پول زور بی ضابطه!

مهران ابراهیمیان

اهمیت مالیات برای تامین منابع مالی دولت دهه ها است که واضح و مبرهن شده و از این رو امروز روز مالیات در کشور مااعلام شده است. حتی مالیات به اندازه ای جدی و در سیاست گذاری های هر کشور مورد توجه قرار گرفته که در جوامع مدرن در انتخابات ریاست جمهوری یکی از پایه های اصلی مباحث نامزدها و سیاست های جناح های سیاسی است.

نحوه هزینه کرد آن و اولویت بخشی در مواردی که باید مالیات صرف آنها شود نیز خود عاملی برای رویش و یا ریزش رای ها و طرفداران دولت ها و یا شکست نامدهای ریاست جمهوری است. اما در ایران متاسفانه به دلیل اقتصاد به اصطلاح تک محصولی ( نفت و فراورده هایی آن ) رابطه مردم و دولت و مالیات از زمانی جدی تر شده که مالیات به عنوان منبع درآمدی جانشین کاهش درآمدهای نفتی شده اما کمتر در سیاستگذاری ها بهآان اشاره می شود آنچنان که در مناظره ها و مباحث انتخاباتی هم در انتخابات اخیر کمتر شاهد سخن گفتن درباره آن بودیم.

نحوه استفاده از درآمدهای مالیاتی در پروژه‌های عمرانی و خدمات عمومی، محافظت از توزیع عادلانه‌ی درآمد در جامعه، تنظیم بازار و هدایت نقدینگی به بخش های مولد تامین منابع بخش هایی مانند امنیت، بهداشت و درمان که برای بخش خصوصی جذاب نیست و حتی کنترل تورم از جمله مواردی است که می توان با سیاست گذاری درست مالیاتی آنها را دنبال کرد و مردم را در مسیر سیاستگذاری درست توسعه همراه کرد.

هر سال مالیات ها را بیشتر می کنند و به اصطلاح اول قیمت را می زنند و ما باید روزها به دنبال کاهش قیمت آن باشیم

چرا مالیات برای فعالان اقتصادی جذاب نیست؟

اما سئوال اساسی و کلیدیی این است که اگر این همه اثر مفید برای مالیات متصور هستیم پس چرا مالیات برای فعالان اقتصادی و مردم جذاب نیست؟ برای بررسی این موضوع خبرنگار عصر اقتصاد سری به ادارات مالیاتی زده است.

یک فعال صنفی در تهران در این باره می گوید: هر سال مالیات ها را بیشتر می کنند و به اصطلاح اول قیمت را می زنند و ما باید روزها به دنبال کاهش قیمت آن باشیم.

این فعال صنفی می گوید: در حالی که می دانند که میزان هزینه ها ی ما هر سال افزایش یافته ، هزینه های خدمات دولتی هم به سرعت در سالهای اخیر افزایش یافته و در زمستان گاز نداریم و در تابستان برقمان را قطع می کنند، باز هم مالیات را بیشتر از گذشته می کنند .

وی می افزاید: آنچه باعث نارضایتی ما فعالان صنفی است تعیین نرخ مالیات بدون ضابطه و قوانین است!

این فعال صنفی می گوید: کارخانه تولیدی ما در اطراف تهران و دفتر ما در تهران ، بد نیست بدانید که چون دو کد اقتصادی داریم برای هر دو کد اقتصادی مجبور به پرداخت مالیات هستیم و دو اداره هم حاضر به درک این موضوع و گذشتن از حق خود نیستند.

کل گردش مالی سال گذشته رسانه ما حدود ۳ میلیارد تومان بوده و در حالی که قانون، فعالیت فرهنگی و رسانه ای را معاف از مالیات کرده برای رسانه ما ۷۰۰ میلیون تومان مالیات بریده اند. بعد از رفتن به پیش رییس اداره ، خیلی راحت می گوید:اعتراض بزنید، درست می شود!

اعتراض بزنید درست می شود!

یک فعال رسانه ای نیز در این باره به خبرنگار عصر اقتصاد می گوید: کل گردش مالی سال گذشته رسانه ما حدود ۳ میلیارد تومان بوده و در حالی که قانون، فعالیت فرهنگی و رسانه ای را معاف از مالیات کرده برای رسانه ما ۷۰۰ میلیون تومان مالیات بریده اند.

وی گوید: بعد از رفتن به پیش رییس اداره ، خیلی راحت می گوید: قانون را می دانم .اعتراض بزنید، درست می شود! در حالی که تمامی مالیات بر حقوق و درآمدهای تبلیغاتی در سامانه مودیان نیز ثبت شده است.

این فعال رسانه ای می گوید: وقتی تعیین مالیات بر اساس قانون و ضابطه باشد شاکی هم نباید داشته باشیم و مراجعات هم به اداره مالیات کمتر خواهد شد. اما انگار مودیان مالیاتی تیری در تاریکی می زنند تا پول بیشتری را به حساب خزانه دولت بریزند و گویا پاداش هم برایشان بیشتر در نظر گرفته می شود اگر بیشتر از مردم پول مالیات بگیرند!

منطق دریافت مالیات برای عموم فعالان اقتصادی قابل فهم نیست و ادامه این روند حتی می تواند باعث شود که مالیات‌ها بیشتری در سالهای بعد اخذ شود بی آن که مدیریت مالی دولت ساماندهی شود

منطق غیر قابل فهم برای کسب درآمد بیشتر!

مهدی فتحی مقدم کارشناس اقتصادی نیز در پاسخ به این سوال که چرا مالیات برای جبران کسری بودجه روش درستی نیست و اعتراض اغلب فعالان اقتصادی و مردم را به همراه دارد؟ می گوید: کمبود منابع مالی دولت را مجبور به استفاده از درآمدهای مالیاتی برای تأمین هزینه‌های عمومی کرده است که اتفاقا در دراز مدت خوب بوده و دولت را جوابگو می کند.

اما در سوی دیگر ناتوانی در برنامه‌ریزی مالی موجب می شود که سیاست های اخذ مالیات به ویژه در بخش بدنه اجرایی متمرکز بر اخذ درآمد مالیاتی بدون توجیه افراد شود . یعنی منطق دریافت مالیات برای عموم فعالان اقتصادی قابل فهم نیست و ادامه این روند حتی می تواند باعث شود که مالیات‌ها بیشتری در سالهای بعد اخذ شود بی آن که مدیریت مالی دولت ساماندهی شود.

وی در ادامه به فساد مالیاتی اشاره می کند و می گوید: وجود فساد در سیستم مالیاتی نیز باعث شده که مالیات‌ها به طور ناصحیح برای تأمین هزینه‌های دولت و کسری بودجه استفاده شود، بدون اینکه به زمینه‌های آموزش، امنیت و درمان تخصیص یابد.

وی می گوید: امروز اکثر شرکت هایی متوسط به بالا و حتی شرکت ها کوچک مقیاس نیز مجبور به جذب مشاور مالیاتی شده اند زیرا قوانین مالیاتی شفاف نبوده راه های در رو زیادی برای کاهش هزینه های مالیاتی وجود دارد. در حالی که وقتی قوانین مالیاتی شفاف باشد روابط میان افراد و کارکنان دستگاه های مالیاتی نمی تواند در تعیین و یا کاهش مبلغ مالیاتی نقش داشته باشد.

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر نقص‌های در سیاست‌گذاری مالیاتی می گوید: عدم وضوح در سیاست‌های مالیاتی و عدم تعیین اولویت‌های مناسب برای تخصیص منابع مالیاتی، می‌تواند باعث شود که هم نحوه اخذ این منابع و هم نحوه هزینه کرد آنها به طور ناصحیح باشد و از همین رو است که میزان نارضایتی مردم و فعالان اقتصادی از این مدل مالیات ستانی بیشتر از جوامع دیگر است.

وی با اشاره به نحوه اخذ مالیات در کشوری مانند امارات متحده عربی ، گفت: در حال حاضر با توجه به استقرار دولت بدون کاغذ ( الکترونیک) در دبی عموما تمامی اخذ مالیات مبتنی بر خود اظهاری است و به شکل رندوم اداره مالیات راستی آزمایی می کند که همین موضوع نشان می دهد تا چه اندازه در کاهش هزینه های قیمت تمام شده اخذ مالیات و آسایش روانی فعالان اقتصادی موفق عمل کرده اند.

این را مقایسه کنید با سیستم مالیات ستانی کشور ما که بعد از اعلام عدد مالیاتی ، فعال اقتصادی دود از سرش بلند می شود و تازه کفش آهنی به پا می کند تا به بتواند حق خودش را بگیرد!

این کارشناس اقتصادی می گوید: از سوی دیگر اغلب مردم نمی‌فهمند که مالیات‌های آن‌ها چگونه محاسبه می‌شود و چگونه صرف هزینه‌های عمومی می‌شود. عدم شفافیت در سیستم مالیاتی باعث استفاده نادرست و ناروا از این منابع مالیاتی می‌شود و اعتماد عمومی نسبت به این سیستم را مختل می‌کند.

وی ادامه داد: همچنین با کاهش قدرت خرید و کاهش خدمات درمانی ، آموزشی و امنیتی در کشور امروز اغلب مردم احساس می‌کنند که مقداری از پولی که به صورت مالیات پرداخت می‌کنند به طور مناسب در بهبود خدمات عمومی و اجتماعی، مانند بهداشت، آموزش و حمایت از بخش‌های ضعیف کشور، صرف نمی‌شود. این نا کفایی در ارائه خدمات دولتی نیز باعث نارضایتی مردم شده است.

وی در پاسخ به این سوال که برای رفع مشکلات موجود در اخذ مالیات در ایران و جلب رضایت مردم، چه باید کرد؟ گفت: اطلاع‌رسانی به مردم در مورد نحوه محاسبه مالیات‌ها و نحوه صرف آن‌ها به بهبود خدمات عمومی، می‌تواند اعتماد مردم به سیستم مالیاتی را تقویت کند همچنین اقداماتی برای کاهش بار مالیاتی بر روی شهروندان می‌تواند منجر به افزایش رضایت مردم از سیستم مالیاتی شود.

وی ادامه داد:اصلاح ساختار مالیاتی و کاهش نرخ‌های مالیاتی برای افراد کم درآمد، یکی از اقدامات موثر در این زمینه است. علاوه بر این صرف منابع مالیاتی در بهبود خدمات عمومی، مانند بهداشت، آموزش، حمایت از بخش‌های ضعیف و سایر خدمات اجتماعی می‌تواند از ارزش افزوده مالیات‌ها برای مردم حمایت کند. همچنین برچیدن بساط فساد مالیاتی از راه اصلاح قوانین مالیاتی و ایجاد سیستم‌های نظارتی قوی، می‌تواند از وقوع فساد مالیاتی جلوگیری کند و به افزایش اعتماد مردم به سیستم مالیاتی کمک کند.