گفتوگوی مدیرعامل گروه مپنا با روزنامه «ایران»؛ مانع اصلی توسعه انرژی اقتصاد یارانه‌ای است
«محمد اولیا» مدیرعامل گروه مپنا جزو قدیمی‌های این شرکت است. او دانش آموخته رشته بیومکانیک از دانشگاه صنعتی شریف است که دوره دکترای خود را در رشته سیستم‌‌های تولید در دانشگاه بیرمنگام انگلستان سپری کرده و از سال ۱۳۷۸ در یکی از شرکتهای زیرمجموعه مپنا، موسوم به توگا مشغول به فعالیت بوده است.
اولیا از سال ۱۴۰۲ نیز به عنوان مدیرعامل مپنا انتخاب شد و در این سمت جدید کار خود را آغاز کرد. هلدینگ مپنا (مدیریت پروژههای نیروگاهی ایران) در دهه ۷۰ خورشیدی، با هدف مدیریت پروژههای نیروگاهی در آن سال‌ها پایه‌گذاری شد و در سال‌های ابتدایی بر تأمین تجهیزات اصلی از شرکتهای بین‌المللی و مهندسی و انجام عملیات اجرایی پروژههای احداث نیروگاه متمرکز بود.
طی سال‌های پس از آن، مپنا ابتدا با ساخت تجهیزات غیر اصلی و در ابتدای دهه ۸۰، ساخت تجهیزات اصلی نیروگاهی از قبیل توربین و ژنراتور، فعالیت‌های خود را در حوزه نیروگاهی گسترده‌تر و عمیق‌تر کرد.
آغاز سرمایهگذاری در احداث نیروگاههای برق نیز از ابتدای دهه ۸۰ کلید خورد که در سال‌های بعد، مپنا را به بزرگترین سرمایه‌گذار پروژههای نیروگاهی کشور تبدیل کرد. با ورود به دهه ۹۰ خورشیدی، مپنا علاوه بر بلوغ در حوزه صنعت نیروگاهی و ارائه زنجیره کامل خدمات این حوزه شامل سرمایهگذاری، ساخت تجهیزات، احداث نیروگاه، خدمات بهره‌برداری و تعمیرات، فعالیت‌های خود را در حوزه‌های ریلی و نفت‌وگاز گسترش داد. اما در هر حال صنعت نیرو، اولین حوزه فعالیت گروه مپناست و گفتوگوی ما با مدیرعامل این گروه حول همین محور است. اولیا در این گفت‌و‌گو به فعالیت‌های مپنا در چند سال گذشته می‌پردازد و چشم‌انداز فعالیت‌های یکی از بزرگترین هلدینگ‌های خاورمیانه را تشریح می‌کند.
این روزها بزرگترین مشکلی که طرف تقاضای برق با آن مواجه است؛ خاموشی‌ها و روند گسترده آن است. این سؤال را نیز از منظر فعال حوزه نیروگاهی مطرح میکنیم که به نظر شما ناترازی برق چه زمانی برطرف می‌شود؟
گروه مپنا به عنوان یک بنگاه اقتصادی و یک پیمانکار بزرگ و اصلی در این صنعت فعالیت دارد. با این وجود این شرکت به تنهایی نمی‌تواند چنین مشکلی را برطرف کند بلکه باید ابتدا ریشه این مشکل که موضوع اقتصاد برق است برطرف شود. زیرا با چنین اقدامی پول و سرمایه موردنیاز این صنعت به این حوزه تزریق شده و صنعت رونق می‌گیرد.
در واقع برای رفع ناترازی نیازمند تولید بیشتر برق هستیم که وجود منابع مالی از مهم‌ترین نیازهای این صنعت محسوب می‌شود. صنعت برق نیازمند سرمایهگذاری ۳۵هزار مگاواتی است تا نیروگاههای حرارتی و تجدیدپذیر به صورت ترکیبی احداث شوند و برنامه‌ریزی‌ها به صورتی باشد که حداقل میزان سوخت را نیاز داشته باشند. برای جبران این کمبود باید حدود ۲۰میلیارد دلار سرمایهگذاری شود.
اگر سرمایه مورد نیاز این حوزه تأمین شود، در یک بازه ۶ تا ۷ ساله می‌توان این نیروگاه‌ها را راه‌اندازی و وارد مدار کرده و به تدریج مشکل ناترازی برق برطرف شود. اما نباید فراموش کرد که باید مشکلات موجود در راه سرمایهگذاری برطرف شود تا سرمایه‌ها تضمین برگشت داشته باشند. در چنین شرایطی هم سرمایه دولتی(بودجه عمرانی) و هم سرمایه‌های بخش خصوصی(داخلی و خارجی) وارد این چرخه می‌شوند و زیر ساخت‌های انرژی کشور را توسعه میدهند.
شرکت مپنا در تأمین برق پایدار کشور در سه دهه اخیر چقدر نقش داشته و چه برنامه‌هایی برای بهبود توان نیروگاهی در نظر دارید؟
گروه مپنا در توسعه یا نگهداری توان نیروگاهی در سه حوزه نقش مهمی را ایفا کرده که این سه حوزه شامل احداث نیروگاههای جدید(حرارتی و تجدید پذیر)، تعمیرات و افزایش ظرفیت و ارتقای نیروگاههای موجود می‌شود. در این سه حوزه، گروه مپنا با کسب و کارهای مختلف خود تأثیر قابل توجهی دارد.
در توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر چه اقداماتی انجام دادید و دولت چگونه از این حوزه حمایت می‌کند؟
در حال حاضر میزان زیادی نیروگاه تجدیدپذیر توسط گروه مپنا در دست احداث است که دولت نیز از این حوزه پشتیبانی زیادی می‌کند. از دیگر اقداماتی که صورت می‌گیرد مربوط به احداث بخش بخار نیروگاههای سیکل ترکیبی است که نیازمند سوخت نیست و تأثیر زیادی بر تأمین برق پایدار و افزایش راندمان دارد.
چرا سرمایه گذارها در بازارهای موازی سرمایهگذاری می‌کنند؟
اگر نگاهی به قیمت برق در سایر کشورها بیندازیم درمی‌یابیم که قیمت برق در کشور ما بسیار پایین است که علت آن نیز یارانه‌ای بودن انرژی در کشور است. هزینه‌ای که برای تولید برق انجام می‌دهیم بسیار بالاتر از قیمت تمام شده‌ای است که در حال حاضر برای مشترکان خانگی و صنایع در نظر گرفته شده است. در واقع به علت همین واقعی نبودن قیمت برق است که سرمایهگذاران تمایلی به حضور در این عرصه ندارند و سرمایه‌های خود را به‌جای ورود به صنعت برق، به بازارهای موازی تزریق می‌کنند.
اولویت‌های راهبردی شرکت مپنا برای پنج سال آینده چیست؟ این شرکت برای تطبیق با نیازهای کشور چه تغییراتی در سازمان خود اعمال کرده است؟
چنانکه عرض شد، در زمینه احداث نیروگاه‌ها و تأسیسات انرژی جدید میزان ورود سرمایه مثل گذشته نیست، اما با توجه به این شرایط باید بر اساس نیازی که کشور دارد تغییراتی را در سازمان اعمال می‌کردیم.
ما کسب و کارهای خود را به گونه‌ای بازچینی کرده‌ایم که بتوانیم علاوه بر حوزه توسعه صنعت نیروگاهی که از گذشته داشته‌ایم، در سایر حوزه‌های دیگر نیز فعالیت کنیم تا هم بتوانیم نیاز کشور را برطرف کنیم و هم بنگاه خود را پایدار کنیم.
یکی از این حوزه‌های فعالیتی جدید، بهره‌وری انرژی است که میزان سرمایه مورد نیاز برای آن کمتر از تولید جدید انرژی است. در واقع در این حوزه بهترین اقدام این است که از اتلاف انرژی که از نیروگاه آغاز می‌شود و تا مصرف ادامه دارد، جلوگیری کنیم.
موضو ع دیگری که کشور در حال حاضر به آن نیاز دارد موضوع آب است که گروه مپنا در آن فعالیت خود را توسعه داده است.
یکی از بخش‌های مهمی که باید بخش خصوصی و دولتی وارد آن شده و پروژه‌هایی را تعریف کند موضوع تصفیه پساب است. با توجه به کمبود آبی که در حال حاضر در کشور با آن مواجه هستیم این کار می‌تواند درصد بازچرخانی آب را در اکوسیستم آب کشور بالاتر برده و افزایش دهد. به عنوان نمونه در حال حاضر در اصفهان، گروه مپنا یک پروژه بازچرخانی آب بزرگ در دست اجرا دارد که امسال به نتیجه خواهد رسید. در این پروژه پساب شهری را تبدیل به آب مورد استفاده در صنعت میکنیم. این کار، در واقع بهره‌وری در مصرف و استفاده از آب است. در حوزه آب کشاورزی نیز مپنا پروژه‌هایی را آغاز کرده که زمینه ساز توسعه کسب و کار و همزمان کمک به کشور است. یکی از پروژههای نوین ما در این زمینه که در حال افتتاح است، در نیروگاه گناوه اجرا شده که ترکیبی از بهره‌وری آب کشاورزی و همزمان تولید انرژیهای نو است.
درمورد پساب، گفتید پروژه‌هایی را دارید که می‌خواهید در اختیار صنایع قرار دهید. این امر چقدر می‌تواند آب صنایع را تأمین کند؟
بر اساس آمار‌های اعلامی دو تا سه درصد آب کشور در صنایع مصرف می‌شود. اگر ۲۰ درصد از آب مصرف خانگی را بازچرخانی کنیم یعنی مقدار زیادی از آب صنعت را تأمین کرده‌ایم. از سوی دیگر اگر ۱۰ درصد در آب کشاورزی صرفه‌جویی کنیم تقریباً تمام مصرف خانگی و صنعت را می‌توانیم تأمین کنیم. این دو موضوع باید نقاط تمرکز دولت و بخش خصوصی در صنعت آب را تشکیل دهد.
چرا نمی‌شود از حوزه نیروگاههای تجدیدپذیر به عنوان یک تأمین برق پایدار استفاده کرد؟
توسعه انرژیهای تجدید پذیر بسیار مهم و لازم است اما به علت اینکه آنها به عوامل طبیعی مثل وجود باد و خورشید وابسته‌اند و این دو عامل در فصول مختلف و حتی در طول یک روز هم متفاوت هستند، بنابراین یک ناپایداری در تولید برق ایجاد می‌شود در حالی که یک نیروگاه حرارتی برق پایدار تولید می‌کند.
با استفاده ترکیبی از نیروگاههای حرارتی و تا ۲۵ درصد تجدیدپذیر می‌توان برق پایداری را برای کشور فراهم کرد.
در حال حاضر تنها ۲ درصد از انرژیهای تجدیدپذیر استفاده میکنیم که برای رسیدن به ۲۰ تا ۲۵ درصد هدف‌گذاری شده لازم است ۶ تا ۷ میلیارد دلار سرمایهگذاری صورت گیرد. اگر مشکل عمده‌ای در تجارت بین‌المللی و تأمین سرمایه وجود نداشته باشد چنین اقدامی تا ۵ سال آینده به ثمر خواهد رسید.
وضعیت تولید تجهیزات انرژیهای تجدیدپذیر در ایران، بویژه انرژی خورشیدی و بادی، چگونه است؟
در تولید داخلی تجهیزات انرژیهای تجدیدپذیر، گروه مپنا در برخی بخش‌ها مانند اینورترهای خورشیدی و تجهیزات جانبی آن فعالیت دارد، اما تولید پنل‌های خورشیدی در ایران همانند سایر کشورها نسبتاً محدود است. دلیلش این است که تولید پنل‌های خورشیدی در مقیاس جهانی توسط چین انجام می‌شود. چین به حدی در این حوزه پیشرفت داشته که تقریباً ۱۰ تولید کننده برتر پنل‌های خورشیدی در دنیا چینی‌ها هستند و مقیاس تولیدشان آنقدر بالاست که رقابت با آنها برای دیگر کشورها غیر ممکن شده است، به طوری که اغلب کشورها ترجیح میدهند پنل‌‌ها را از چین وارد کنند تا اینکه خودشان تولید کنند.
در حوزه نیروگاههای بادی، بیش از ۱۵ سال است که توربین‌های بادی با تمام تجهیزاتش در کشور تولید می‌شود، اما به دلیل هزینه بالاتر و زمان طولانی‌تر برای بازگشت سرمایه، استقبال از آن کمتر است.
گروه مپنا در حوزه نفت و گاز چه فعالیت‌هایی داشته است؟
گروه مپنا در دو سال اخیر قراردادهای مهمی در حوزه نفت و گاز منعقد کرده است. یکی از مهم‌ترین آنها، پروژه فشارافزایی پارس جنوبی است که برای افزایش فشار مخازن گازی کشور حیاتی است. این پروژه با چهار پیمانکار اصلی در حال پیشرفت است و گروه مپنا یکی از آنهاست. کارهای مهندسی آن از اسفند گذشته شروع شده و در صورت تأمین مالی توسط وزارت نفت، عملیات اجرایی آن در ماه‌های آینده آغاز خواهد شد.
پروژه دیگر میدان شوریجه است که یک پروژه ذخیره‌سازی گاز است (مشابه ذخیره‌سازی برق). در این پروژه، گاز در فصل گرم ذخیره و در فصل سرد به شبکه تزریق می‌شود. پیشرفت این پروژه به ۶۰ درصد رسیده، اما به دلیل مشکلات مالی و مطالبات معوق از وزارت نفت و نیرو (که بیش از ۲۲۰ هزار میلیارد تومان است)، تکمیل آن با تأخیر مواجه شده است.
گروه مپنا در حوزه حمل‌و‌نقل چه اقداماتی انجام داده است؟
گروه مپنا در دو بخش اصلی حمل‌و‌نقل ریلی و جاده‌ای فعال است که در حوزه ریلی در حال اجرای پروژههای زیرساختی و تولید تجهیزات ریلی است. در حوزه جاده‌ای نیز تمرکز اصلی شرکت روی برقی‌‌سازی خودروها و توسعه شبکه شارژرهای خودروهای برقی است. در واقع گروه مپنا خودروساز نیست، اما با خودروسازها برای توسعه پیشرانه‌های برقی همکاری می‌کند و در ساخت ایستگاه‌های شارژ و مدیریت شبکه آنها نقش مهمی را به عهده دارد.
چالش‌های اصلی گروه مپنا در سرمایهگذاری و اجرای پروژه‌ها چیست؟
مشکل اصلی ما در حال حاضر مطالبات معوق از دولت است که بیش از ۲۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. این مطالبات از وزارت نیرو، نفت و راه به جا مانده و باعث شده این گروه نتواند سرمایه‌گذاری‌های خود را طبق برنامه پیش ببرد.
دولت به دلیل کمبود بودجه و مشکلات مالی، قادر به پرداخت کامل این مطالبات نیست و تنها بخشی از آن را برای پروژههای فوری (مثل تأمین برق در تابستان) پرداخت می‌کند. گروه ما نیز از دولت درخواست کرده تا با تسویه این مطالبات یا بخشی از آن، امکان ادامه سرمایهگذاری در پروژههای زیرساختی فراهم شود.
آیا امکان جذب سرمایه خارجی در این حوزه وجود دارد؟
در شرایط فعلی، جذب سرمایه خارجی در بخش انرژی ایران بسیار محدود است. علت اصلی آن قیمت‌های تکلیفی برق و یارانه‌ای بودن انرژی است که بازدهی مالی پروژه‌ها را برای سرمایهگذاران خارجی جذاب نمی‌کند. به همین دلیل، گروه مپنا بیشتر از منابع داخلی، مشارکت با بانک‌ها و تأمین مالی از بورس استفاده می‌کند.
چشم‌انداز آینده گروه مپنا در این حوزه‌ها چگونه است؟
اگر دولت بتواند بخشی از مطالبات را پرداخت کند، گروه مپنا می‌تواند به تناسب پروژههای نیمه تمام را تکمیل کرده و علاوه بر آن در پروژههای جدید نیز سرمایهگذاری کند. همچنین، با توجه به روند جهانی انرژیهای پاک، توسعه نیروگاههای خورشیدی و بادی و نیز زیر ساخت‌های خودروهای برقی می‌تواند به یک فرصت کلیدی برای کشور تبدیل شود.
با توجه به مطالبات معوق بیش از ۲۲۰ هزار میلیارد تومانی گروه مپنا از دولت، چه راهکارهایی برای حل این مشکل پیشنهاد می‌کنید؟
ما چهار درخواست مشخص از دولت داریم که شامل پرداخت نقدی حداقلی، تهاتر مالیاتی، رد دین با دارایی‌‌های دولتی و حل مشکل از طریق مصوبات قانونی است.درخواست ما این است حداقل بخشی از مطالبات به صورت نقدی پرداخت شود تا پروژههای جاری، بویژه پروژههای مرتبط با تأمین برق در تابستان، ادامه دار باشند. با وجود اینکه هر سال از شهریور ماه با وزارت نیرو توافق میکنیم که مبالغی برای تابستان سال بعد پرداخت شود، اما متأسفانه در سال‌های گذشته این توافق‌ها به طور کامل محقق نشده است.
از سوی دیگر با توجه به حجم بالای مطالبات از دولت، درخواست داریم سازمان مالیاتی از مسدود کردن حساب‌های شرکتهای ما خود‌داری کند و پیشنهاد میکنیم مالیات شرکت‌ها با مطالبات ما از دولت تهاتر شود تا فشار نقدینگی بر شرکت کاهش پیدا کند. در واقع این امر نیازمند هماهنگی بین دستگاههای اجرایی و مالیاتی است.
همچنین به علت اینکه امکان پرداخت نقدی برای بخش عمده مطالبات وجود ندارد، پیشنهاد میکنیم دولت با دارایی‌هایی مانند سهام شرکتهای دولتی، املاک و سایر داراییها بدهی خود را تسویه کند. زیرا ما می‌توانیم این داراییها را نقد کرده و وجوه مربوط به آن را در پروژههای جدید سرمایهگذاری کنیم. در این راستا از سال گذشته رایزنی‌‌هایی با دستگاههای اجرایی و معاونت ریاست جمهوری انجام شده و پیشرفت‌‌هایی نیز حاصل شده است.
درخواست آخر شرکت مپنا از دولت تصویب مصوبات لازم برای ایجاد زمینه مناسب به منظور تسویه مطالبات از طریق روش‌هایی مانند رد دیون است. این امر به ما کمک می‌کند پاسخگوی سهامداران باشیم و بتوانیم پروژههای توسعه‌ای را ادامه دهیم.
با اجرای این راهکارها، امیدواریم بتوانیم این بار مالی سنگین را از دوش شرکت برداشته و منابع لازم برای ادامه فعالیت‌های توسعه‌ای و سرمایهگذاری در پروژههای مورد نیاز کشور را تأمین کنیم. این امر هم به نفع شرکت است و هم به نفع اقتصاد کشور چرا که باعث رونق پروژههای زیربنایی و اشتغالزایی می‌شود.
