زهرا کوثر غلامی-گروه بانک، بیمه و بورس- گزارش اخیر گروه ویژه اقدام مالی FATF بار دیگر موقعیت ایران را در نظام مالی جهان به چالش کشید این نهاد بین‌دولتی تأکید کرده تا زمان رفع مغایرت‌های قانونی و اصلاح حق‌تحفظ‌های مندرج در متن مصوب مجلس ایران خروج از فهرست سیاه امکان‌پذیر نخواهد بود بررسی فنی انجام‌شده در پاریس نشان می‌دهد ایران در زمینه اجرای کامل استانداردهای شناسایی مشتری و کنترل تراکنش‌های مشکوک هنوز به سطح انطباق مورد انتظار نرسیده است.
بعلاوه FATF ضمن ابراز نگرانی از تداوم محدودیت‌های موجود نسبت به ریسک اشاعه مالی هشدار داده است تفسیر داخلی ایران از مفهوم تروریسم سبب شده بخش‌هایی از منابع مالی غیرشفاف خارج از دامنه نظارت جهانی قرار گیرد در نتیجه این نهاد نه‌تنها پالرمو را کافی ندانسته بلکه تصویب کنوانسیون تأمین مالی تروریسم را نیز به‌عنوان پیش‌شرط بازگشت ایران به وضعیت عادی اعلام کرده است بنابراین تا زمان اجرای حقیقی برنامه اقدام نظام بانکی کشور در معرض فشارهای انطباقی فزاینده باقی می‌ماند.
به گزارش فارس، جلسه اخیر گروه ویژه اقدام مالی در پاریس بار دیگر نشان داد تعامل ایران با نظام مالی بین‌المللی همچنان با تردید و شرط‌گذاری‌های سیاسی روبه‌رو است FATF در بیانیه رسمی خود ضمن ثبت گزارش ایران درباره تصویب کنوانسیون سازمان ملل متحد علیه جرائم سازمان‌یافته فراملی پالرمو اعلام کرده است تحفظ‌های مندرج در متن مصوب مجلس ایران درباره شناسایی گروه‌های تروریستی با چارچوب‌های فنی این نهاد ناسازگار است و از این رو الحاق ایران در وضعیت فعلی پذیرفته نمی‌شود در متن منتشرشده آمده است حق تحفظ‌های اعلامی توسط ایران دامنه تشخیص تروریسم را محدود می‌کند و مانع تعریف واحد جهانی برای مقابله با تأمین مالی تروریسم می‌شود FATF تأکید کرده است انطباق داخلی قوانین ایران با الزامات پالرمو در حال حاضر با استانداردهای این گروه فاصله دارد و به همین علت ایران تا انجام اصلاحات لازم در فهرست کشورهای نیازمند اقدام مقابله‌ای باقی خواهد ماند همچنین یادآوری شده از سال ۲۰۱۶ تاکنون بخش محدودی از تعهدات اجرایی شده‌اند و بخش عمده شامل تصویب کنوانسیون‌های مرتبط با تأمین مالی تروریسم همچنان معلق مانده است
اصلاح تحفظ‌ها و اجرای کامل پالرمو
در بخش دیگر گزارش FATF اشاره صریح به متن مصوب مجلس ایران شده و یادآور گردیده تفسیر ملی ایران از مفهوم تروریسم نباید موجب خروج گروه‌های خاص از دایره قوانین مبارزه با تأمین مالی تروریسم شود این گروه بین‌دولتی اعلام کرده است برداشت ایران از ماده حمایت از جنبش‌های مقاومت با روح پالرمو ناسازگار تلقی می‌شود زیرا قانون باید جرایم مالی مربوط به خشونت سازمان‌یافته را بدون استثنا جرم‌انگاری کند FATF خواستار اصلاح متن ایران به‌گونه‌ای شده است که تعریف تروریسم با قطعنامه‌های شورای امنیت منطبق شود همچنین هشدار داده در صورت عدم تکمیل برنامه اقدام امکان اعمال محدودیت‌های گسترده‌تر علیه نظام بانکی ایران وجود دارد این هشدار در حالی است که ارتباطات کارگزاری بانک‌های ایرانی در سال‌های اخیر با محدودیت انجام می‌شود.
گروه ویژه اقدام مالی تحفظ‌های گسترده ایران نسبت به پالرمو را رد کرد و اعلام نمود این حق شرط‌ها با استانداردهای جهانی مبارزه با پول‌شویی ناسازگار است
همسویی با قطعنامه‌های شورای امنیت
در بخش تحلیلی گزارش FATF موضع ایران چین و روسیه درباره عدم بازگشت تحریم‌های هسته‌ای رد شده است این گروه با تأیید قرائت کشورهای غربی اعلام کرده است همه حوزه‌های مالی باید خطرات ناشی از تأمین مالی اشاعه تسلیحات هسته‌ای را در تعامل با ایران لحاظ کنند FATF سیاست خود را در همسویی با رژیم‌های تحریمی جهانی تثبیت کرده و از نهادهای مالی خواسته است در مراودات با ایران تمهیدات مقابله‌ای جدی اعمال کنند از جمله ممنوعیت تأسیس شرکت‌های تابعه یا شعب مؤسسات مالی ایرانی در خارج و در نظر گرفتن فقدان نظام کارآمد مبارزه با پول‌شویی در داخل این بخش از گزارش نشان می‌دهد پرونده ایران بیش از آنکه صرفاً فنی باشد در فضای سیاسی تعریف می‌شود.
ادامه حضور ایران در فهرست پرخطر
FATF تصریح کرده تا زمان اجرای کامل برنامه اقدام ایران در فهرست حوزه‌های پرریسک باقی می‌ماند اجرای کنوانسیون پالرمو و کنوانسیون تأمین مالی تروریسم شرط لازم برای بررسی تعلیق اقدامات مقابله‌ای عنوان شده است FATF برنامه اقدام ایران را شامل شش محور اصلی معرفی کرده از جرم‌انگاری جامع تأمین مالی تروریسم تا کنترل شناخت مشتری و انتقال‌های مالی مشکوک این نهاد از ایران خواسته است نحوه شناسایی و مجازات ارائه‌دهندگان خدمات پولی بدون مجوز را مشخص کند همچنین تأیید صحت اطلاعات فرستنده و گیرنده در تراکنش‌های بین‌المللی به‌عنوان شاخص انطباق واقعی نظام مالی ایران معرفی شده است
هشدار نسبت به آثار ماندن در فهرست سیاه
کارشناسان بین‌المللی معتقدند ادامه حضور ایران در فهرست کشورهای پرخطر آثار مستقیم بر مراودات بانکی و بیمه‌ای دارد و روند جذب سرمایه را کند می‌کند باقی‌ماندن در فهرست سیاه FATF عملاً بانک‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی را به احتیاط بیشتر سوق می‌دهد بعلاوه فشارهای انطباقی بر بانک‌های داخلی افزایش می‌یابد و هزینه‌های عملیاتی مؤسسات مالی بالا می‌رود در نتیجه تصویب پالرمو بدون پذیرش بندهای اصلی آن تضمینی برای خروج کشور از وضعیت محدودیت مالی نخواهد بود بنابراین تا زمان تحقق استانداردهای مشترک بین‌المللی ایران از دید FATF در گروه حوزه‌های پرریسک باقی خواهد ماند و این وضعیت بر تماس‌های بانکی آینده اثر منفی خواهد گذاشت.
کلام آخر
در ارزیابی تازه گروه ویژه اقدام مالی FATF مشخص شد تصویب کنوانسیون پالرمو در ایران به دلیل وجود حق‌تحفظ‌های گسترده عملاً نتوانسته مسیری برای خروج کشور از فهرست پرریسک مالی جهانی فراهم کند این ساختار حقوقی همچنان ناهمسو با الزامات فنی مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم باقی‌مانده است و از همین رو نظام بانکی ایران در معرض تشدید محدودیت‌های بین‌المللی قرار دارد FATF با صراحت خواستار بازنگری تعریف ملی ایران از مفهوم تروریسم و تطبیق آن با قطعنامه‌های شورای امنیت شده است زیرا تداوم تفسیرهای داخلی از جنبش‌های مقاومت باعث می‌شود همسویی با استانداردهای جهانی تحقق نیابد در نتیجه گروه کارگروه اقدام مالی احتمال اعمال فشارهای گسترده‌تر بر شبکه کارگزاری بانک‌های ایرانی را مطرح کرده است
از سوی دیگر حاضرنشدن FATF برای حذف ایران از فهرست سیاه سیگنالی آشکار از بی‌اعتمادی نظام‌های مالی جهانی به چارچوب نظارتی داخلی به‌شمار می‌رود این وضعیت ورود سرمایه خارجی را دشوار می‌کند و هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها و شرکت‌های بیمه را به‌طور محسوسی افزایش می‌دهد بنابراین حتی تصویب صوری پالرمو نیز تا اصلاح متن و پذیرش کامل بندهای فنی راهکار عملی برای رهایی از فشارهای بین‌المللی نخواهد بود در نتیجه استمرار همین روند اقتصاد مالی کشور را در مدار محدودیت نگه می‌دارد و مسیر احیای ارتباطات بانکی ایران را به تعویق می‌اندازد.
