صنعت سبز در میدان بی‌حمایتی
سکینه مهرائی، گروه انرژی- در حالیکه مدیرعامل ساتبا بر لزوم پیوند صنعت خودرو با انرژی‌های تجدیدپذیر تأکید می‌کند، کارآفرین بخش خصوصی از بی‌توجهی دولت به تولیدکنندگان ملی در مسیر انرژی خورشیدی گلایه‌مند است.
دو صدا که هر دو از آینده‌ای سبز سخن می‌گویند اما با مسیرهایی ناهموار و سیاست‌هایی ناهماهنگ روبه‌رو هستند.
توسعه انرژی خورشیدی در ایران هنوز میان وعده‌های دولتی و رنج بخش خصوصی سرگردان است؛ دولتی که از بومی‌سازی فناوری‌های سبز می‌گوید اما تولیدکننده‌ای که برای خرید مواد اولیه باید خانه‌اش را بفروشد، از واقعیت تلخ صنعت حکایت دارد.
مدیرعامل سازمان ساتبا در گفت‌وگو با خبرنگار عصراقتصاد، از برنامه‌های تازه وزارت نیرو در هم‌افزایی فناوری‌های نو با تولید داخلی سخن گفت. او اظهار کرد: «هدف اصلی ما از حضور در این رویداد نمایش توان ساخت داخل و ظرفیت شرکت‌های خودروسازی در توسعه فناوری‌های نوین است؛ توان فنی و زنجیره تأمین داخلی امروز قادر است پروژه‌های ملی در حوزه انرژی پاک را پشتیبانی کند.»
او در ادامه از اجرای طرح تجهیز ساختمان‌های ستادی، سوله‌های تولید و پارکینگ‌ها با پنل‌های خورشیدی خبر داد؛ اقدامی که به گفته او در راستای مدیریت مصرف برق و الگوی بهره‌وری انرژی در صنایع بزرگ طراحی شده است.
مدیرعامل ساتبا درباره تعامل این سازمان با شرکت‌های دانش‌بنیان توضیح داد: «ما با چند مجموعه داخلی فعال در طراحی سامانه‌های خورشیدی و زیرساخت‌های برقی خودروها در حال همکاری هستیم. پایلوت‌های مشترکی نیز با وزارت نیرو در دست اجراست تا به‌صورت عملی الگوی صنعتی برای کشور ایجاد شود.» این مقام مسئول تأکید کرد که مسیر بومی‌سازی فناوری نه فقط انتخابی اقتصادی که ضرورتی راهبردی برای استقلال انرژی کشور است.
او در پاسخ به سوالی درباره ورود ساتبا به حوزه خودروهای برقی و خودران گفت: «چند پلتفرم برقی در مراحل تست قرار دارد و نمونه‌های شهری آنها به‌زودی معرفی می‌شوند. فناوری خودران نیز در حال بررسی از مسیر بومی‌سازی است تا از وابستگی خارجی جلوگیری شود.»
مدیرعامل ساتبا نقش رسانه‌ها را در رشد این حوزه «حیاتی» دانست و افزود:«توسعه فناوری پاک بدون درک رسانه‌ای ممکن نیست. رسانه‌ها می‌توانند نگاه سرمایه‌گذاران را از سود کوتاه‌مدت به آینده انرژی و محیط زیست معطوف کنند.»
او تاکید کرد: «ساتبا از هر طرحی که به کاهش مصرف انرژی و تقویت تولید ملی کمک کند پشتیبانی می‌کند.»
در حالی که دولت از بومی‌سازی انرژی پاک سخن می‌گوید، تولیدکنندگان خورشیدی با بحران ارزی، کمبود حمایت و انبوهی از مجوزهای بی‌ثمر درگیر مانده‌اند
از سوی دیگر اما صدای متفاوتی شنیده می‌شود؛ علی خاکپور، مسئول فروش شرکت «رز مبرگ آلومینیوم» با برند «بل دِمی»، در گفت‌وگو با خبرنگار ما از مشکلات بخش خصوصی در مسیر توسعه انرژی خورشیدی گفت. این شرکت با سرمایه‌گذاری صددرصد داخلی، پروفیل‌های آلومینیومی ویژه سازه‌های پنل خورشیدی را برای نخستین بار در ایران طراحی و تولید کرده است. او گفت: «محصولات ما به اروپا صادر می‌شود؛ با اینکه از نظر قیمت از گالوانیزه گران‌تر است اما به‌مراتب سبک‌تر، مقاوم‌تر و دوستدار محیط‌زیست است. در مناطق مرطوب مثل بندرعباس، گالوانیزه خیلی زود دچار خوردگی می‌شود ولی آلومینیوم دوام دارد و قابل بازیافت است.»
خاکپور افزود که این فناوری با مهندسی معکوس در داخل توسعه یافته است: «اگر قرار بود دستگاه پرس اکسیوژن را از خارج بخریم باید بیش از صد میلیارد تومان هزینه می‌کردیم، ولی در داخل با ۲۰ میلیارد تومان طراحی و ساختیم.» او افزود اکنون مجموعه در حال ثبت فرایند دانش‌بنیان شدن است و امید دارد تا از این مسیر از حمایت‌های قانونی بهره‌مند شود.
این فعال صنعتی درباره معرفی محصول شرکت گفت: «در پروژه‌هایی مثل عسلویه هنوز از گالوانیزه استفاده می‌کنند که نوعی اتلاف سرمایه است. ما آماده‌ایم سازه‌های آلومینیومی سبک و بادوام را جایگزین کنیم تا طول عمر نیروگاه افزایش و هزینه تعمیر کاهش یابد.»
خاکپور گفت: صادرات شرکت از مسیر کشورهای واسطه انجام می‌شود زیرا «محصول ایرانی مستقیم اجازه ورود به بازار اروپا ندارد»: «محصول ما از مسیر ارمنستان و ترکیه به آلمان و هلند صادر می‌شود و در آنجا با برند دیگر و خدمات تکمیلی عرضه می‌شود. این موضوع برای تولیدکننده ایرانی عادلانه نیست اما ناچاریم برای بقا چنین کنیم.»
او درباره مشکلات ارزی تصریح کرد: «بازگشت ارز برایمان بسیار دشوار است. امسال ثبت سفارش چهار ماه بسته بود و برای واردات مواد اولیه باید به سازمان صنعت التماس می‌کردیم. با وجود تولید داخلی و اشتغال‌زایی، هیچ نهادی ما را حمایت نکرده و حتی برای تأسیس کارخانه مجبور شدیم خانه و زندگی خود را بفروشیم.»
این تولیدکننده با انتقاد از نبود سیاست الزام‌آور برای استفاده از پروفیل آلومینیومی در پروژه‌های دولتی گفت: «اگر دولت به اندازه‌ای که دستور احداث نیروگاه‌ها را داده، تکلیف کند که از آلومینیوم استفاده شود، بخش بزرگی از هزینه‌های محیط زیستی آینده کاهش می‌یابد.»
او مشکل اصلی تولید را رشد بی‌رویه قیمت مواد اولیه دانست: «شمش آلومینیوم در بورس خریده می‌شود اما بسیاری از خریداران به جای تولید، آن را در بازار آزاد می‌فروشند. ما که تولیدکننده واقعی هستیم ناچاریم با بهره‌های بالا مواد بخریم، در حالی که محصول نهایی‌مان قابلیت رقابت جهانی دارد.»
خاکپور با اشاره به تجربه صادراتی موفق شرکت تأکید کرد: «ما همان کیفیتی را که بازار اروپا می‌پذیرد، در داخل تولید می‌کنیم. ولی اینجا درآمدزایی ممکن نیست چون سرمایه راکد می‌ماند. انتظار داریم دولت رویه‌ای فراهم کند تا تولیدکننده واقعی بتواند در کشور خود نیز به سود برسد، نه فقط در بازارهای خارجی.»
حرف‌های مدیرعامل ساتبا و تولیدکننده بخش خصوصی دو تصویر متفاوت از یک واقعیت واحد را آشکار کرد: انرژی خورشیدی در ایران نه از کمبود فناوری، بلکه از نبود سیاست منسجم رنج می‌برد. زمانی می‌توان از آینده سبز سخن گفت که مسیر تولید، واردات مواد و صادرات، به نفع کسانی که واقعاً تولید می‌کنند باز شود.
در حالی که خورشید بی‌وقفه بر زمین ایران می‌تابد، صنعت انرژی خورشیدی کشور هنوز پشت ابرهای سنگین بروکراسی و بی‌ثباتی اقتصادی مانده است. روشنایی آینده در گرو حمایت ساختاری از تولیدکنندگانی است که از جیب خود برای توسعه پاک هزینه می‌کنند.
