وداع با خرید، سلام به تعمیر
خانواده‌ها خرید لوازم خانگی را کنار گذاشته‌اند و وسایل قدیمی را تعمیر می‌کنند
اکرم رضائی نژاد
رکود کم‌سابقه در بازار لوازم خانگی باعث شده تابستان امسال به‌جای رونق فروش، شاهد رشد چشمگیر تعمیر لوازم خانگی باشیم.
بسیاری از خانواده‌ها در برابر افزایش قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید، تعمیر وسایل قدیمی را راهکار اقتصادی‌تری می‌دانند، وضعیتی که پیامدهای چندلایه‌ای برای مصرف‌کننده، تولیدکننده و حتی تعمیرکاران داشته است.
به گزارش عصراقتصاد، براساس گزارش انجمن ملی صنایع لوازم خانگی، شاخص مدیران خرید (شامخ) حوزه ماشین‌سازی و لوازم خانگی در خرداد ۱۴۰۴ به رکورد منفی ۳۴.۵ رسیده است، شدت رکودی که صنعت کشور کمتر به خود دیده است. شاخص تولید پایین‌تر از ۲۹ و شاخص سفارشات جدید و جذب نیروی انسانی نیز افولی بی‌سابقه را نشان می‌دهد. همه این‌ها روایتی است از بازاری که مشتریانش دست نگه داشته‌اند و خرید را فقط در شرایط اجبار انجام می‌دهند.
عدم ثبات اقتصادی، نوسانات ارزی، تورم لجام‌گسیخته و بی‌اعتمادی خانوارها به آینده، تولیدکنندگان و فروشندگان را با کمبود تقاضا و افزایش هزینه‌ها مواجه کرده است. درنتیجه، تعداد کالاهایی همچون یخچال، ماشین‌لباسشویی، اجاق‌گاز و تلویزیون که در سبد بسیاری از خانواده‌ها قرار داشت، کاهش یافته است.
اوج‌گیری تقاضا برای تعمیر و قطعات
در سایه این رکود، رشد بازار تعمیرات لوازم خانگی به روند غالب تبدیل شده است. بسیاری ترجیح داده‌اند به‌جای خرید، وسایل فعلی خود را حتی‌الامکان تعمیر کرده و عمر آن‌ها را افزایش دهند. همین موضوع به رونق نسبی بازار تعمیرکاران و قطعات یدکی منجر شده است.
اما این افزایش تقاضا وجه دیگری هم دارد: ورود گسترده کسب‌وکارهای اینترنتی فاقد مجوز. رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و تعمیرکاران صنایع برودتی تهران با اشاره به اینکه تقاضا برای تعمیر بالا رفته، هشدار می‌دهد که شاید سهم واحدهای مجوزدار کمتر شده باشد، ولی شکایات علیه تعمیرکاران بی‌نام‌ونشان اینترنتی به‌شدت رو به افزایش است به طوری که ۹۵ درصد مراجعات مردمی به اتحادیه به همین کسب‌وکارهای بی‌مجوز مربوط می‌شود.
از سوی دیگر، خرید لوازم بادوام مثل سابق با چک‌های مدت‌دار دیگر رایج نیست؛ افزایش بازگشت چک‌ها و نیمه‌تعطیل شدن نظام اعتباری، امکان فروش اقساطی را محدود کرده و بازار سنتی را هم دچار وضعیت ناگوارتری کرده است. بنگاه‌های تولیدی و فروشندگان از هر دو سو تحت فشارند: نه مشتری توان خرید دارد، نه فروشنده می‌تواند نقدینگی به گردش درآورد.
همزمان با تعطیلی یا کاهش ظرفیت تولید، نگرانی از موج بیکاری نیز افزایش یافته است. صنعت لوازم خانگی پس از ساختمان، دومین صنعت پراشتغال کشور است. رکود در این بخش صرفا یک بحران اقتصادی نیست، بلکه پیامدهای اجتماعی پررنگی هم خواهد داشت.
رکود شدید و کاهش قدرت خرید، بازار لوازم خانگی را به‌سوی رونق تعمیرات سوق داده و خانواده‌ها به جای خرید، سراغ تعمیر وسایل قدیمی رفته‌اند
برای برون‌رفت از این بحران، به‌زعم کارشناسان، باید سیاست‌های حمایتی فوری، تسهیل شرایط اعتباری، تأمین مواد اولیه و حمایت از تولید داخلی در دستور کار دولت و نهادهای بالادستی قرار گیرد.
بازار چک‌های برگشتی و کاهش فروش اقساطی
برای درک عینی‌تر ماجرا، خبرنگار عصراقتصاد با چند فروشنده و تعمیرکار لوازم خانگی گفت‌وگو کرده است.
احمدی، فروشنده لوازم خانگی با انتقاد از شرایط نامناسب بازار گفت:«از زمستان پارسال تا الان شاید فروش ما یک‌سوم شده باشد. مشتری‌ها اغلب فقط برای پرس و جو می‌آیند و درنهایت خرید نمی‌کنند یا نهایتاً قطعه یا وسیله جانبی کوچک می‌خرند. بیشترشان می‌گویند قیمت‌ها خیلی بالاست و ترجیح می‌دهند فعلاً با وسیله کهنه‌شان سر کنند یا ببرند تعمیر.»
وی افزود: «اقلام معمول مثل یخچال و ماشین لباسشویی که همیشه مشتری داشت، دیگر فروش زیادی ندارد. حتی تلویزیون هم کمتر خریده می‌شود. بیشتر فروش ما مربوط به وسایل کوچک مانند آبمیوه‌گیری، پلوپز یا وسایل آشپزخانه ارزان است.»
احمدی درباره شرایط اقساطی و فروش با چک اظهار کرد: «شرایط خیلی سخت شده است. وقتی چک برگشت داده می‌شود دیگر ریسک فروش روی حساب و کتاب به‌صرفه نیست. فروش نقدی هم به خاطر گرانی، هر روز سخت‌تر می‌شود.»
زهرا کاظمی دیگر فروشنده لوازم خانگی درباره تغییر در رفتار مشتریان گفت: «الان بیشتر مردم دنبال قیمت گرفتن یا مقایسه هستند. بعضی‌ها حتی دقیقا به ما می‌گویند آمده‌ایم فقط قیمت را یادداشت کنیم تا اگر بعداً لازممان شد، شاید خرید کنیم! قبلاً اگر وسیله‌ای خراب می‌شد مشتری حتماً یک کالای جدید تهیه می‌کرد، اما الان اغلب همان دستگاه را می‌برند تعمیرگاه.»
وی ادامه داد:«خیلی از همکاران بخاطر برگشت خوردن چک‌ها دچار ضرر شده‌اند. دیگر کمتر کسی حاضر است قسط بدهد یا با چک کار کند. حتی اداره‌ها و شرکت‌ها هم دیگر کمتر سراغ خرید عمده می‌آیند.»
کاظمی افزود:«تا وقتی قیمت‌ها این‌قدر ناپایدار است، کسی خرید نمی‌کند. به نظر من دولت باید تسهیلات خرید برای مردم در نظر بگیرد، بانک‌ها وام بدهند و حمایتی از صنف ما باشد تا کارخانه و فروشگاه هردو ورشکست نشوند.»
درعین حال علی صادقی، تعمیرکار یخچال و ماشین لباسشویی نیز درباره افزایش تقاضا برای تعمیر گفت: «در شش ماه گذشته، کار ما دو برابر شده است. قبلاً کسانی که وسیله‌شان ۱۰-۱۲ سال کار کرده بود، سریع به فکر تعویض آن می‌افتادند، ولی الان حتی دستگاه‌های بیست ساله را می‌آورند که تعمیر شوند! بیشتر خانواده‌ها واقعا توان خرید ندارند و مجبورند با همین وسایل قدیمی کنار بیایند. دستمزدهایمان نسبت به پارسال بیشتر نشده، ولی تعداد مراجعه‌ها بالاتر رفته است.»
کاهش فروش اقساطی و رواج چک‌های برگشتی، تولیدکنندگان لوازم خانگی را با بحران نقدینگی مواجه کرده و امکان خرید برای مشتریان سخت‌تر از گذشته شده است
همچنین اسلامی، تعمیرکار لوازم برقی گفت: «بعضی قطعات کم‌یاب شده‌اند و قیمتشان سر به فلک کشیده! یکی از مشکلاتی که داریم، تشخیص درست ایراد وسایل قدیمی است که مدلی خاص دارند و قطعه‌شان حتی پیدا نمی‌شود. متأسفانه وقتی قطعات اورجینال نیست، هم مشتری ناراضی می‌ماند، هم اعتبار ما زیر سوال می‌رود. اما مردم چاره‌ای ندارند و هر راهی برای تعمیر را امتحان می‌کنند.»
مجتبی فتاحی، تعمیرکار لوازم خانگی نیز اظهار کرد:«ورود تعمیرکارهای تازه‌کار و بدون مجوز بازار را خراب کرده. خیلی‌ها خدماتشان ارزان‌تر است و مشتری هم وسوسه می‌شود، اما دردسر بعضی تعمیراتِ غیراصولی تا ماه‌ها ادامه دارد و بعد مردم عصبانی برمی‌گردند سراغ ما. من بارها مشتریانی داشته‌ام که فقط آمده‌اند تا اشتباه تعمیرکار قبلیِ بدون مجوز را جبران کنم!»
رکود صنعت لوازم خانگی، گرانی و بی‌اعتمادی به آینده، رشد کم‌سابقه تقاضا برای تعمیر و افزایش حضور تعمیرکاران بدون جواز، همه و همه تصویری از یک تابستان سخت برای خانواده‌ها و صنعت لوازم خانگی ساخته‌اند. اگرچه تعمیر این روزها به جای خرید نشسته، اما ادامه این روند نیازمند چاره‌اندیشی برای نجات تولید، حمایت از اشتغال سالم و جلوگیری از هرج‌ومرج در بازار خدمات است.
