عبور از موج اول سرمایه گذاری در استارتاپ ها

در خلال پرداختن به موضوع سرمایه‌گذاری خطرپذیر، گفتگویی با ارشد حسینی، مدیر مرکز شتابدهی و سرمایه‌گذاری پلنت و عضو هیئت اجرایی سرمایه‌گذاران نیک اندیش کارایا داشتیم. وی بیش از ده سال فعالیت در حوزه استارتاپ‌ها دارد و اکنون نیز مشاور و مدرس این حوزه است. در ادامه گفتگوی وی با عصراقتصاد را می‌خوانید:

چه چیزی شما را به سمت سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشاند و چه تجربیاتی از این حوزه دارید؟

جذابیت این حوزه به عنوان بازیگری که در حوزه ای فعالیت می‌کند که گپی را پر می‌کند، مرا به این سمت کشاند. در اکوسیستم، استارتاپ‌هایی وجود دارند که نیاز به سرمایه دارند همچنین سرمایه‌دارانی که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری هستند. گپی که بین این دو گروه وجود دارد و به نوعی باید مترجم حرف دو طرف بود برایم جذاب است. من هم روزگاری به دنبال جذب سرمایه برای استارتاپم بودم و به نوعی دو طرف میز نشستم و می‌توانم به هر دو گروه کمک کنم.

در کشورهایی که از محل توسعه بازار و نوآوری رشد دارند، این شرکت‌ها به سود خوبی می‌رسند. در آن کشورها سرمایه‌گذاران خطرپذیر نقش مهمی در نظام اقتصادی بر عهده دارند

به طور خلاصه، سرمایه گذاری خطرپذیر چیست و چه نقشی در رشد استارتاپ‌ها و اقتصاد یک کشور ایفا می‌کند؟

سرمایه‌گذاری خطرپذیر در واقع کلاسی از دارایی است که فرد در جوانی یک کسب‌وکار که در حال شکل‌گیری است با آن همراه می‌شود و نقش‌های مختلفی بر عهده می‌گیرد. در کشورهایی که از محل توسعه بازار و نوآوری رشد دارند، این شرکت‌ها به سود خوبی می‌رسند. در آن کشورها سرمایه‌گذاران خطرپذیر نقش مهمی در نظام اقتصادی بر عهده دارند. سرمایه‌گذاری خطرپذیر آنطور نیست که تصمیم به سرمایه‌گذاری بر یک استارتاپ بگیرند بلکه روش‌ها و پارامترهای مختلفی را برای سنجش آن تیم در نظر می‌گیرد که در این روش‌ها ریسک وجود دارد. بنابراین سرمایه‌گذار خطرپذیر از دو جنبه ریسک می‌پذیرد یکی اعتماد به تیم کسب‌وکار و آینده نامشخص آن و دیگری روش‌های پر ریسکی که برای سنجش تیم‌ها به کار می‌برند.

از ایده اولیه تا خروج، مراحل مختلف یک سرمایه‌گذاری خطرپذیر چگونه طی می‌شود؟

بستگی به این دارد که خروج سرمایه‌گذار چه زمانی اتفاق بیفتد. در برخی مواقع سرمایه‌گذاران بسیار سریع از تیم خارج می‌شوند و در برخی موارد بیشتر در کنار افت و خیزهای تیم می‌مانند. اما به طور خلاصه و کلی ایده اولیه در ابتدا شکل می‌گیرد و سپس محصول اولیه ساخته شده و وارد بازار می‌شود و کمی مقبولیت پیدا می‌کند وقتی حدی از مقبولیت را گرفت به بهره‌برداری می‌رسد که ما به اصطلاح می‌گوییم مقیاس پذیر شود. مراحل سرمایه‌گذاری خطرپذیر شاید اسامی متفاوتی داشته باشند اما در هر مرحله مقداری ریسک را می‌پذیرند. در مرحله اول به صورت شتابدهی است و دسترسی‌های اولیه را به استارتاپ می‌دهد. مراحلی مثل مرحله پیش بذری، بذری، بعد از بذر، ارلی استیج، لیتر استیج و سری‌های مختلف از مراحل سرمایه‌گذاری خطرپذیر است.

اکوسیستم استارتاپی نیز تابعی از شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور است. اگر در جامعه رکود یا رشد داشته باشیم در اکوسیستم هم همین اتفاق می‌افتد. در حال حاضر ممکن است وضعیت اکوسیستم خوب به نظر نرسد چرا که موج اول خود را که با شور و هیجان همراه بود طی کرده است

وضعیت فعلی اکوسیستم استارتاپی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران چگونه است؟ چه فرصت‌ها و چالش‌هایی وجود دارد؟

مسئله‌ای که در خصوص اکوسیستم وجود دارد این است که اکوسیستم استارتاپی نیز تابعی از شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور است. اگر در جامعه رکود یا رشد داشته باشیم در اکوسیستم هم همین اتفاق می‌افتد. در حال حاضر ممکن است وضعیت اکوسیستم خوب به نظر نرسد چرا که موج اول خود را که با شور و هیجان همراه بود طی کرده است و الان همه دنبال سرمایه‌گذاری با بازگشت و افزایش سرمایه هستند. با تمام چالش‌های موجود در کشور، شرکتهای بزرگ و کوچک وجود دارد و همین نشان می‌دهد جا برای ورود استارتاپ‌ها وجود دارد. از چالش‌ها نیز می‌توان به محدودیت دسترسی به منابع مختلف اشاره کرد.

چه عواملی باعث می‌شود یک سرمایه‌گذار خطرپذیر به یک استارتاپ خاص علاقه‌مند شود؟

نکته‌ای که وجود دارد حوزه فعالیت آن سرمایه‌گذار است. معمولا سرمایه‌گذاران وارد حوزه‌هایی که در آن دانش دارند خواهند شد و استارتاپ‌ها می‌توانند این حوزه‌ها را تارگت کنند. همچنین تیم استارتاپی نیز بسیار برای سرمایه‌گذاران مهم است به خصوص مدیران و فاندرهایی که تیم را رهبری می‌کنند. البته مدل توسعه آن کسب‌وکار نیز مهم است اینکه أصلا مدل توسعه‌ای وجود دارد یا نه.

چه ریسک‌هایی در سرمایه‌گذاری خطرپذیر وجود دارد و سرمایه‌گذاران چگونه این ریسک‌ها را مدیریت می‌کنند؟

ریسک های زیاد و متنوعی برای سرمایه‌گذاران خطرپذیر وجود دارد از ریسک‌های محیطی و اقتصاد کلان گرفته تا ریسک‌های حوزه فعالیت و توسعه کسب‌وکار. اما نکته‌ای که در سرمایه‌گذاری خطرپذیر وجود دارد ریسک نیست بلکه ابهامی است که به هیچ نوعی قابل اندازه‌گیری نیست. سرمایه‌گذار خطرپذیر این ریسک‌ها را قبول می‌کند و در آغوش می‌کشد. ریسک تیم، ریسک محصول، ریسک مقبولیت در بازار، ریسک خروج و آیتم‌هایی از این دست ریسک‌های آن‌هاست که سرمایه‌گذار خطرپذیر باید ریسک سنجی داشته باشد.

دولت می‌تواند چه اقداماتی برای حمایت از رشد و توسعه اکوسیستم استارتاپی و جذب سرمایه‌گذاران خطرپذیر انجام دهد؟

دولت هرجا که بتواند مشوق‌هایی در این خصوص در نظر بگیرد موفق عمل کرده است. همچنین رفع ابهامات به صورت کلی است. یعنی برای مثال سرمایه‌گذار بداند نرخ بهره چقدر است و با ثبات روبه‌رو شود. در دنیا نیز دولت‌ها مدل همکاری را دارند که به رشد اکوسیستم کمک کنند. اما به طور کلی زمانیکه نوآوری بازیگر اصلی اقتصاد می‌شود، افراد به ایده‌های نوآورانه رو می‌آورند و ایده ها می‌توانند ارزش اقتصادی ایجاد کنند و همین باعث می‌شود سرمایه‌گذاری خطرپذیر به جریان بیفتد.

شرکت‌ها به جای واحد تحقیق و توسعه خود به ایده‌های نوآورانه روی می‌آورند تا مسائل شان را حل کنند. این نوع سرمایه‌گذاری خطرپذیر در حال تبدیل شدن به ترند روز است

با توجه به روندهای جهانی و تحولات داخلی، آینده سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟

خیلی نامشخص است، اما چیزی که میبینیم، افزایش سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی است که شرکت‌ها به جای واحد تحقیق و توسعه خود به ایده‌های نوآورانه روی می‌آورند تا مسائل شان را حل کنند. این نوع سرمایه‌گذاری خطرپذیر در حال تبدیل شدن به ترند روز است. ذکر این نکته ضروری است که خیلی از سرمایه‌گذاران خطرپذیر سرمایه ندارند و با ایجاد صندوق‌هایی برای استارتاپ‌ها سرمایه جذب می‌کنند و شرایط این صندوق‌ها نیز بسته به اقتصاد کلان دارد.