند. PCE تغییرات قیمت کالاها و خدمات خانگی را بر اساس داده های تولید ناخالص داخلی تولیدکنندگان اندازه گیری می‌کند و از CPI شفافیت کمتری دارد زیرا تخمین‌های قیمت را بر اساس موارد استفاده شده در CPI است، اما تخمین‌هایی از منابع دیگر را نیز شامل می‌شود. همانند هر دو شاخص دیگر، افزایش شاخص از سالی به سال دیگر نشان دهنده تورم است.

اما درک اینکه چرا نرخ تورم به این سرعت افزایش یافته، می‌تواند به پیش‌بینی مدت دوام این رشد کمک کند و همچنین برای سیاست‌گذاران روشن می سازد اگر قصد مهار آنرا دارند چه کاری باید انجام دهند. به نظر می‌رسد شتاب اخیر در نرخ تورم با سایر دوره‌های تورمی که بیشتر با چرخه تجاری عادی مرتبط بودند تفاوت اساسی داشته باشد.

توضیحاتی برای پدیده فعلی ارائه شده تا به امروز شامل اختلالات مداوم در زنجیره تامین جهانی در بحبوحه همه‌گیری ویروس کرونا است.

آشفتگی در بازار کار

این واقعیت که قیمت‌های امروز با قیمت‌ها در طول تعطیلی سال گذشته ناشی از COVID-19 اندازه‌گیری می‌شوند و تقاضای قوی مصرف کننده پس از بازگشایی اقتصادهای محلی در آن موثر است.

با توجه به اینکه این نرخ تورم اخیر در ایالات متحده بالاتر از هر زمان دیگری پس از پایان جنگ سرد بالاتر بوده، مرکز تحقیقاتی پیو تصمیم گرفت تجربیات ایالات متحده را با تجربیات سایر کشورها، به ویژه همتایان خود در جهان توسعه یافته، مقایسه کند.

این مرکز به شکل عمده بر داده‌های سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) متکی بود که اکثر ۳۸ کشور عضو آن دموکراسی بسیار توسعه یافته‌ای دارند. OECD طیف وسیعی از داده‌ها را درباره اعضای خود جمع‌آوری می‌کند و مقایسه‌های بین‌المللی را تسهیل می‌کند.

در گزارش منتشره مرکز تحقیقاتی پیو آمده است: «ما انتخاب کردیم که از معیارهای نرخ تورم سه ماهه استفاده کنیم، هم به این دلیل که نسبت به ارقام ماهانه نوسان کمتری دارند و هم به این دلیل که برای همه کشورهای OECD در دسترس بود. این داده ها همچنین برای هشت کشور غیر OECD با اقتصاد ملی قابل توجهی در دسترس بود، بنابراین ما آنها را نیز در تجزیه و تحلیل قرار دادیم.

در این تحقیقات برای هر کشور، نرخ تورم سال به سال براساس سال پایه ۲۰۱۰ (سه ماهه نخست) محاسبه شد (به جز آرژانتین که قبل از سال ۲۰۱۸ به قبل از آن هیچ داده ای در دسترس نبود) و در سه ماهه سوم سال جاری نیز به پایان می رسد. ما همچنین محاسبه کردیم که این نرخ ها از زمان شروع همه گیری کووید-۱۹ در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ چقدر افزایش یا کاهش یافته است.»

در گزارش این مرکز تحقیقاتی حداقل یک چیز واضح است: روندهای تورم بلندمدت در ایالات متحده نشان می‌دهد، افزایش نرخ تورم به هیچ وجه باعث نگرانی برای اقتصاد این کشور نیست.

همچنین تجزیه و تحلیل مرکز تحقیقات پیو از داده های ۴۶ کشور نشان می‌دهد که نرخ تورم سه ماهه سوم سال ۲۰۲۱ در بیشتر آنها (۳۹) بیشتر از سه ماهه سوم قبل از همه گیری سال ۲۰۱۹ بوده است.

در ۱۶ مورد از این کشورها، از جمله ایالات متحده، نرخ تورم در سه ماهه گذشته بیش از ۲ واحد درصد بیشتر از مدت مشابه سال ۲۰۱۹ بود. (برای این تحلیل، از داده های سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، گروهی از کشورهای عمدتاً توسعه یافته و دموکراتیک استفاده شده. داده‌ها شامل ۳۸ کشور عضو OECD، به علاوه هشت کشور دیگر از نظر اقتصادی مهم بوده است.)

با ۵٫۳ درصد، ایالات متحده هشتمین بالاترین نرخ تورم سالانه را در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۱ در میان ۴۶ کشور مورد بررسی داشت که با فاصله کمی از لهستان فاصله داشت.

افزایش نرخ تورم ایالات متحده – ۳٫۵۸ واحد درصد بین سه ماهه سوم ۲۰۱۹ و سه ماهه سوم ۲۰۲۱ – سومین بالاترین نرخ تورم در گروه مورد مطالعه بود، پس از برزیل و ترکیه که هر دو به طور کلی نرخ تورم بسیار بالاتری دارند. ایالات متحده انجام می‌دهد.

روندهای مشابه در تغییرات نرخ تورم

صرف نظر از سطح مطلق تورم در هر کشور، بسیاری از آنها تغییرات مشابهی را نشان می‌دهند: تورم نسبتاً پایین قبل از همه‌گیری COVID-19 که در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ رخ داد؛ تورم ثابت یا کاهشی برای بقیه آن سال و تا سال ۲۰۲۱، زیرا بسیاری از دولت‌ها بیشتر فعالیت‌های اقتصادی را به شدت محدود کردند و در نهایت افزایش تورم در سه ماهه دوم و سوم سال ۲۰۲۱ میلادی، در حالی که جهان در تلاش برای بازگشت به وضعیت عادی فعالیت های اقتصادی است.

برای بسیاری از کشورها در این تحلیل، سال ۲۰۲۱ یک فاصله شدید از دوره طولانی غیرمعمول تورم پایین تا متوسط بوده است. در واقع، در طول دهه منتهی به همه‌گیری، ۳۴ کشور از ۴۶ کشور در تجزیه و تحلیل میانگین تغییرات نرخ تورم ۲٫۶ درصد یا کمتر را داشتند.

در ۲۷ مورد از این کشورها، نرخ تورم به طور متوسط کمتر از ۲ درصد را نشان می‌دهد. بزرگترین استثناء آرژانتین است که اقتصاد آن دهه‌ها گرفتار تورم بالا و سایر بیماری‌ها بوده. OECD اطلاعاتی در مورد نرخ تورم آرژانتین قبل از سال ۲۰۱۸ ندارد، اما در دوره ۲۰۱۸-۱۹ به طور متوسط ۴۴٫۴ درصد بوده است.

در سمت دیگر طیف، ژاپن قرار دارد که بیش از دو دهه با تورم پایین مداوم و کاهش تورم دوره‌ای یا کاهش قیمت‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، اکثراً بدون موفقیت. در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰، نرخ تورم ژاپن به ۰٫۷درصد کاهش یافت.

در سه ماهه آخر سال ۲۰۲۰ به منطقه تورم زدایی سقوط کرد و از آن زمان تاکنون در آن باقی مانده است: قیمت های مصرف کننده در سه ماهه سوم سال جاری ۰٫۲ درصد کمتر از سطح خود در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۰ بود.

چند کشور دیگر از الگوی شیب و افزایش عمومی خارج شده‌اند. برای مثال، در ایسلند و روسیه، تورم به طور پیوسته در سرتاسر همه‌گیری افزایش یافته است، نه فقط در ماه‌های اخیر.

در اندونزی، تورم در اوایل کاهش یافت و در سطوح پایین باقی ماند. در مکزیک، نرخ تورم در طول دوره قرنطینه ۲۰۲۰ اندکی کاهش یافت، اما به سرعت بازگشت و به ۵٫۸ درصد در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۱ رسید که بالاترین سطح از سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۷ بود. در عربستان سعودی، این الگو معکوس شد: نرخ تورم در طول اوج همه گیری افزایش یافت اما در سه ماهه اخیر به شدت کاهش یافت و به تنها ۰٫۴ درصد رسید.