سقوط حاشیه سود و ناترازی انرژی، زنگ خطر برای صنعت فولاد ایران

سید ابوتراب فاضل، رئیس هیئت‌مدیره شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان، با تحلیل ساختار بازار فولاد و صنایع معدنی کشور تأکید کرد که این صنعت در آستانه چالشی عمیق قرار گرفته است؛ صنعتی که روزگاری از سودآورترین بخش‌های اقتصاد بود، اما اکنون با کاهش تقاضا، ناترازی انرژی، سیاست‌گذاری‌های دستوری و سیاسی‌شدن مدیریت‌ها روبه‌روست.

به گفته فاضل، صنعت فولاد ایران طی سال‌های گذشته یکی از موفق‌ترین و اجرایی‌ترین برنامه‌های جامع صنعتی کشور را تجربه کرد و به چشم‌انداز ۵۰ میلیون تن تولید نزدیک شد. او گفت: تا دو سال پیش حال صنعت فولاد خوب بود و شرکت‌ها به طور میانگین حدود ۳۲ درصد سود داشتند؛ اما امروز شرایط تغییر کرده و گویی به آغازی برای پایان این صنعت نزدیک می‌شویم.

فاضل افزود که حاشیه سود شرکت‌های فولادی به‌شدت کاهش یافته و دیگر جذابیتی برای سهام‌داران ندارد، تا جایی که بسیاری از شرکت‌ها توان پرداخت سود نقدی را از دست داده‌اند.

به گزارش عصر اقتصاد؛ رئیس هیئت‌مدیره غدیر ایرانیان با اشاره به داده‌های جهانی فولاد گفت: در ۹ ماهه نخست سال ۲۰۲۵ حدود ۱.۵ میلیارد تن فولاد خام در جهان تولید شده که کمتر از سال قبل است. روند جهانی تولید نزولی است، به‌ویژه در چین که بیشترین تأثیر را بر بازار دارد.

او وضعیت داخلی را نیز مشابه دانست و افزود:در ایران حدود ۴۵ تا ۴۶ میلیون تن ظرفیت نصب‌شده داریم، اما تولید واقعی حدود ۳۲ میلیون تن است. این نشان می‌دهد که نرخ بهره‌برداری کاهش یافته و تقاضای جهانی هم بهبود نیافته است.

فاضل در ادامه گفت که ناترازی در تأمین برق و گاز به یکی از «ابرچالش‌های» صنعت فولاد تبدیل شده است. او با اشاره به افت شدید تولید در ماه‌های گرم و سرد سال افزود: «ارزش تولید از دست‌رفته صنعت فولاد به‌دلیل محدودیت‌های انرژی به حدود ۱۴ میلیارد دلار رسیده است. روزهایی که هوا معتدل است، کارخانه‌ها با ثبات کار می‌کنند، اما در فصول دیگر تولید به‌سختی ادامه دارد.»

وی با یادآوری اینکه ایران زمانی با تکیه بر مزیت نسبی گاز، مسیر فولادسازی احیای مستقیم را برگزید، تصریح کرد: امروز همان مزیت به تهدید تبدیل شده است؛ چراکه قیمت گاز و برق از نرخ جهانی بالاتر است. اگر برق را از ترکیه وارد کنیم، ارزان‌تر از تولید داخلی تمام می‌شود.

فاضل با انتقاد از سیاست‌گذاری‌های غیرکارشناسی گفت: قیمت‌گذاری دستوری در زنجیره فولاد باعث شده نرخ‌ها نه بر مبنای دلار آزاد، نه بر اساس تورم و نه حتی با منطق اقتصادی تعیین شود. میلگرد امروز از هر کالای ساختمانی ارزان‌تر است؛ این یعنی حمایت اشتباه از مصرف‌کننده و فشار غیرمنطقی بر تولیدکننده. او تأکید کرد که در نتیجه، حاشیه سود صنعت به حدود ۱۲ درصد رسیده که کمتر از نرخ بهره بانکی است و دیگر انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری جدید باقی نگذاشته است.

رئیس هیئت‌مدیره غدیر ایرانیان یکی دیگر از آسیب‌های جدی صنعت را «سیاسی شدن مدیریت‌ها» و «فقدان مهندسی مالی» دانست. به گفته او: «صندلی‌های صنعت سیاسی شده و هیئت‌مدیره‌ها گاه از وزرا تأثیرگذارترند. بسیاری از مدیران صنعتی نه بر اساس کارآمدی بلکه بر مبنای ملاحظات سیاسی انتخاب می‌شوند، و همین عامل، سودآوری را کاهش داده است.

وی همچنین پراکندگی مالکیت را عاملی برای بی‌ثباتی تصمیم‌گیری دانست و گفت:در کشور ۳۵۰ واحد فولادی داریم که کوچک و پراکنده‌اند. هیچ قطب فولادی واقعی شکل نگرفته و همین باعث شده تصمیم‌های کلان به‌سختی گرفته شود.

در بخش بازرگانی نیز او از شکل‌گیری «جریان غیرحرفه‌ای» میان شرکت‌ها و دلالان خبر داد که به گفته او، «سود را از بخش تولید به سمت واسطه‌گری منحرف کرده است». فاضل با اشاره به اثر تحریم‌ها گفت: «تحریم‌ها نفس صنعت را گرفته است.

ما نه دسترسی به تأمین مالی خارجی داریم، نه انتقال فناوری و تجربه مدیریتی بین‌المللی. هزینه تأمین مالی به ۴۲ درصد رسیده و توسعه تقریباً متوقف شده است.» او افزود: الان شرکت‌ها برای ادامه فعالیت و پرداخت سود به سهام‌داران وام می‌گیرند، نه برای توسعه. این فاجعه است.

در پایان، سید ابوتراب فاضل بر ضرورت حمایت هدفمند دولت از صنایع تأکید کرد و گفت:وقتی در کره جنوبی بسته‌های حمایتی چند میلیون دلاری برای صنعت فولاد تصویب می‌شود، در ایران هم باید از تولیدکننده واقعی حمایت شود.

اگر هزینه مالی ۴۰ درصدی می‌دهیم، باید دولت در مالیات جبران کند؛ اگر برق گران است، باید یارانه‌ای برای حفظ تولید در نظر گرفته شود.

او در جمع فعالان صنعت فولاد ابراز امیدواری کرد که با همفکری و حضور کارشناسان مستقل بازار سرمایه، راهکارهای جدیدی برای نجات صنعت فولاد از وضعیت فعلی تدوین شود.