«دسته‌بندی سرمایه‌گذاران در بورس سبب گسترش رانت می‌شود»

مسعود وطنخواه

به گفته یک کارشناس بازار سرمایه، فرصت‌های سرمایه‌گذاری باید برای همه سرمایه‌گذاران و بدون دسته‌بندی مهیا شود تا همه بتوانند با استفاده از فرصت برابر، سهام هر شرکتی را که مایل بودند، بخرند.

محسن تارتار درباره مهمترین مزیت ممنوعیت خرید در عرضه اولیه سهام برخی شرکت‌های کوچک که قبلا عرضه شده است و همچنین شرکت‌های استارتاپی که اخیرا در حال پذیرش هستند و خرید آنها مختص حقوقی‌ها و گروهی از حقیقی‌های حرفه‌ای است، گفت: این ممنوعیت خرید از سوی سهامداران خرد سبب می‌شود که رفتار هیجانی و بدون تحلیل و همچنین سفته‌بازی‌ها در قیمت سهام که در بسیاری از شرکت‌های کوچک به وفور شاهد آن هستیم کاهش یابد. چراکه این گروه از سرمایه‌گذاران به شدت تحت تاثیر اخبار موجود در فضای مجازی‌اند و به همین دلیل ممکن است با یک خبر ساده و یا حتی یک نمودار معمولی جوگیر می‌شوند.

این کارشناس بازار سرمایه درباره مضرات این ممانعت نیز افزود: با توجه به جو منفی این روزهای بورس، اگر قرار باشد این سهام تنها به حقوقی‌ها و گروه خاصی از حقیقی‌ها اختصاص یابد بخشی از نقدینگی حقوقی‌ها برای خرید سهام این گروه اختصاص می‌یابد که این امر نیاز به نقدینگی را در شرکت‌های حقوقی افزایش می‌دهد و این شرکت‌ها به دلیل سود بیشتر، پول خود را صرف خرید این‌گونه از سهم‌ها می‌کنند.

تارتار با بیان اینکه خریداران عرضه اولیه در روز اول، از فروش در قیمت‌های بالاتر سود می‌برند، ادامه داد: اینکه سهامداران خرد را به بهانه نداشتن علم کافی از خرید در عرضه اولیه این‌گونه از شرکت‌ها محروم کنیم و در مراحل بعدی این سهامداران خرد مجبور شوند با خرید در قیمت‌های بالاتر تنبیه ‌شوند را کار منصفانه‌ای ندانست.

این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد؛ بعد از خرید سهام این گروه از شرکت‌ها از سوی حقوقی‌ها دو حالت قابل تصور است. در حالت اول پیش‌فرض این است که حقوقی‌ها سهام این شرکت‌ها را تا ابد نگهداری کنند که این موضوع از نظر فلسفه وجودی شرکت‌های سرمایه‌گذاری توجیه‌پذیر نیست.

حباب قیمتی

تارتار درباره حالت دوم نیز اظهار کرد: بعد از اینکه قیمت سهام فروخته‌شده استارتاپی نظیر تپسی رشد کرد خریداران گزینشی می‌توانند این سهام را با قیمت بالاتری به حقیقی‌ها بفروشند این قیمت‌های بالاتر سبب می‌شود از یک سو، جذابیت قیمتی عرضه اولیه کاهش یابد و از سوی دیگر، حتی ممکن است قیمت سهام از ارزش ذاتی آن نیز بالاتر رود و به عبارت دیگر، سهام با حباب قیمتی مواجه شود و در قیمت های بالاتر از ارزش ذاتی به سهامدار خرد فروخته شود.

او افزود: اینکه سرمایه‌گذاران عادی از سود عرضه اولیه به دلیل ناآگاهی محروم شوند و این سهام پس از رشد قیمتی به سهامداران حقیقی در این مدل عرضه اولیه‌ها فروخته شود، منطقی نیست.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: همچنین این بحث مطرح است که اگر فرصت سرمایه‌گذاری وجود دارد چرا این فرصت نباید برای همه باشد و این نوع تقسیم‌بندی عملا ایجاد رانت است

تارتار تصریح کرد: این فرصت برای سرمایه‌گذاران بدون دسته‌بندی باید در بورس مهیا شود تا همه بتوانند با استفاده از فرصت برابر سهام هر شرکتی را که مایل بودند، بخرند.

این کارشناس بازار سرمایه درباره ماهیت غیرعادی شرکت‌های استارتاپی نظیر تپسی گفت: باید دقت کنیم که بیشتر این شرکت‌ها دارایی‌های فیزیکی چندانی ندارند و ارزش‌گذاری این گروه از شرکت‌ها بر اساس دارایی‌های غیرفیزیکی نظیر برند و ماهیت کاری‌شان است که همین امر نحوه محاسبه ارزش این گروه از شرکت‌ها را برای سرمایه‌گذاران مخصوصا سرمایه‌گذاران خرد مشکل می‌سازد و می‌تواند ریسک خریداران را افزایش دهد.

پاک کردن صورت مسئله

او منع گروهی از سرمایه‌گذاران را نامناسب ارزیابی و اضافه کرد: اینکه بیاییم به جای تسهیل فرآیند عرضه اولیه و ارائه راهکار مناسب برای تشویق جامعه برای سرمایه‌گذاری اقدام به پاک کردن صورت مسئله کنیم اقدامی نسنجیده است.

تارتار یادآور شد: اینکه سرمایه‌گذاران خرد را که در زیان بالای سایر شرکت‌ها شریک بوده‌اند اکنون از خرید سهام چند شرکت که ممکن است بازدهی خوبی داشته باشند محروم کنیم کاری غیرحرفه‌ای و ناعادلانه است.

او درباره نیاز به دوراندیشی مناسب در عرضه اولیه شرکت‌های استارتاپی‌ها عنوان کرد: از آنجا که احتمال سفته‌بازی در این گروه از شرکت‌ها با توجه به اینکه سرمایه کوچکی دارند در آینده بالا خواهد بود و کنترل و نظارت بر این سفته‌بازی از سوی حقیقی‌ها در مقایسه با حقوقی‌ها کاری مشکل است باید با اتخاذ تدابیری مناسب به دنبال رفع این مشکل احتمالی بود.

سفته‌بازی اصطلاح رایجی در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری است و غالباً از آن به‌عنوان عملی فرصت‌طلبانه و منفی یاد می‌شود. سفته‌بازها افرادی هستند که به مطالعه و بررسی دقیق نوسانات قیمت کالا و خدمات می‌پردازند و برای دست‌یابی به سودهای بالا، اقدام به معاملات پرریسک می‌کنند.

این کارشناس بازار سرمایه پیشنهاد کرد: محدویت در خریدوفروش مثلا از نظر حجم برای هر کد بورسی و در یک بازه زمانی یک یا دو ساله و تا زمانی‌که احتمالا شرکت به ثبات حداقلی برسد می‌تواند اقدام مفیدی باشد.

استفاده از خرد جمعی

تارتار تصریح کرد: راهکارهای دیگری نیز می‌توان با استفاده از خرد جمعی نظیر مشورت با اهالی بازار سرمایه، بررسی، تجزیه و تحلیل بیشتر موضوع می‌توان بدست آورد اما بدترین راهکار همین پاک کردن صورت مسئله یعنی محروم کردن سهامداران خرد از خرید است.

این کارشناس بازار سرمایه در پایان یادآور شد: برای حل این مشکل می‌توان راهکار بیمه کردن سهام قبل از عرضه اولیه را انجام داد. موردی که اکنون نیز در بازار سرمایه برای برخی از عرضه اولیه‌ها صورت گرفته است.