انتظار ۱۰ ساله برای اجرای قانون کاهش مصرف انرژی در ساختمان

ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر که از سال ۱۳۹۳ تصویب شده، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش مصرف انرژی و رفع ناترازی در کشور شناخته می‌شود.

این قانون با ارائه طرح‌هایی عملی برای کاهش مصرف حامل‌های انرژی در بخش ساختمان، شامل جایگزینی ۲۰ میلیون بخاری فرسوده و بهینه‌سازی ۵۵۰,۰۰۰ موتورخانه فرسوده، ظرفیت قابل توجهی برای بهبود راندمان مصرف انرژی دارد. با این حال، این طرح‌ها تاکنون اجرایی نشده و انتظار می‌رود که عملیاتی شدن آن‌ها بتواند ناترازی گاز را برطرف کند.

نجم سهیلی، عضو کمیته فنی انرژی اتاق بازرگانی ایران و دبیر مرکز رشد بهینه سازی مصرف انرژی پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، در گفت‌وگو با عصراقتصاد با اشاره به لزوم اجرایی شدن این قانون، درباره وضعیت مصرف انرژی در کشور سخن گفت.

در ادامه شرح گفت‌وگوی عصراقتصاد با پویا نجم سهیلی تقدیم خوانندگان محترم می‌شود:

آیا اقداماتی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور انجام شده است؟

بله، در سال ۹۱ پایان نامه دانشجویی طرح جایگزینی بخاری‌های فرسوده سنتی با بخاری‌های هرمتیک گرید A  ارائه و مورد توجه قرار گرفت و  منتج به این شد که در سال ۱۳۹۳ در قالب بند ق معرفی و مصوب شد. البته در بحث مصرف بی رویه سوخت های فسیلی بلافاصله مسئله آلودگی زیست‌محیطی ناشی از دی اکسید کربن هم بسیار مهم است، زیرا مصرف انرژی‌های فسیلی به شدت به آلایندگی هوا دامن می‌زند.

در طرح جایگزینی بخاری های فرسوده، این نکته عنوان شده است که اگر بخاری‌ها تعویض شوند و گرید مصرف انرژی آنها بهبود یابند، می‌توانیم به جای وارد کردن گاز برای بخش صنعت از صرفه‌جویی انرژی استفاده کنیم.

یکی از مهم ترین و کاربردی ترین قوانینی که تاکنون درخصوص کاهش مصرف انرژی و رفع ناترازی مطرح شده است ، ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر است که از سال ۱۳۹۳  تکمیل و تصویب شده است و علی‌رغم ارائه راهکارهای عملی و اجرایی شفاف تا کنون  عملیاتی نشده است.

درذیل قانون ماده ۱۲ رفع موانع تولید دو ردیف برای کاهش مصرف حامل های انرژی در بخش ساختمان ارائه شده است . نخست طرح جایگزینی ۲۰ میلیون بخاری فرسوده راندمان پایین پرمصرف گازسوز جایگزین شود، و دیگری طرح بهینه سازی ۵۵۰۰۰۰ موتورخانه فرسوده و جایگزینی بویلرهای قدیمی با بویلرهای چگالشی راندمان بالا(۹۸درصد) با گرید A   می باشد که در صورت اجرای این دو طرح ناترازی گاز رفع خواهد شد.

بخاری‌های هرمتیک فن‌دار با گرید A که راندمان ۹۲ درصد دارند، در این طرح به‌طور ویژه مطرح شدند. صرفه‌جویی انرژی حاصل از اختلاف مصرف بین بخاری‌های قدیمی و بخاری‌های با گرید A حدود ۴۰ درصد است. این بخاری‌ها به صورت رایگان برای مصرف کننده جایگزین و نصب می شوند و مقدار گاز ذخیره شده ناشی از این طرح  با قیمت معقول و زیر قیمت خرید گاز وارداتی به بخش صنایع تحویل داده می‌شوند تا از سوختن مازوت و واردات گاز از ترکمنستان به قیمت ۳۰ سنت جلوگیری شود. لازم است که حمایت‌های لازم از سمت دولت و نهادهای مربوطه جهت بازگشت کوتاه مدت هزینه سرمایه گذاری به تولیدکننده انجام شود.

همچنین باید آگاهی‌سازی جامع و کامل در میان مردم و صنایع درباره فواید اجرای این طرح صورت گیرد. اگر همه دست به دست هم بدهیم و بهبود مستمر را دنبال کنیم، می‌توانیم علاوه بر رفع ناترازی به نتایجی پایدار در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی دست پیدا کنیم.

به نظر شما چه اشتباهاتی در اجرای ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید صورت گرفته است؟

 طرح جایگزینی۲۰ میلیون  بخاری های هرمتیک فن دار گرید A یک طرح ۵ ساله است که هر سال می بایست ۴ میلیون بخاری فرسوده جایگزین شوند . نکته مهم این است که در حال حاضر وزارت صمت می بایست مجوز واردات این محصول را حداقل برای سال نخست بدهد چرا که در حال حاضر امکان تولید فراهم نیست و شرکت ها در ابتدای راه تولید و مونتاژ هستند . این درحالی است که دولت طرح را پذیرفته است.

علاوه بر سرمایه و تخصص تولید محصولات گاز سوز حداقل نیاز به ۱۰ الی ۱۵ شرکت بسیار قدر با قابلیت تولید صدها هزاردستگاه در سال مورد نیاز است که در حال حاضر امکان پذیر نیست.  از اشتباهات عمده طرح، قرار دادن شرکت ملی گاز به‌عنوان متصدی طرح بود.

این مسئله که شرکتی که از فروش گاز منتفع میگردد مسئول کاهش مصرف گاز شود به خودی خود تضاد منافع دارد. همچنین، شرکت گاز با دعوت از شرکت‌های تولیدکننده و بازرگانی معیار ارزیابی را تعیین کرد که اصلا مهم نبود که شما تا کنون هیچ سابقه ای برای تولید محصولات گاز سوز ندارید، شبکه خدمات پس از فروش فنی و تیم تحقیق و توسعه و … ندارید درکل معیار های ارزیابی غیر فنی و تخصصی بودند که به درستی ارزیابی صورت نگرفت.

به هرحال در این طرح و  بر اساس آن تولیدکنندگان باید تولیدات خود را روزانه و بصورت رایگان در منزل مصرف کننده و بدون دریافت هیچ هزینه ای نصب و راه اندازی کنند و از سازمان متصدی گواهی نصب و صرفه جویی گاز دریافت کرده و اوراق انرژی را در بورس معامله کرده و به پول خود پس از دو سال دست یابند. در کل  تولیدکنندگان یا سرمایه گذاران این طرح  مسیر دشواری برای دریافت هزینه  خود داشتند.

لذا در صورتی که دولت، وزارت خانه های مربوطه مانند وزارت صمت ، نفت و گاز و … با همکاری انجمن ها و صاحب نظران انرژی و تولید، همکاری نزدیک تری داشته باشند و برای سرمایه گذاران خارجی و تولید کنندگان مسیر شفاف و ضمانت پرداخت وجه مطمئن تر وکوتاه مدت تری داشته باشند، این طرح عملیاتی خواهد شد.

هم‌اکنون وضعیت مصرف انرژی در بخش خانگی و صنعتی کشور چگونه است؟

سوختی که برای مصرف کل کشور از سوی دولت تحویل داده می‌شود، مطابق با تعهداتشان به‌طور روزانه ۸۴۵ میلیون متر مکعب است. در فصول سرد سال، میزان مصرف روزانه حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب است و به‌طور میانگین ناترازی سه ماه سرد سال ۲۲۷  میلیون متر مکعب  و میانگین ناترازی در سردترین ماه سال ۳۱۵ میلیون متر مکعب است .یکی از طرح‌های پیشنهادی، جایگزینی سیستم‌های بویلرهای چگالشی  به جای بویلرهای سنتی است.

بویلرهای معمولی (سنتی ) دارای راندمان حداکثر ۷۰ درصد هستند در حالی که بویلرهای چگالشی دارای راندمان ۹۷ درصد با گرید A هستند. این طرح اکنون در دنیا بسیار مرسوم شده است و از سال ۲۰۰۷ تا کنون درحال اجراست و در بسیاری از کشورها الزامی شده است.

این جایگزینی مزایای بسیارزیادی مانند کاهش هزینه  قبوض گاز تا ۶۰درصد ، کاهش مصرف انرژی تا ۵۰درصد، قابلیت برنامه ریزی در کل سال و اتصال به سیتم هوشمند ساختمان ،  اشغال فضای بسیار کم ،کاهش ۱۰ برابری گازهای آلاینده محیط زیست و قابلیت اتصال بصورت هیبرید مانند کلکتورهای خورشیدی را به همراه دارد. همچنین، این بویلرها دارای طول عمر بالای ۳۰ سال هستند.

یکی از مشکلات جدی ما علاوه بر تحریم‌ها، چالش‌های زیست‌محیطی است. طبق سند تعهدات ملی (NDC)که ذیل توافق پاریس (COP 21) ، هر ۵ سال یک بار باید میزان پیشرفت خود را گزارش دهیم.

حتی اگر تحریم‌ها هم وجود نداشته باشد، به علت عدم رعایت تعهدات ملی زیست محیطی، با مشکلات و جرائم سنگین زیست محیطی در آینده بسیار نزدیک مواجه خواهیم شد.

بنابراین، ضروری است که  علاوه بر در نظر گرفتن گرید انرژی بالای محصولات و تجهیزات مصرفی گرید آلایندگی زیست محیطی، تولید دی اکسیدکربن و اکسید نیتروژن (NOX) را نیز مطابق با استانداردهای جهانی در نظر بگیریم. چرا که ایران رتبه ششم دنیا در تولید دی اکسید کربن را دارد . اما این بحث خود فرصت مبسوط دیگری می طلبد لذا  اکنون از آن گذر خواهیم کرد.

شما به سیاست‌های دولت اشاره کردید. به نظر شما، رویکرد دولت در این زمینه چگونه باید باشد؟

دولت می بایست اراده لازم را در اجرای این طرح بیشتر از پیش داشته باشد و همچنین  باید با ارائه تسهیلات و تشویق‌هایی به شرکت های سرمایه گذار داخلی و خارجی  و تولید کننده ی بخاری های هرمتیک گاز سوز و بویلرهای چگالشی ، سیستم های خورشیدی و خرید تضمینی یا بازپرداخت کوتاه مدت، آنها را در افزایش تولید سیستم‌های گرمایشی جدید و بهینه تشویق کند. این امر می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و کاهش آلایندگی در کشور  نیز بسیار کمک کند.

آیا آمار و ارقامی که بیان کردید درباره کولرهای گازی نیز صدق می‌کند؟

بله، در ایران سالانه حدود ۷۰۰ هزار کولر گازی تولید می‌شود. متأسفانه، ۵۰ درصد از این کولرها به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند و اغلب راندمان پایینی دارند. این محصولات به‌طور غیرقانونی با تقلب در برچسب‌ها تحت عنوان گریدهای   A++به فروش می‌رسند،  همانطور که در حال حاضر واردات کولرهای گازی راندمان بالا آزاد می باشد لذا می بایست درمورد بخاری های هرمتیک و بویلرهای چگالشی نیز این مهم صورت پذیرد،  چرا که هنوز در بحث تعویض بخاری‌های هرمتیک و جایگزینی بویلرهای چگالشی علی رغم قانون ماده ۱۲رفع موانع تولید و همراهی و تصویب دولت ، در  اجرای آن در کشور دچار رخوت و کندی هستیم. چرا که این خود گام مهمی در راستای رفع ناترازی فصلی گاز در است.

گفتنی است؛ پویا نجم سهیلی، نویسنده کتاب‌های صنعتی و متخصص در حوزه تاسیسات گرمایشی و سرمایشی، با بیش از بیست سال سابقه کار در این زمینه است. وی همچنین دبیر مرکز رشد بهینه‌سازی مصرف انرژی دانشگاه شهید بهشتی است این مرکز به دانشجویان در حوزه انرژی و استارتاپ‌ها خدمات مشاوره ارائه می‌دهد و نقش مهمی در ایجاد پیوند بین صنعت و دانشگاه دارد. وی عضو کمیسیون فنی بهینه‌سازی مصرف انرژی اتاق بازرگانی ایران نیز هست.