پایان عصر کمبود بنزین
سکینه مهرائی
در یک سال نخست دولت چهاردهم، صنعت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران شاهد مجموعه‌ای از اقدامات بوده است.
این تحولات از تعمیرات اساسی گسترده در ده پالایشگاه کشور و افزایش رکوردی تولید بنزین و نفت‌گاز، تا طراحی ابزارهای نوین مالی برای صرفه‌جویی در مصرف سوخت امتداد یافته و مسئولان نفتی آن را نشانه‌ای از پایان دوره «ناترازی انرژی» و وابستگی به واردات می‌دانند.
به گزارش عصراقتصاد، محمدعلی دادور، معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، اعلام کرد که در یک سال اخیر، برای نخستین‌بار در تاریخ صنعت پالایش کشور، تعمیرات اساسی گسترده در ده پالایشگاه کلیدی به اجرا درآمده است. هدف اصلی این برنامه، تضمین تأمین پایدار فرآورده‌های استراتژیک همچون بنزین موتور و نفت‌گاز و جلوگیری از هرگونه اخلال در زنجیره تولید و توزیع سوخت بوده است.
وی گفت:«در دولت چهاردهم، سیاست ما تغییر کرده و از تعمیرات مقطعی به سمت رفع کامل عیوب و توان‌بخشی اساسی پالایشگاه‌ها پیش رفته‌ایم. تعمیرات اساسی گسترده‌ای را در پالایشگاه‌های آبادان، اصفهان، امام خمینی (ره) شازند، بندرعباس، تبریز، تهران، ستاره خلیج فارس، شیراز، کرمانشاه و لاوان از شهریور ۱۴۰۳ تاکنون اجرا کرده‌ایم.»
وی علت تعویق تعمیرات در سال‌های گذشته را چالش ناترازی تولید و مصرف دانست و افزود:«امسال با برنامه‌ریزی دقیق و تامین پایدار خوراک، امکان توقف و تعمیر واحدها بدون اختلال در تامین سوخت فراهم شد.»
فهرست اقدامات انجام‌شده شامل بازسازی واحدهای حیاتی مانند آیزوماکس، هیدروکراکر، واحدهای بنزین‌سازی، تقطیر و تبدیل کاتالیستی بوده که عمر عملیاتی واحدها را به‌طور چشمگیری افزایش داده است.
شتاب‌بخشی به پروژه‌های توسعه‌ای و بهینه‌سازی فرآیندها، ثمره ملموسی در بخش تولید داشته است. طبق گزارش رسمی، میانگین تولید بنزین در بازه شهریور ۱۴۰۳ تا تیر ۱۴۰۴ به ۱۰۳ میلیون لیتر در روز رسید؛ یعنی رشدی ۵ میلیون لیتری نسبت به بازه مشابه قبل.
پالایشگاه ستاره خلیج فارس رکورد ۴۲.۶ میلیون لیتر در روز را به ثبت رساند و پالایشگاه تهران با تولید ۷.۵ میلیون لیتر در روز ، و اصفهان با ۱۳ میلیون لیتر در روز (۲۰ درصد نیاز کشور) نیز رکوردهای داخلی خود را جابه‌جا کردند. آبادان نیز به رشد ۲۰ درصدی دست یافته و عدد ۱۷.۸ میلیون لیتر در روز را ثبت کرده است.
با تعمیرات اساسی ۱۰ پالایشگاه، رشد تاریخی تولید سوخت و طرح‌های نوین صرفه‌جویی، ایران وارد فصل تازه‌ای از امنیت انرژی و پایان ناترازی شد
در حوزه نفت‌گاز، میانگین تولید از شهریور ۱۴۰۳ تا مرداد ۱۴۰۴ به ۱۱۶ میلیون لیتر در روز رسید که نسبت به سال قبل ۸ میلیون لیتر افزایش را نشان می‌دهد. رکورد تاریخی ۱۲۱ میلیون لیتر در آذر ۱۴۰۳ ثبت شد.
گواهی صرفه‌جویی؛ از گاز و برق تا فرآورده‌های نفتی
تحولی دیگر در دولت چهاردهم، ورود گواهی صرفه‌جویی به حوزه فرآورده‌های نفتی است. جواد بهشتی، مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش، تاکید کرد:«برای نخستین‌بار، با استناد به ماده ۴۶ قانون برنامه هفتم، امکان صدور گواهی صرفه‌جویی فرآورده‌های نفتی فراهم شده است. پیش از این، این ابزار فقط در بخش گاز و برق استفاده می‌شد. حالا می‌توانیم پروژه‌های کاهش مصرف سوخت را با این روش تامین مالی کنیم.»
بهشتی درباره طرح‌های تاییدشده نیز گفت:«طرح نخست، نوسازی ۸۵ هزار دستگاه ناوگان دیزلی برون‌شهری از جمله نفتکش‌های جاده‌پیما است. این اقدام می‌تواند با کاهش قاچاق و افزایش بهره‌وری، آثار اقتصادی و امنیتی مهمی داشته باشد. یکی از چالش‌های این طرح، تامین منابع مالی و اثبات پیمایش ناوگان نوسازی شده بود که با گواهی صرفه‌جویی حل شد.»
طرح دوم، برقی‌سازی ناوگان موتورسیکلت فعال در پلتفرم‌های اینترنتی و لجستیک شهری تهران است. بهشتی توضیح داد: «بیش از ۹۰ درصد موتورسیکلت‌های تهران فرسوده‌اند و به طور متوسط هر کدام روزانه ۱۰۰ کیلومتر پیمایش و حدود ۷ لیتر بنزین مصرف می‌کنند. هدف این است که روزانه ۴۰۰ هزار راکب فعال جایگزین موتورهای بنزینی شوند. هزینه هر موتور برقی با توان بالای ۳ کیلووات، حدود ۲۰۰۰ دلار است که بخشی از آن از محل اسقاط، بخشی با وام کم‌بهره و مابه‌التفاوت هم از محل گواهی صرفه‌جویی تامین می‌شود.»
فرآیند صدور این گواهی شامل تعریف طرح در دبیرخانه بهینه‌سازی، داوری و تایید، اجرای پروژه توسط سرمایه‌گذار، عقد قرارداد سه‌جانبه با شرکت‌های اندازه‌گیر، تعیین حجم صرفه‌جویی و در نهایت عرضه گواهی در بورس انرژی است. به گفته کارشناسان، این مدل می‌تواند قفل تامین مالی بسیاری از طرح‌های صرفه‌جویی را باز کند.
در مجموع، به گفته مسئولان نفتی، ترکیب اقدامات تعمیراتی بی‌سابقه، افزایش ظرفیت تولید و به‌کارگیری ابزارهای نوین تامین مالی، دولت چهاردهم را در موقعیتی قرار داده که نه‌تنها نگرانی کمبود بنزین را برطرف کرده، بلکه در مسیر ایجاد مازاد تولید قدم برمی‌دارد. جمله پایانی دادور نیز نشانگر این رویکرد است:«با این برنامه‌ها، کشور نه فقط برای امروز، که برای سال‌های آینده از امنیت انرژی برخوردار خواهد بود.»
به این ترتیب، با این تحولات، می‌توان گفت دوران کمبود بنزین در ایران به پایان رسیده و صنعت پالایش کشور آماده ورود به فصلی تازه است.
