نبض پتروشیمی در دست تحریم و گاز روسی
سکینه مهرائی
در شرایطی که تحریم‌های گسترده همچنان شریان‌های مالی و تجاری ایران را تحت فشار قرار داده‌اند، صنعت پتروشیمی کشور به‌عنوان موتور اصلی صادرات غیرنفتی در نقطه‌ای حساس از تاریخ خود ایستاده است.
این صنعت با ظرفیت تولیدی بالغ بر ۱۰۰ میلیون تن و نقش کلیدی در تأمین مواد اولیه صدها صنعت دیگر، همزمان با دو چالش بزرگ دست‌وپنجه نرم می‌کند: تأمین پایدار خوراک گازی و حفظ جایگاه در بازارهای بین‌المللی.
به گزارش عصراقتصاد، وابستگی روزافزون به همکاری‌های گازی با روسیه، که همچون تیغ دولبه می‌تواند هم دسترسی به منابع و هم ریسک‌های ژئوپلیتیکی را افزایش دهد، بُعد تازه‌ای به این معادله بخشیده است.
در این میان، موانع داخلی، پیچیدگی‌های ارزی و ضرورت توسعه فناوری‌های نوین، بازیگران این صنعت را ناگزیر کرده تا علاوه بر رقابت تجاری، وارد میدان دیپلماسی انرژی نیز شوند؛ میدانی که هر تصمیم در آن می‌تواند نبض آینده پتروشیمی ایران را تعیین کند.
نوزدهمین نمایشگاه بین‌المللی ایران‌پلاست، در حالی با حضور گسترده فعالان داخلی و خارجی آغاز به کار کرد که صنعت پتروشیمی کشور، علیرغم تحریم‌ها، همچنان در صف اول صادرات غیرنفتی و توسعه اقتصادی ایران ایستاده است.
در آیین افتتاح، حسن عباس‌زاده، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، با اشاره به نقش کلیدی پلیمرها در زندگی روزمره و صنایع مختلف گفت: این مواد، به‌ویژه به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی، جایگزینی مناسب برای فولاد و چوب در صنایع مهندسی، خودروسازی، ساختمان و لوازم خانگی شده‌اند. او به تنوع قیمتی محصولات پلیمری از ۳۰۰ تا بیش از ۱۰۰۰ دلار به ازای هر تن اشاره کرد و این گستردگی را نشانه ارزش‌افزوده بالای این محصولات دانست.
عباس‌زاده پیشرفت‌های فناورانه در حوزه کاتالیست‌ها و کامپاندهای پلیمری را موتور توسعه این صنعت معرفی کرد و یادآوری کرد که بازار جهانی پلیمرها در سال ۲۰۲۲ به بیش از ۴۰۰ میلیون تن تولید رسید. عمده مصرف این محصولات در بسته‌بندی (۳۶ درصد)، ساختمان (۱۵ درصد) و نساجی (۱۵ درصد) متمرکز است. او ظرفیت تولید پتروشیمی ایران را حدود ۱۰۰ میلیون تن برشمرد که ۳۰ میلیون تن آن به‌طور بالفعل در حال بهره‌برداری از خوراک سرمایه‌گذاری شده است.
در همین مراسم، احمد مهدوی ابهری، دبیرکل انجمن کارفرمایی پتروشیمی، با تأکید بر اینکه تحریم‌ها مانع صادرات نشده‌اند، گفت: نگرانی اصلی ما موانع داخلی و تأمین خوراک گاز است. به گفته او، در شش‌ماهه نخست سال جاری ۱۰۸ همت محصول در داخل به فروش رفته و سالانه ۷ تا ۸ میلیارد دلار مواد اولیه به صنایع پایین‌دستی عرضه می‌شود. وی از امضای نخستین قرارداد تنفیذ واگذاری میادین گازی باختر و پتروفرهنگ در هفته آینده خبر داد که می‌تواند بخشی از دغدغه تأمین خوراک را برطرف کند.
مهدوی با اشاره به نقش این صنعت به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات غیرنفتی و سهم بزرگ در بازار سرمایه گفت: «منابع غنی هیدروکربوری کشور باید تا لایه‌های نهایی زنجیره ارزش به کالای نهایی تبدیل شود تا سهم واقعی در اقتصاد ملی ایفا کند.»
صنعت پتروشیمی میان فشار تحریم، چالش خوراک گاز و شراکت روسی، با دیپلماسی انرژی و نوآوری فناورانه برای حفظ جایگاه صادراتی می‌جنگد
نمایشگاه امسال با شکستن رکورد مشارکت، شاهد حضور ۷۰۵ شرکت داخلی و ۶۷ شرکت خارجی است. محمد مقاره، مدیر نمایشگاه ایران‌پلاست، این گستردگی را مهم‌ترین بستر توسعه صنعت پلیمر و کسب‌وکارهای وابسته دانست و تصریح کرد: بیش از ۲۰۰ تاجر خارجی برای بازدید ثبت‌نام کرده‌اند که عمده آنها از کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان و ترکمنستان هستند. او همچنین از برگزاری ۳۸ کارگاه تخصصی و ایجاد سامانه آنلاین نمایشگاه برای تداوم ارتباط بین تولیدکنندگان و خریداران حتی پس از پایان رویداد خبر داد.
اما امسال، ایران‌پلاست فقط صحنه تبادل فناوری و تجارت نیست؛ دیپلماسی انرژی هم در حاشیه آن فعال شده است. کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، روابط تهران و مسکو را راهبردی توصیف کرد و گفت: هیئتی از وزارت انرژی روسیه به‌زودی برای نهایی‌کردن طرح انتقال گاز روسیه به ایران به تهران می‌آید. او با اشاره به امضای سند همکاری راهبردی دو کشور و فرصت‌های همکاری در چارچوب موافقت‌نامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، تأکید کرد که حجم مبادلات فعلی با ظرفیت‌های موجود همخوانی ندارد و نقش بخش خصوصی برای پرکردن این فاصله حیاتی است.
به گفته جلالی، مذاکرات اخیر انتقال گاز در سفر رئیس‌جمهوری ایران به چین نیز با ولادیمیر پوتین مطرح شده است و سفر هیئت روسی می‌تواند این پرونده را وارد فاز اجرایی کند. این رویکرد، حتی در متن نمایشگاهی که محورش پلیمر و پتروشیمی است، نشان می‌دهد صنعت انرژی و دیپلماسی اقتصادی ایران به‌شکل همزمان در حال حرکت است.
ایران‌پلاست ۱۹ به‌خوبی تصویری از توانمندی و چالش‌های صنعت پتروشیمی ایران را ترسیم کرده است؛ صنعتی که همزمان با جذب بازارهای جدید و حفظ جایگاه در صادرات غیرنفتی، باید با موانع داخلی، تأمین خوراک و تسهیل بازگشت ارز مقابله کند. حضور پررنگ همسایگان، رکوردشکنی مشارکت داخلی و برنامه‌ریزی برای توسعه زیرساخت‌های آنلاین، از نقاط قوت این رویداد است. در کنار این، پیوند خوردن آن با مذاکرات گازی ایران و روسیه، بعد ژئو‌انرژتیک تازه‌ای به نمایشگاه امسال داده است؛ ابعادی که می‌تواند این رویداد را از یک بستر صرفاً صنعتی به یک سکوی چندلایه برای تجارت، فناوری و دیپلماسی اقتصادی تبدیل کند.
