هاتف فرج الهی
این گزاره بارها و بارها از زبان مسئولان و اهالی رسانه کشور شنیده شده که اروپا در زمستان پیش رو دچار شرایطی بحرانی خواهد شد و کمبود انرژی در این قاره به افزایش هزینه های زندگی و همچنین خاموشی و عدم امکان دسترسی به وسایل گرمایشی منجر می شود.
بلوک شرق سنتی در حالی به کمبود گاز اروپا امید بسته بود که به نظر می رسید این حرکت بیشتر به یک قمار سیاسی شباهت داشته باشد؛ چرا که مشخص است که مسئولان اروپایی نیز در این راستا بیکار نمی نشینند. از این رو ذخیره سازی گاز در اروپا به صورت جدی افزایش یافت و تا جایی ادامه پیدا کرد که مخازن موجود مملو از گاز شدند.
در این بین خبرها حاکی از آن بود که ترکیبی از ذخیره سازی کامل گاز در اروپا، کاهش تقاضا و همچنین آب و هوای معتدل عامل کاهش نگرانی ها و در نتیجه افت قیمت گاز ذکر شد.
پر شدن ۹۰ درصدی مخازن قاره سبز
یکی از دلایل اصلی سقوط قیمت ها این بود که اروپا، حداقل در حال حاضر، تمام گاز طبیعی مورد نیاز خود در زمستان را در اختیار دارد؛ زیرا زمانی که روسیه به عنوان تامین کننده بلندمدت گاز اروپا، جریان صادرات گاز آبی (Blue Gas) را به اروپا کاهش داد، تمامی کشورهای این قاره، در طول فصل تابستان شروع به خرید گاز از همه جای دنیا کردند.
در سرتاسر قاره اروپا، دولت ها و شرکت ها به شدت در حال پر کردن تاسیسات مخازن گاز خود هستند. با اصرار و پافشاری کمیسیون اروپا و شرکت های انرژی، دولت ها در حال حاضر تاسیسات گازی خود را تا بیش از ۹۰ درصد ظرفیتشان پر کرده اند، در حالی که این میزان در سال گذشته کمتر از ۸۰ درصد بود.
شرکت های فروشنده گاز طبیعی هم از سراسر دنیا، به دلیل قیمت های بالا، به بازار اروپا سرازیر شدند. کشتی های ویژه ای که حامل مقادیر عظیم گاز طبیعی مایع (LNG) هستند، از مبدا ایالات متحده، قطر و سایر کشورها از جمله روسیه (به عنوان تولید کنندگان اصلی گاز در دنیا)، برای رسیدن به بازار اروپا در حال رقابتند.
ترافیک فروش گاز به بازار اروپا به قدری زیاد بوده که کشتی ها اکنون در حال چرخش در سواحل هستند و انتظار خالی شدن اسکله ها و پایانه ها برای تخلیه محموله خود به سر می برند. تکمیل بودن ذخایر گاز اروپا، می تواند به عنوان یک ضربه گیر قیمتی در برابر اختلالات بیشتر در عرضه گاز روسیه یا هر شوک دیگری عمل کند.
ماسیمو دی اودواردو، معاون تحقیقات گاز در شرکت مشاوره وود مکنزی می گوید: «شما در حال حاضر سطوحی از ذخیره سازی (گاز) دارید که چند ماه پیش، مردم آن را فقط می توانستند در رویا ببینند.»
به طور همزمان، تقاضا برای گاز طبیعی به منظور استفاده در تولید برق مصرفی اروپا نیز به شدت کاهش یافته که عامل دیگری برای ریزش قیمت ها است.
آب و هوای غیرمعمول و نسبتا گرم اوایل پاییز در بسیاری از نقاط اروپا باعث شده است که مردم نیاز چندانی به استفاده از وسایل گرمایشی نداشته باشند (و تقاضا برای برق مصرفی خانوارها افت کند).
همه این عوامل موجب شد تا قیمت گاز و در نهایت انرژی در اروپا با کاهش همراه شود و مساله زمستان سخت از قاره سبز فاصله گیرد.
…و اما ایران
اما به کشور خودمان که بازگردیم با مقوله ای حساس تر از زمستان سخت اروپا مواجه می شویم. کمبود گاز که به دلایل مشخص، مسئولان آن را کمبود نمی نامند و با عنوان ناترازی گاز مطرح می کنند.
بر اساس اعلام مسئولان مربوطه، رقم ناترازی بین تولید و مصرف گاز، چیزی در حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب است که به عبارت ساده تر ۲۰۰ میلیون متر مکعب کمبود گاز در کشور وجود دارد.
در این راستا شرکت ملی گاز ایران اخیرا با انتشار هشداری مردم را به مصرف کم تشویق کرده تا کشور بتواند بدون قطعی گاز از زمستان عبور کند.
در این راستا، محمدرضا جولایی، مدیر دیسپچینگ شرکت گاز، با بیان اینکه امسال با وجود کنترل های لازم، به دلیل نبود موازنه تولید و مصرف، احتمال افت فشار گاز طبیعی است، گفت: اکنون حدود ۹۰ درصد گاز مصرفی از مناطق جنوبی کشور تأمین و از طریق خطوط انتقال قوی در اقصی نقاط کشور توزیع می شود، بنابراین نداشتن اعتدال در مصرف، شهرهای شمالی کشور را با بحران روبه رو خواهد کرد.
وی درباره احتمال قطعی گاز در صورت افزایش مصرف گفت: درباره قطعی گاز نمی‌توان رقمی ارائه کرد؛ هر زمان که شبکه کشش نداشته باشد و در واقع هر وقت مصرف از تولید جلو بیفتد آن زمان دچار مشکل می‌شویم و باید با توجه به اولویت تأمین گاز بخش خانگی، با مدیریت مصرف بخش صنایع برای تأمین پایدار بخش خانگی اقدام کنیم.
درباره مصرف بخش نیروگاهی نیز اگر نیروگاه‌ها را در مصرف محدود کنیم، باید فرآورده را برای خوراک جایگزین کرد بنابراین نمی‌توان مصرف گاز نیروگاه‌ها را به صفر رساند از این رو اگر مصرف از پیش‌بینی فراتر رود، ممکن است در نقاط انتهایی شبکه دچار افت فشار و قطعی گاز شویم.
برنامه ریزی برای واردات گاز
مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران درباره تصمیم برای واردات گاز نیز گفت: برای واردات مذاکراتی در حال انجام و وزیر نفت با طرف‌های دیگر در حال مذاکره است که به محض نتیجه بخش‌بودن، اطلاع‌رسانی می‌شود و با توجه به مذاکرات خوب امیدواریم اتفاق‌های خوبی برای واردات بیفتد.
حال می بینیم که کشوری مانند ایران که رتبه دوم ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد، اکنون در یک قدمی واردات گاز قرار گرفته و هر لحظه ممکن است که سودای صادرات گاز و تامین نیاز اروپا جای خود را با واردات گاز برای عبور کشور از زمستان سخت عوض کند.
حال آن که اگر در روزهایی که مسئولان ایران برای زمستان سخت اروپا به تبلیغ می پرداختند، مدیریت خود را به نحو احسن انجام می دادند، به چنین روزی نمی افتادیم که در یک قدمی زمستان، به مردم هشدار مصرف داده شود و مذاکراتی هم برای واردات گاز صورت گیرد.
پرسش این است که اگر مردم مصرف خود را به حالت عادی ادامه دادند و مذاکرات واردات گاز به نتیجه نرسید، دولت چه راهکاری را پیشنهاد خواهد داد؟ شاید هم اصلا راهکاری در نظر گرفته نشده و کمبود گاز نیز مانند کمبود برق با اعمال قطعی های برنامه ریزی شده مدیریت شود.
نکته مهم این است که مسئولان کشور که به راحتی زمستان سخت اروپا را پیش بینی می کردند؛ چرا فکری به حال زمستان سخت مردم کشور خود نکردند و حالا که چیزی تا زمستان نمانده، واردات گاز در مرحله مذاکره قرار دارد و از مردم هم خواهش می شود که کمتر مصرف کنند.
در این بین از برخی شهرک های صنعتی هم خبر رسیده که قطعی گاز صنایع به زودی اعمال خواهد شد و تولیدکنندگان باید خود را با این شرایط هماهنگ کنند.
نسخه ایرانی زمستان سخت
از این رو پیش بینی ها نشان از آن دارد که زمستان سخت پیش روی ما چه بسا سخت تر از اروپایی هاست و با وجود مدیران دوراندیش کشور پیش بینی می شود که زمستان سال های آینده نیز یک به یک سخت تر از سال جاری شوند و این در حالی است که احتمالا در سال های آتی اروپا با توسعه انرژی های نو و کشف منابع جدید، خود را از شر وابستگی به گاز روسیه و خاورمیانه خلاص کند و با ثباتی بیشتر به سمت توسعه و مدیریت انرژی پیش برود.
