خاموشی‌ها خط تولید را ذوب کردند!
اکرم رضائی نژاد
مدیرعامل شرکت تعاونی فولاد علویجه، با هشدار نسبت به تأثیر خاموشی‌های طولانی و سهمیه‌بندی سوخت بر صنایع گفت که کمبود برنامه‌ریزی در مدیریت انرژی و بی‌عدالتی در توزیع مواد اولیه، فشار بیشتری از تحریم‌ها بر تولیدکنندگان وارد کرده است؛ به‌گونه‌ای که با وجود کاهش یک‌سوم تولید و قبض‌های چندصدبرابری، واحدهای صنعتی ناچارند برای بقا بر سرمایه شخصی تکیه کنند.
خاموشی‌های پیاپی، افت ۹۰ درصدی برق صنایع و افزایش هزینه‌های جانبی، فولاد و سیمان را به لبه تعطیلی کشانده است. زیان انباشته این بخش‌ها در چهار سال اخیر به ۱۴ میلیارد دلار رسیده و ظرفیت تولید آن‌ها یک‌سوم کاهش یافته است.
قطع برق صنایع فولاد و سیمان از ۲۴ اردیبهشت با ابلاغ ناگهانی توانیر، شوک تازه‌ای به تولید وارد کرد. بر اساس پیامک ارسالی به مدیران این صنایع، فعالیت کارخانه‌ها باید به مدت ۱۵ روز به ۱۰ درصد مصرف معمول کاهش می‌یافت؛ تصمیمی که به معنای توقف خطوط تولید و بیکاری موقت کارگران بود.
هرچند وزیر کشور در ۲۶ اردیبهشت تعطیلی دو هفته‌ای را تکذیب کرد، اما گزارش فعالان بورسی نشان داد قطعی‌ها عملاً اجرا شده است.
بهرام سبحانی، رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در نشست خبری اعلام کرد محدودیت‌های هم‌زمان برق و گاز در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل تشدید شد و افت تولید فولاد برای دومین سال پیاپی ادامه یافت.
به گفته او، ظرفیت نصب‌شده فولاد بیش از ۵۰ میلیون تن است اما تولید واقعی حدود ۳۰ میلیون تن بوده و یک‌سوم ظرفیت بالقوه از دست رفته است.
بر اساس آمار انجمن، تولید محصولات نوردی طویل در سال ۱۴۰۳ به ۱۲.۴ میلیون تن (افت ۰.۳٪) و فولاد خام به ۱۹.۰۵ میلیون تن (افت ۵.۷٪) رسید.
در مقابل، محصولات تخت رشد ۶.۹ درصدی داشتند. صادرات نوردی‌ها ۱۴٪ رشد کرد اما صادرات فولاد خام ۲۲٪ افت داشت. ارزش صادرات بیلت و بلوم نیز با کاهش جهانی قیمت‌ها، ۲۸٪ افت کرد.
در حوزه واردات، حجم ورق‌های گرم، سرد و پوشش‌دار در سال ۱۴۰۳ با رشد ۲۷۰ درصدی به ۱.۴۷ میلیون تن رسید، موضوعی که انجمن آن را «غیرضروری» دانست.
رقابت با همسایگان در سایه هزینه بالای انرژی، بهره بانکی ۴۰ درصدی و حمل‌ونقل گران، توجیه اقتصادی تولید فولاد و سیمان را به شدت تضعیف کرده است
آمار فروردین ۱۴۰۴ نشان می‌دهد تولید مقاطع طویل ۱.۱٪ و محصولات تخت ۴.۲٪ کاهش یافته است، اما فولاد خام ۴.۶٪ رشد داشته و صادرات آن در این ماه با جهش ۵۰ درصدی همراه بوده است. در مقابل، صادرات نوردی‌ها ۱۸٪ کاهش یافته و ارزش صادرات آن‌ها از ۱۰۳ میلیون دلار به ۷۷ میلیون دلار رسیده است.
سبحانی نسبت به صادرات غیررسمی توسط دارندگان کارت‌های بازرگانی یک‌بارمصرف هشدار داد که به دلیل دامپینگ، موجب وضع تعرفه در کشورهایی مانند عراق و افغانستان شده است.
وی بزرگ‌ترین مشکل فعلی را کاهش ۹۰ درصدی برق صنایع توصیف کرد که عملاً به تعطیلی خطوط و خسارت به تجهیزات منجر می‌شود. به گفته او، وزارت نیرو توافق با وزارت صمت درباره محدود کردن کاهش برق صنایع به سقف ۲۰۰۰ مگاوات را رعایت نکرده و این سطح از محدودیت، نوعی «بدرفتاری سیاست‌گذارانه» است.
سبحانی زیان مستقیم فولاد از محدودیت انرژی در سال ۱۴۰۳ را ۵.۵ میلیارد دلار و مجموع زیان چهار سال اخیر را ۱۴ میلیارد دلار اعلام کرد. او پیشنهاد داد دولت بخشی از هزینه‌ها را بر عهده بگیرد؛ از جمله تعویق اقساط بانکی، بخشودگی بیمه کارفرمایی در دوره تعطیلی و همراهی مالیاتی.
وی با اشاره به رقابت نابرابر با کشورهایی مانند عمان و قطر گفت: هزینه انرژی و تأمین مالی در ایران چند برابر است؛ نرخ بهره بانکی برای صنعت ۳۵ تا ۴۰ درصد و هزینه حمل داخلی گاه بیش از کرایه کشتی از استرالیا به خلیج فارس است.
رئیس انجمن فولاد تأکید کرد حتی اگر برق و گاز رایگان شود، فشار هزینه‌های جانبی و نبود ثبات در سیاست‌گذاری، توجیه اقتصادی تولید را از بین می‌برد و تولیدکننده ایرانی را به فروش اموال شخصی وادار می‌کند.
مشکلات داخلی از تحریم‌ها سنگین‌تر است
اسماعیل زمانی علویجه، مدیرعامل شرکت تعاونی فولاد علویجه، نیز در گفت‌وگو با خبرنگار عصراقتصاد، با بیان اینکه «کمبود برنامه‌ریزی در مدیریت انرژی و ضعف توزیع عادلانه مواد اولیه مهم‌تر از تحریم‌هاست» گفت: با وجود سه روز تعطیلی هفتگی، قبض برق چند صدبرابری و کاهش یک‌سوم تولید، این واحد صنعتی هیچ تعدیل نیرویی نداشته و حتی سه کارخانه جدید راه‌اندازی کرده است.
به گفته وی، فولاد علویجه طی پنج دهه فعالیت همواره با نوسانات بازار و مشکلات تامین مواد اولیه دست‌وپنجه نرم کرده، اما آنچه این روزها بیش از همه مدیرانش را تحت فشار گذاشته، خاموشی‌های طولانی، کمبود سهمیه سوخت و بی‌برنامگی در توزیع انرژی است. مسائلی که به گفته اسماعیل زمانی، حتی از تحریم‌ها نیز اثرگذارتر بوده است.
محدودیت شدید برق و گاز، همراه با سیاست‌گذاری ناپایدار، یک‌سوم ظرفیت فولاد کشور را از بین برد و صدها میلیارد تومان به صنایع سیمان و فولاد خسارت زد
اسماعیل زمانی با اشاره به مشکل اصلی ناترازی انرژی گفت: تعطیلات هفتگی بدون ثبات است؛ گاهی یک روز، گاهی دو روز و حالا سه روز در هفته. این تغییرات ناگهانی باعث به هم خوردن برنامه‌ریزی نیروی انسانی می‌شود. از سال ۱۴۰۰ ساعت کاری کارخانه را داوطلبانه از ۶ صبح شروع کرده‌اند تا مصرف برق کمتر شود.
در سال ۱۳۹۹ یک دیزل‌ژنراتور یک‌مگاواتی با هزینه ۱۰ میلیارد تومان خریداری شد، اما سهمیه سوخت متناسبی به آن اختصاص نیافت، به‌ویژه در زمستان. دو سال و نیم پیش نیز ۲۰۰ کیلووات پنل خورشیدی بدون دریافت حتی یک ریال وام نصب شد، اما وعده دریافت هزینه برق تزریق‌شده عملی نشد و زمستان برق کارخانه قطع شد.
پروژه خورشیدی ناتمام
زمانی افزود: برای معافیت از قطعی برق، پروژه ۲۵ میلیارد تومانی نیروگاه خورشیدی آغاز شد. بانک وعده وام ۸۰ درصدی داد اما تنها ۱۰ میلیارد پرداخت کرد. هم‌اکنون سهمیه سوخت دیزل از ۱۵ هزار به سه هزار لیتر در ماه کاهش یافته و باقی از بازار آزاد تأمین می‌شود.
به گفته وی، هیچ کارگری تعدیل نشده و حتی سه کارخانه جدید در مازندران و لرستان راه‌اندازی شده است. با این حال، به دلیل کمبود مواد اولیه از فولاد مبارکه، تولید به یک‌سوم کاهش یافته است.
زمانی تأکید کرد: «مشکل اصلی، سیستم توزیع عادلانه است. چه در مواد اولیه و چه در سوخت. باید از تجربه مدیران بحران‌دیده استفاده کرد.» او افزود: خط تولید جدید ایتالیایی مدل ۲۰۲۰ با ۱۲ برابر ظرفیت خطوط قدیمی و یک‌پنجم انرژی، به زودی افتتاح می‌شود.
