پکن در کمین آرامش روابط ایران و آمریکا

فاطمه محمدی پور

کاهش تنش در روابط ایالات متحده آمریکا و ایران تأثیر مثبت‌تری بر چین دارد، زیرا در صورت توافق میان واشنگتن و تهران تحریم‌های بین‌المللی اعمال شده بر ایران به تدریج برداشته می‌شوند.

به گزارش عصر اقتصاد در ۷ آوریل «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور آمریکا در دیدار با «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر اسرائیل به خبرنگاران گفت که هیئت‌های ارشد آمریکا و ایران در ۱۲ آوریل مذاکرات مستقیمی برگزار خواهند کرد. اندکی پس از آن «عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه ایران این جلسه را تأیید کرد اما اظهار داشت که نمایندگان آمریکا و ایران روز شنبه در عمان مذاکرات غیرمستقیم برگزار خواهند کرد.

با وجود برداشت‌های متفاوت در مورد مستقیم یا غیرمستقیم بودن مذاکرات، دو کشور با موفقیت سه دور مذاکره برگزار کرده‌اند. از ۱۲ آوریل، بازار سهام و ارز ایران به سرعت افزایش یافت که تا حد زیادی نشان‌دهنده انتظارات قوی ایران از مذاکرات با آمریکا است.

باید گفت تنش‌زدایی بین واشنگتن و تهران یک روند مهم بوده و اکنون به وضوح در حال تسریع است ولو آن که آخرین نشست به تعویق افتاد و ارزیابی ها حاکی از اختلاف در تیم سیاست خارجیس آمریکا درباره ایران است.

گرم شدن روابط ایالات متحده آمریکا و ایران در دوران ترامپ

موضع کاخ سفید نسبت به ایران از زمان آغاز دولت دوم ترامپ تا حدودی تغییر کرده است. ترامپ هم تهران را تهدید می کند و هم ابراز حسن نیت می کند. تهران نیز به نوبه خود به نوعی پاسخ داده است. باید گفت سیاست ترامپ در قبال ایران در دوره دوم ریاست جمهوری‌اش با دوره اول متفاوت خواهد بود. در حال حاضر، کاهش تنش‌ها با ایران برای ترامپ مهم‌تر از رویارویی به نظر می‌رسد.

در حال حاضر تضاد منافع اصلی مستقیمی بین ایالات متحده آمریکا و ایران وجود ندارد. علاوه بر این، چه از منظر رقابت قدرت‌های بزرگ و چه از منظر نیازهای استراتژیک خاورمیانه، ادامه رویارویی با ایران به نفع منافع ملی آمریکا نیست.

اگرچه اسرائیل همچنان یک عامل کلیدی محدودکننده بهبود روابط ایالات متحده و ایران است، اما نفوذ آن به تدریج در حال کاهش است.  ترامپ در حضور نخست وزیر اسرائیل اعلام کرد که ایالات متحده مستقیماً با ایران مذاکره خواهد کرد، که تا حد زیادی به این معنی است که نتانیاهو باید نرمش واشنگتن در قبال تهران را بپذیرد.

همچنین شایان ذکر است که ترامپ خود را به عنوان یک رئیس جمهور صلح طلب به تصویر می‌کشد و آرزوهای وی برای جایزه صلح نوبل اغلب ذکر می‌شود. وی ترجیح می‌دهد مشکلات را با طرز فکر معامله حل کند.

چه از منظر رقابت قدرت‌های بزرگ و چه از منظر نیازهای استراتژیک خاورمیانه، ادامه رویارویی با ایران به نفع منافع ملی آمریکا نیست

در حال حاضر مذاکرات ایالات متحده آمریکا و ایران با کمترین مقاومت در دهه‌های اخیر مواجه است. تا حد زیادی بسیاری از چالش‌های توسعه‌ای فعلی پیش روی ایران در صورت عادی‌سازی روابط ایالات متحده و ایران، می‌توانند به سرعت حل شوند. موانع کلیدی توسعه ایران شامل کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری پیشرفته است. پس از عادی‌سازی روابط با ایالات متحده، اکثر – اگر نگوییم همه – تحریم‌های بین‌المللی اعمال شده علیه ایران می‌تواند لغو شود. بدون این تحریم‌ها، منابع طبیعی فراوان ایران مانند نفت و پتانسیل گسترده بازار آن، سرمایه‌گذاری و فناوری خارجی را با کمترین تردید جذب خواهد کرد.

همانطور که دولت ایران در بحبوحه اختلافات داخلی در ایران، مذاکره را انتخاب کرد، رئیس جمهور ترامپ نیز مخالفت‌های داخلی را برای آمدن به میز مذاکره متعادل کرد. در حال حاضر، مذاکرات ایالات متحده و ایران در کمترین مقاومت در دهه‌های اخیر قرار دارد.

با توجه به پویایی‌های همواره در حال تغییر خاورمیانه و چشم‌انداز جهانی، می‌توان به طور منطقی ادعا کرد که احتمال بهبود روابط ایالات متحده آمریکا و ایران در دولت دوم ترامپ بسیار زیاد بوده و این موضوع در حال تبدیل شدن به یک روند است. چین به عنوان کشوری که مدت‌هاست روابط دوستانه‌ای با تهران داشته و تنش‌هایش با آمریکا رو به افزایش است، باید با آرامش با این واقعیت در حال تحول در روابط آمریکا و ایران روبرو شود.

احتمال دخالت عمیق چین در ژئوپلیتیک خاورمیانه کم است

پس از آنکه چین در سال ۲۰۲۳ به توافق آشتی بین عربستان سعودی و ایران در پکن کمک کرد، بسیاری از دانشجویان چینی شروع به حمایت از چین برای ایفای نقش برجسته‌تر در میانجیگری در اختلافات بین‌المللی، از جمله اختلافات بین ایران و اسرائیل یا ایران و آمریکا کردند. اما باید گفت چین نمی تواند نقش میانجی در بهبود روابط آمریکا و ایران یا اسرائیل و ایران ایفا کند.

درست مانند سه دور گذشته مذاکرات آمریکا و ایران، بهبود روابط بین آمریکا و ایران نیازی به دخالت چین ندارد. آمریکا مدت‌هاست چین را رقیب اصلی استراتژیک خود می‌داند و واشنگتن اجازه دخالت پکن در امور آمریکا و ایران را نخواهد داد.

ایران کاملاً از وضعیت روابط ایالات متحده و چین آگاه است؛ تا به امروز بیشترین تمایل تهران برای همکاری با چین هنوز در حوزه اقتصادی و تجاری است. در مسائل مربوط به امنیت ملی، تهران پیوسته تمایل بیشتری به همکاری با روسیه به جای چین نشان داده است.

تا به امروز بیشترین تمایل تهران برای همکاری با چین هنوز در حوزه اقتصادی و تجاری است. در مسائل مربوط به امنیت ملی، تهران پیوسته تمایل بیشتری به همکاری با روسیه به جای چین نشان داده است

با نگاهی به آینده، برای چین نیز دشوار خواهد بود که نقشی در کاهش روابط ایران و اسرائیل ایفا کند. هنگامی که روابط ایالات متحده و ایران به مسیر خود بازگردد، واشنگتن بدون شک برای بکاهش تنش بین اسرائیل و ایران تلاش خواهد کرد و اجازه نخواهد داد که چین نیز در این فرآیند دخیل شود.

با این حال کاهش روابط ایالات متحده آمریکا و ایران ممکن است تأثیر مثبت‌تری بر چین داشته باشد، زیرا به این معنی است که تحریم‌های بین‌المللی اعمال شده بر ایران به تدریج برداشته می‌شوند. بعید است که یک ایران با تنوع دیپلماتیک بیشتر، چین را رها کند و این امر فرصت‌های بیشتری برای همکاری بین دو کشور ایجاد می‌کند.

از این گذشته، به دلیل تحریم‌های بین‌المللی فعلی علیه ایران، بسیاری از شرکت‌ها و بازرگانان توانمند چینی تمایلی به تعامل با ایران ندارند.

بنابراین لغو تحریم‌های بین‌المللی برای تعامل چین و ایران مفید خواهد بود. علاوه بر این بهبود روابط ایران با ایالات متحده و اسرائیل به صلح در خاورمیانه کمک زیادی خواهد کرد.

نقاط قوت چین به بهترین شکل در یک خاورمیانه صلح‌آمیز آشکار و اعمال می‌شود. به همین دلیل، چین باید طرز فکر مثبت‌تری نسبت به بهبود تعاملات ایالات متحده و ایران و کاهش روابط دوجانبه آنها اتخاذ کند.