مرگ تدریجی تجارت پشت درهای بسته تصمیم‌گیری
اکرم رضائی نژاد
در حالی که صادرات غیرنفتی نفس های آخر رشد را می‌کشد و تهدیدهای ژئوپولیتیک یکی پس از دیگری به مرزهای ایران نزدیک می‌شوند، جلسات تصمیم‌گیری همچنان در اتاق‌های دربسته و بی‌دریچه به واقعیت بازار برگزار می‌شود. بنگاه‌های کوچک و متوسط در گرداب بخشنامه‌ها غرق می‌شوند، فرصت‌های ترانزیتی از دست می‌رود و اقتصاد در انتظار تصمیمی می‌ماند که شاید هیچ‌گاه نرسد.
به گزارش عصراقتصاد، در بیست‌وپنجمین جلسه هیأت نمایندگان دوره دهم اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، مجموعه‌ای از هشدارها، پیشنهادها و مطالبه‌ها از سوی دولت و بخش خصوصی درباره آینده اقتصادی، تجاری و ترانزیتی کشور مطرح شد، از ضرورت تغییر پارادایم تصمیم‌گیری در تجارت خارجی و حمایت جدی از بنگاه‌های کوچک و متوسط تا هشدار درباره بحران حکمرانی آب و تهدید کریدور زنگزور.
محمدعلی دهقان دهنوی، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، در این نشست با تأکید بر اینکه نظام فعلی تصمیم‌گیری در حوزه تجارت خارجی کارآمدی خود را از دست داده، گفت:«با مداخلات دستوری و مقررات جزئی نمی‌توان اهداف ارزی و تجاری را محقق کرد. این روش شکست خورده است.»
وی که در ۱۱ روز گذشته با بیش از هزار فعال اقتصادی گفت‌وگو کرده، افزود: «مشکل بیشتر آن‌ها نه سوءاستفاده، که گرفتار شدن در دام مقررات دست‌وپاگیر است.» او همچنین هشدار داد اگر تغییر اساسی در شیوه سیاستگذاری ایجاد نشود، تلاش‌های بخش خصوصی و دولت بی‌نتیجه خواهد ماند.
دهقان دهنوی از تشکیل «کمیته ارزی» در وزارت صمت با حضور وزیر و معاونان خبر داد و تدوین سندی برای تسهیل تجارت را وابسته به همکاری بخش خصوصی دانست. به گفته او، سیاستگذاری ارزی و تجاری باید از هم تفکیک شود و فشار بر صادرکنندگان در بازگشت ارز کاهش یابد.
وی با اشاره به کاهش ۵.۵ درصدی صادرات غیرنفتی در چهارماهه نخست امسال گفت: «سال گذشته رشد ۱۵.۸ درصدی داشتیم، اما ادامه این روند نزولی می‌تواند چالش‌برانگیز شود.» او از فرصت تجارت آزاد با اوراسیا، که از ۲۵ اردیبهشت اجرایی شده و تعرفه ۸۷ درصد کالاها را صفر کرده، به عنوان امتیازی ویژه یاد کرد و خواستار هدایت تولیدکنندگان به این بازار شد.
دهقان دهنوی در بخش دیگری از سخنان خود به بازنگری دستورالعمل شرکت‌های مدیریت صادرات، ایجاد ۱۰ نمایندگی سازمان توسعه تجارت در خارج و راه‌اندازی دوباره تالار دوم ارزی اشاره کرد و نمایشگاه‌ها را «ابزار توسعه تجارت» نامید که باید با حضور قوی‌تر بین‌المللی احیا شوند.
حمایت هدفمند و دیپلماسی اقتصادی
صمد حسن‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز در این نشست از جایگاه کلیدی کمیسیون‌ها و تشکل‌های تخصصی در فرآیند تصمیم‌سازی گفت و خواستار حمایت ویژه دولت از بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME) شد. او یادآور شد این واحدها ۹۰ درصد صنایع کشور و بیش از ۶۰ درصد اشتغال صنعتی را به خود اختصاص داده‌اند اما به دلیل ضعف در دسترسی به منابع مالی و فقدان قدرت چانه‌زنی، نیازمند بسته‌های حمایتی ویژه در حوزه‌های بانکی، مالیاتی، گمرکی و ارزی هستند.
تجارت خارجی در حصار بخشنامه‌ها و بحران‌های ژئوپولیتیک، با تهدید مسیرهای ترانزیت و افت صادرات، چشم‌انتظار تصمیم‌های جسورانه برای نجات اقتصاد است
حسن‌زاده با اشاره به گزارش‌های پژوهشی اتاق ایران گفت: شاخص شامخ تیرماه نسبت به خرداد بهبود یافته و نشانه‌هایی از بازگشت به شرایط عادی پس از جنگ دیده می‌شود، اما تا رونق پایدار راه زیادی باقی است. او همچنین از گشایش احتمالی در مذاکرات FATF به عنوان «روزنه امید» نام برد و بر ضرورت تنش‌زدایی و گسترش همکاری اقتصادی با همسایگان برای تقویت ضریب اطمینان ملی تأکید کرد.
در بخش پیش از دستور این نشست، طیف متنوعی از دغدغه‌های ملی و صنفی مطرح شد.
مسعود پل‌مه، دبیرکل انجمن کشتیرانی، گزارشی از اقدامات اجتماعی و پرداخت بیش از ۱۰۵ میلیارد تومان خسارت به آسیب‌دیدگان حادثه بندر شهید رجایی ارائه داد. رضا حاجی‌کریم، رئیس فدراسیون صنعت آب ایران، حکمرانی نادرست را مهم‌ترین بحران آب کشور دانست و گفت: «مشکل ما نه کمبود فنی و نه کمبود آب، که مدیریت غلط و یارانه‌های مخرب است.» او با ارائه آمار مصرف نامتوازن و نیاز ۶۲ میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری تا ۱۴۲۵، بر ضرورت حضور بخش خصوصی در صنعت آب تأکید کرد.
کاظم گرامی، رئیس صنف کارفرمایی تولیدکنندگان تابلوهای برق، پیشنهاد ایجاد نهادی برای ثبت و پیگیری رسمی سخنان نمایندگان در اتاق بازرگانی را مطرح کرد تا این مطالبات بی‌اثر نماند.
احمد مختار، عضو هیأت نمایندگان اتاق شهرکرد، با انتقاد از استفاده از واژه‌های نرم برای پوشاندن ناکارآمدی‌ها، گفت: «ما بحران داریم، نه صرفاً ناترازی انرژی یا تاب‌آوری.» او تأمین ارز را چالش‌برانگیز و خطرناک توصیف کرد و هشدار داد ادامه بلاتکلیفی اقتصادی غیرممکن است. به گفته او، اولویت اول کشور باید اقتصاد باشد و تصمیمی قاطع و سریع برای خروج از این وضعیت اتخاذ شود.
زنگزور، بازی بزرگ حذف ایران
فاطمه مقیمی، رئیس کانون زنان بازرگان، کریدور زنگزور را بزرگ‌ترین تهدید ترانزیتی ایران در سال‌های اخیر دانست. این مسیر ۴۳ کیلومتری که نخجوان را به باکو متصل و ۹۹ سال در اختیار آمریکا خواهد بود، می‌تواند مسیر ترکیه به آسیای مرکزی را از ایران بی‌نیاز کند و درآمدهای ترانزیتی و موقعیت ژئوپولیتیک کشور را کاهش دهد.
او با یادآوری فرصت‌های از دست‌رفته در پروژه‌های زیرساختی، خواستار اقدام فوری برای فعال‌سازی مسیرهای جایگزین، تعمیق روابط با ارمنستان، گرجستان و روسیه، به‌کارگیری دیپلماسی چندجانبه و بهبود بهره‌برداری از بنادر و فرودگاه‌ها شد.
بیست‌وپنجمین جلسه هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران، بار دیگر شکاف میان ضرورت اصلاحات ساختاری و روندهای پرملاحظه و کند موجود را آشکار کرد. در حالی که دولت بر تغییر پارادایم سیاستگذاری و استفاده از فرصت‌های تجاری بین‌المللی تأکید می‌کند، بخش خصوصی نیز همزمان از بحران‌های حکمرانی، تهدیدهای ژئوپولیتیک و فشارهای اقتصادی سخن می‌گوید.
نقطه مشترک اغلب این مواضع، مطالبه برای تصمیم‌های جسورانه و فوری پیش از آن است که فرصت‌های حیاتی از دست برود.
