نقش بانک‌ها در کاهش نرخ ارز

مریم ابونیا

در شرایطی که نرخ ارز بصورت روزانه در حال صعود بوده و هیچ ترمزی برای نرخ آن متصور نیست، به عقیده برخی کارشناسان، تصمیم جدید بانک مرکزی برای افزایش سود بانکی می‌تواند بار دیگر بخشی از نقدینگی‌ مردم که به سمت ارز و سکه سرازیر شده را جذب شبکه بانکی کند.

در شرایطی که نرخ سود بانکی رقمی بین ۱۷ تا ۱۸ درصد اعلام می‌شود، نرخ تورم ۴۰ درصدی نیز عاملی برای گریز سرمایه‌ها از بانک به حساب می‌آید و تصمیم بانک‌ مرکزی برای افزایش نرخ سود سپرده راهکاری است که قرار است بار دیگر بانک‌ها را برای سپرده‌گذاری محبوب کرده و چالش نقدینگی آنها را نیز التیام بخشد.

سالها پیش سپرده‌گذاری بانکی یکی از کم دردسرترین انواع سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول در نزد عامه مردم به حساب می‌آمد.

با افول نرخ سود طی ادوار مختلف، به مرور بانک جذابیت خود را برای جذب نقدینگی از دست داد و پول، راه خود را به سمت سایر بازارها کج کرد.

تابستان امسال بود که محمدرضا جمشیدی دبیر کانون بانک‌ها و موسسات اعتباری خصوصی، از کاهش سپرده‌گذاری در بانک‌ها خبرداد و اعلام کرد: عدم استقبال از سپرده‌گذاری نزد بانک‌ها توسط مردم به صورتی کاهش یافته که برخی از بانک‌ها خلاف دستورات بانک مرکزی نرخ سود سپرده‌گذاری را بالا برده‌اند.

به طوری که حتی حاضر هستند تبعات و مجازات آن را بپذیرند. به گفته وی، سپرده به اندازه مصرف در بانک‌ها وجود ندارد و اجبار در پرداخت تسهیلات تکلیفی باعث می‌شود که بانک‌ها برای تامین منابع از بانک مرکزی استقراض کنند.

در شرایط فعلی افزایش نرخ سود بانکی با هدف مهار خروج سرمایه از بانک‌ها و سرازیر شدن به سایر بازارهای پر ریسک در دستور کار قرار دارد و تلاش می‌شود نظر مثبت سپرده‌گذاران نیز جلب شود.

به عقیده کارشناسان با رشد نرخ تورم،  طبیعتا افراد برای حفظ ارزش پول خود به بازارهایی چون ارز، سکه و مسکن روی آورده‌اند و بانک‌ها با کاهش نرخ سود دیگر گزینه مناسبی برای مردم نیستند.

همین عامل منجر به آن شده است که سپرده‌های بلندمدت محبوبیتی نداشته باشند و بانک‌ها با چالش جدی نقدینگی مواجه شوند.

موضع رئیس‌کل بانک مرکزی نسبت به تغییر نرخ سود بانکی مثبت بوده و وی اخیرا اعلام کرده است که این طرح از سوی بانک مرکزی پیگیری می شود.

بنا به همین گفته صالح آبادی و از جایی که بانک مرکزی و وزارت اقتصاد خواهان افزایش نرخ سود بانکی هستند، می‌توان گمانه‌زنی‌هایی برای تغییر نرخ سود بانکی و کسب محبوبیت دوباره این راهکار جذب نقدینگی نزد مردم داشت.

بر همین اساس نیز بانک مرکزی در آخرین اقدام خود و جهت جذب و مدیریت نقدینگی اقدام به انتشار اوراق گواهی سپرده با نرخ ۲۳ درصد کرده است.

به گفته عمرانی معاون اداره اعتبارات بانک مرکزی، اوراق گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری عام با نرخ ۲۳ درصد  قابل انتقال به غیر نبوده و معاف از مالیات است.

اما یک نکته در اینجا لازم است که به آن توجه شود. آیا شرایط فعلی و جو روانی حاکم بر جامعه می‌تواند زیرساختی محکم مبتنی بر اعتماد عمومی برای سپردن نقدینگی توسط مردم به بانک‌ها را فراهم کند؟

تاثیر افزایش نرخ سود در کاهش تقاضا برای ارز

افزایش نرخ سود بانکی به کاهش تقاضای خرید ارز برای حفظ ارزش پول کمک کرده و منجر به آن می‌شود که سپرده‌گذاران با قدرت ریسک کمتر با خیال آسوده سپرده‌ بانکی را به جای سایر بازارهای پرریسک‌تر انتخاب کنند.

در همین راستا نیز می‌بایست نرخ سود بانکی تابعی از نرخ تورم بوده تا رغبت نقدینگی را به خود جلب کند.

به گفته یحیی آل‌اسحق رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق قیمت ارز تابع عرضه و تقاضا است و در شرایط فعلی بیش از ۵۰ درصد تقاضا برای ارز غیرواقعی است.

بنا به گفته این مقام مسئول در اتاق بازرگانی، ارز نیز همانند هر کالای دیگر در اقتصاد تابع یک قانون کلی بوده و عرضه و تقاضاست که قیمت ارز را مشخص می‌کند.

تقاضای غیرواقعی برای ارز یعنی برای مصارفی جز واردات، تجارت، دانشجویی، گردشگری و غیره است که آسیب اصلی را بازار می‌زند.

به این صورت که عده‌ای صرفا جهت کسب سود حجم تقاضا را بالا برده و با ایجاد جو روانی از طریق اخبار نادرست، مردم را تشویق به خرید می‌کنند و روند عادی عرضه و تقاضای بازار را به هم می‌زنند.

از طرفی یکی از مواردی که تقاضا را بالا برده، خرید ارز برای حفظ ارزش پول از طریق اسکناس دلار است. با اینکه حجم این نوع تقاضا کم است، اما تاثیر بسیار زیادی بر بازار ارز دارد.

در حقیقت شاخص نرخی که افکار عمومی آن را می‌بیند، همین بازار و قیمت است. این جهش قیمتی در این بازار اسکناس صورت می‌گیرد، وگرنه در بازار حواله، نیمایی یا توافقی نرخ‌ها با این شدت افزایش پیدا نمی‌کنند.

بانک مرکزی باید با مدیریت صحیح در قبال سوداگری ارز، بازار را کنترل کند چرا که بخشی از مدیریت بازار ارز در مدیریت تقاضاست.

بهر حال به نظر می‌رسد همانگونه که صالح آبادی در هفته‌های گذشته اعلام کرده است، بانک مرکزی در تکاپوی مدیریت بازار ارز و کاهش نرخ آن است. قولی که البته با رشد لحظه‌ای و رو به صعود دلار، تا این لحظه چندان عملی نشده است.