برنده خرید گاز روسیه با روبل توسط ترکیه کیست؟

گردآوری و ترجمه: حسین سلطانی مطلق

نشست هفته گذشته رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود در شهر سوچی روسیه منجر به دستیابی دو طرف به توافقی شد که بر اساس آن، آنکارا بخشی از قیمت گاز طبیعی را با پول روسیه به مسکو پرداخت خواهد کرد.

برخی کشورهای غربی روبل را چالشی برای تحریم های شدید اعمال شده بر مسکو می دانستند.

به گفته کارشناسان، توافق ترکیه و روسیه که در درجه اول با هدف پایان دادن به تسلط دلار و یورو بر مبادلات تجاری بین دو کشور و حمایت از پول ملی دو کشور صورت می گیرد، در شرایطی حاصل می شود که روسیه با تحریم های غرب علیه اقتصاد، بانک ها و واحد پول ملی خود در وهله اول مواجه است.

پس از نشست اردوغان و پوتین، الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه، گفت: «ما در مورد انجام تدریجی مبادلات با واحد پول ملی خود صحبت می‌‌کنیم و در مرحله اول بخشی از پول واردات از روسیه با روبل پرداخت می شود.»

دستاوردهای ترکیه

فاتح تقری گولو، کارشناس انرژی و لجستیک از ترکیه، می‌گوید که ترکیه و روسیه سال‌هاست که به دنبال رهایی از سلطه دلار و یورو بر معاملات تجاری بین خود بوده اند و می‌خواهند این دو واحد پول ملی را به عنصری اصلی در مبادلات تجاری بین بخش دولتی و خصوصی دو طرف تبدیل کنند.

تقری گلو در گفتگو با وبا سایت الجزیره نت افزود: «ترکیه بیش از یک سال است که از کمبود ذخایر ارزی نزد بانک مرکزی خود رنج می‌برد و این اقدام ممکن است حتی اندکی به کاهش کسری ذخائر ارزی این کشور کمک کند.»

وی خاطرنشان کرد: «مهم ترین پیامد مثبت پرداخت گاز وارداتی از روسیه با روبل، افزایش صادرات محصولات و کالاهای ترکیه به بازارهای روسیه به منظور دستیابی هر چه بیشتر به واحد پول این کشور خواهد بود.»

وی در ادامه افزود: «ترکیه فرصت بسیار خوبی برای افزایش صادرات خود به روسیه به ویژه در شرایطی که این کشور از تحریم های اروپا و غرب رنج می برد، پیش روی دارد و پرداخت بهای گاز با روبل روسیه زمینه را برای گسترش دامنه معاملات در تجارت کالا و سایر محصولات با دو واحد پول ملی فراهم می کند.

ایده استفاده از واحد پول ملی در مبادلات تجاری افق های جدیدی را در زمینه های مختلف مانند افزایش حجم تبادلات تجاری و تقویت حوزه گردشگری ایجاد می کند.»

او معتقد است که ترکیه برای تأمین روبل مورد نیاز خود روی گردشگران روسی حساب باز می کند و این در حالی است که اردوغان در بازگشت از شهر سوچی گفت که کشورش اجازه داده است تا سیستم پرداخت (MIR) «میر» روسیه با هدف افزایش حواله ها و جریان های مالی بین دو کشور وارد برخی بانک های ترکیه شود.

مطالعاتی با هدف تعمیم این سیستم به تمامی بانک های دولتی و خصوصی ترکیه انجام شده است.

وی یکی از مزایای پرداخت بخشی از قیمت گاز روسیه با روبل را این گونه برشمرد که چنین اقدامی زمینه را برای امضای قرارداد سوآپ ارزی بین ترکیه و روسیه به مقدار زیاد در دوره آتی فراهم می کند؛ به ویژه این که این دو کشور هدف مشترکی برای رهایی از سلطه دلار و یورو دارند.

ریسک مجازات ها

از سوی دیگر، اوغوز دمیر، تحلیلگر اقتصادی، در یک مصاحبه تلویزیونی اظهار داشت که روسیه و ترکیه برای انتقال از دلار به واحدهای پول ملی خود در انجام مبادلات تجاری با مشکل مواجه خواهند شد. وی خاطرنشان کرد که دلار آمریکا «هنوز هم قوی‌ترین ارز در جهان محسوب می شود.»

وی افزود: «روسیه از این اقدام بسیار بیشتر از ترکیه سود خواهد برد زیرا این کشور به دنبال راه‌حل یا راه فرار از تحریم‌های غرب است و تلاش می‌کند قدرت پول ملی و جایگاه خود را در بازارهای خارجی حفظ کند.

در این راستا. ممکن است بانک های ترکیه به دلیل نقض بسته های تحریمی غرب علیه روسیه مشمول تحریم های مشابه شوند.»

دمیر با اعلام هشدار نسبت به خطرات وابستگی شدید ترکیه به واحد پول روبل توضیح داد که دولت کشورش باید تعادلی را در پرداخت ها با دو واحد پول ملی ایجاد کند تا روبل در آینده به ارز خارجی اصلی ترکیه تبدیل نشود.

وی افزود: «ما باید به تعادل در پرداخت ها با دو واحد پول ملی برسیم و رسیدن به این امر دشوار به نظر می رسد زیرا شکاف بین واردات و صادرات با روسیه بسیار زیاد است و این در حالی است که صادرات ما به این کشور بالغ بر ۶.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ و ارزش واردات از روسیه بالغ بر ۲۹ میلیارد دلار بوده است.»

وی همچنین از این که ترکیه به دلیل تعمیق روابط با مسکو با وجود اعمال تحریم های شدید اقتصادی به ویژه در بخش بانکی علیه این کشور تحت تحریم غرب قرار گیرد، ابراز نگرانی کرد و در این راستا به مقاله منتشر شده توسط فایننشال تایمز اشاره کرد که در آن آمده بود مسکو با کمک بانک های ترکیه به دنبال دور زدن تحریم های غرب است و مقامات اروپایی نارضایتی خود را از نزدیکی ترکیه و روسیه اعلام کرده اند.

دمیر معتقد بود که موافقت روسیه با پرداخت بخشی از قیمت گاز خود با روبل از سوی آنکارا در چارچوب تلاش‌های مسکو برای تحمیل پول ملی خود در معاملات بین‌المللی در برابر یورو و دلار در شرایط اعمال تحریم های بی سابقه اقتصادی غرب علیه روسیه به دلیل جنگ اوکراین بوده است.

وی در ادامه گفت: «اگر ترکیه پرداخت گاز به روسیه را به روبل آغاز کند، تلاش خواهد کرد تا روبل مورد نیاز خود را از طریق درآمد حاصل از گردشگران روسی و محصولاتی که به مسکو صادر می کند، به دست آورد.

در صورتی که دولت نتواند رویل مورد نیاز خود را به این روش تأمین کند، یا واحد پول روسیه را به دلار یا یورو خواهد خرید یا به استقراض از سیستم پرداخت میر روسیه متوسل خواهد شد. بنابراین، هزینه‌های اضافی مانند بهره وام برای خزانه دولت به همراه خواهد داشت.»

ناسپاسی

 جم کوچوک، نویسنده و تحلیلگر، در ستون خود در روزنامه «ترکیه» گفت: «غرب باید از ترکیه که نقشی محوری در دستیابی مسکو و کی‌اف به توافق بر سر صادرات غلات از بنادر اوکراین به بازارهای جهانی و پایان دادن به بحرانی جهانی غذا ایفا کرد، تشکر کند.»

کوچوک اظهارات روزنامه فایننشال تایمز بریتانیا در مورد مقامات اروپایی و ابراز ناراحتی غرب از تعمیق روابط آنکارا با روسیه را به منزله «ناسپاسی» دانست.

این نویسنده با انتقاد از نارضایتی اتحادیه اروپا از تعامل ترکیه با روسیه در قالب واحد پول ملی به این نکته اشاره کرد که چندین کشور اروپایی با درخواست روسیه مبنی بر پرداخت پول گاز وارداتی به روبل موافقت کرده‌اند و نارضایتی اروپایی‌ها در این زمینه به دلایلی غیر از پایبندی به تحریم های غرب علیه مسکو بوده و هدف، ترکیه است که در سال های اخیر به نظام اقتصادی جدید مبتنی بر اتکا به منابع محلی و توسعه بخش های تولید و صادرات روی آورده است.

مبادلات تجاری

 در سال‌های اخیر، روابط سیاسی باعث تقویت حرکت اقتصادی و تجاری بین ترکیه و روسیه در بخش‌های کالا و خدمات شده است و این امر در تسریع رشد ارزش مبادلات تجاری بین دو کشور نقش مؤثر داشته است.

این دو کشور به دنبال افزایش حجم مبادلات تجاری بین خود به ۱۰۰ میلیارد دلار در سال از طریق بسته ای از توافقات در سال های آتی هستند.

بر اساس آمار رسمی، حجم مبادلات تجاری بین آنکارا و مسکو در سال گذشته ۵۷ درصد افزایش یافته و به ۳۳ میلیارد دلار رسیده است.

ترکیه عمدتاً محصولات انرژی به ویژه گاز طبیعی را از روسیه وارد می کند و این در حالی است که شماری از محصولات عمدتاً کشاورزی را به این کشور صادر می کند.

روسیه گروهی از پروژه های عظیم را در ترکیه اجرا کرده است که مهمترین آنها خط لوله ترکیش استریم برای انتقال گاز طبیعی روسیه به اروپا از طریق خاک ترکیه است.

در حال حاضر، ترکیه پروژه نیروگاه هسته‌ای آکویو و احداث کارخانه کامیون‌های حمل گاز را در دست اجرا دارد و صنعت گردشگری جایگاهی مهم در همکاری‌ها بین دو کشور دارد.