جیره‌بندی سلامت با سهمیه‌بندی دارو
نابسامانی نظام توزیع دارو در کشور متولیان را به راهکارهایی برای تنظیم بازار می‌رساند که نتیجه‌ای جز تهدید سلامت مردم ندارد
اکرم رضائی نژاد
هم‌اکنون تامین دارو به عنوان یک چالش جدی در جامعه مطرح است. مشاهدات میدانی حکایت از آن دارد که حتی در تهیه داروهای عمومی و معمولی نیز کمبودهایی در سطح بازار مشاهده می‌شود که به دلیل تحریم‌ها علیه ایران، کمبود مواد اولیه و ایجاد رانت در پی تخصیص ارز برای تامین دارو روی می‌دهد. البته در بازار علاوه بر کمبود دارو، گرانی نیز هست. این گرانی‌ها فشار زیادی را به مردم وارد می‌کند، به‌طوری که خیلی‌ها به دلیل افزایش قیمت داروها به ناچار از خرید آنها منصرف می‌شوند که سلامت آنها به خطر می‌افتد.
کمبود دارو در حالی رخ داده است که هفته گذشته رحیم زارع، نماینده مردم آباده در مجلس گفت: بر اساس اطلاعات دریافتی از گمرکات کشور داروها و لوازم مصرف درمانی قابل توجهی در گمرک‌های کشور کشور در حال فاسد شدن است.
اکنون تمامی داروها با برنامه توزیع استانی که سازمان غذا و دارو اعلام می‌کند در سراسر کشور پخش می‌شوند و تازه بعد از آن معاونت‌های استانی تعیین می‌کنند که داخل هر استان به کدام داروخانه‌ها و به چه تعداد از یک دارو تحویل داده شود.
در مورد داروهای حساس‌تر، تنها داروخانههای معدودی (داروخانههای منتخب) مجاز به گرفتن و عرضه برخی داروها هستند. با وجود تلاش‌هایی که در این حوزه انجام می‌شود، برنامهریزی برای توزیع و تامین چندین هزار قلم دارو از سوی یک اداره یا واحد در سازمان غذا و دارو کار بسیار پیچیده و دشواری است و در نتیجه هر ماه شاهد کمبودهای گسترده در بسیاری از داروها هستیم. در چنین اوضاعی رفتار بیماران نیز تغییر می‌کند؛ چراکه برخی از ترس بروز کمبود اقدام به خرید مقادیر بیش از حد نیاز خود می‌کنند که خود به کمبودهای بیشتر دامن میزند و از طرفی باعث ایجاد بازارهای کاذب و افزایش قیمت داروها می‌شود.
مشکل کمبود دارو و سهمیه‌بندی شدن آن در داروخانه‌ها موضوعی محرز است که درباره قریب به اتفاق داروها، البته هر یک در یک بازه زمانی، در کشور اتفاق افتاده است و به گفته فعالان این صنعت ریشه در توزیع نامناسب دارد.
تحویل نصف داروی مورد نیاز به بیمار
دکتر داروساز مشغول به کار در داروخانه‌ای در مشهد از کمبود داروهای مربوط به بیماران مغز و اعصاب، قلبی- عروقی و دیابت گلایه دارد و در این خصوص می‌گوید: «متاسفانه کمبود دارو به‌شدت احساس می‌شود و هر داروخانه‌ای نیازش به دارو متفاوت است؛ اما هم اکنون وضع داروهای مختص به بیماری دیابت اصلا خوب نیست و نمی‌توانیم تعداد داروی انسولین مورد نیاز بیمار را فراهم کنیم و معمولا نصف داروی مورد نیاز به بیمار داده می‌شود.»
او در ادامه با تاکید بر افزایش قیمت لجام‌گسیخته برخی از داروها به‌ویژه داروهای خارجی بیان می‌کند: «هم‌اکنون داروی پلاویکس که برای درمان بیماران قلبی استفاده می‌شود و حدود چند ماه پیش بسته‌ای ۷۰ هزار تومان بود، تا بسته‌ای ۳۵۰ هزار تومان افزایش قیمت داشته است که بسیاری از بیماران توان مالی پرداخت قیمت گزاف این دارو را ندارند.»
این دکتر داروساز درباره داروی وازوپروسین که در درمان بیماری کرونا به کار گرفته می‌شود، عنوان می‌کند: «در تامین داروهایی که برای درمان کرونا نیز استفاده می‌شود، نیز با مشکل مواجه هستیم و بسیار سخت تهیه می‌شوند. متاسفانه بیمه خدمات درمانی نیز این دارو را پوشش نمی‌دهد؛ قیمت بازار آزاد آن نیز بسیار زیاد است و بیمار باید ۵۰۰ هزار تومان بپردازد تا این دارو را تهیه کند.»
او درباره علت کمبود دارو اظهار می‌کند: «راستش را بخواهید هرگاه این موضوع را با شرکت‌های پخش دارو مطرح می‌کنیم، آنها علت را در تحریم کشور و گیر کردن محموله‌های دارویی در گمرک می‌دانند. البته قاچاق دارو و سوءاستفاده برخی از واردکنندگان نیز در ایجاد التهاب در بازار دارو بی‌تاثیر نیست. برخی افراد ترجیح می‌دهند ارزی را که باید برای خرید دارو خرج کنند به خرید کالاهایی اختصاص دهند که برای آنها درآمد بیشتری به همراه دارد.»
چالش سهمیه‌بندی داروها برای مراکز درمانی
چندی پیش رضا جلیلی خشنود، رئیس بیمارستان شهدای تجریش، نیز با انتقاد از افزایش قیمت داروها و سهمیه‌بندی شدن آنها گفته بود: «افزایش قیمت داروها و سهمیه‌بندی که برای بیمارستان‌ها وجود دارد، مراکز درمانی را با یک چالش جدی در خدمترسانی به بیمار مواجه کرده است.»
او با تاکید بر فشار اقتصادی که بر خانواده بیماران وارد می‌شود، افزوده بود: « مواد اولیه اکثر داروها وارداتی است که وابستگی شدید به ارز دارد و چون باید چرخه صنعت دارو بچرخد، قیمت‌ها با نوسانات ارز تغییر می‌کند و با توجه به افزایش قیمت‌هایی که برای داروها اتفاق افتاده است، بیماران با مشکلات مالی مواجه شدند.»
به گفته جلیلی خشنود،خیلی از اقلام دارویی الان سهمیه‌بندی شده است، از یک سرم ساده تا آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ساده برای مراکز درمانی سهمیه‌بندی شدند و با توجه به شلوغی مراکز درمانی آنتی بیوتیک‌ها و بعضی داروهای روزمره و سرم‌ها از مواردی هستند که مراکز درمان با کمبود قطعی آن مواجه است.»
دشواری دسترسی به دارو برای داروخانه‌ها
دکتر انزلی، مسئول فنی داروخانه انزلی واقع در خیابان شریعتی تهران، نیز درباره مشکلات داروخانه برای تامین داروی مورد نیاز بیماران می‌گوید: « اکنون با وجود کمبود دارو و چند برابر شدن قیمت، دسترسی به دارو برای داروخانه‌ها هم سخت شده است چه برسد به مردم و بیمارانشان که هر روز نیاز به داروهای کمیاب دارند. متاسفانه پخش دارو از سوی سازمان غذا و دارو خیلی ضعیف صورت می‌گیرد. همچنین تسویه‌حساب شرکت‌های دارویی از سوی بیمه بسیار ضعیف و کند انجام می‌شود که باعث نارضایتی شرکت‌های دارویی و شرکت‌های پخش شده است.»
او ادامه می‌دهد: «دارو بسیار کم شده است و ما به‌سختی می‌توانیم داروهای مورد نیازمان را تامین کنیم، حتی اگر هم بتوانیم داروهای مورد نیازمان را پیدا کنیم باید چند برابر قیمت تهیه کنیم.»
مسئول فنی داروخانه انزلی میافزاید: «قیمت داروها چند برابر شده است و قیمت‌های جدید مصرف‌کننده روی جعبه داروها درج شده است. اما بیمه‌ها خیلی از داروها را پرداخت نمی‌کنند. درصد زیادی از داروهایی که قیمت آنها از سوی بیمه به داروخانه داده نمی‌شود، داروهای تقویتی و ویتامینهاست. تمام مکملها در این لیست افزایش قیمت هستند اما بیمه قبول نمی‌کند. حال این سوال پیش میآید که اگر مکمل دارو نیست چرا پزشکان تجویز می‌کنند اگر داروست پس چرا بیمه قبول نمی‌کند؟ چنین ایراداتی با چند برابر شدن قیمت داروها دست به دست هم دادهاند و باعث شدهاند مردم این بین متضرر و سر در گم شوند.»
او اصلیترین مشکلات داروخانه‌ها را توزیع نامناسب میداند و می‌گوید:«شرکت‌های پخش داروی به موقع داروها را به دست داروخانه‌ها نمیرسانن .همچنین مشکل بزرگی که داروخانه‌ها با آن مواجه هستند سهمیه‌بندی داروهاست، به عنوان مثال داروهای کمیاب را به صورت سهمیه‌بندی به داروخانه می‌دهند. به یک داروخانه دوتا و به یک داروخانه ده‌تا می‌دهند. سوال این است که آیا می‌شود حوزه سلامت و دارو را سهمیه‌بندی کرد؟»
