طلا گران شد، تقاضا به دلار پناه برد

زهرا کوثرغلامی

تحولات اخیر بازار ارز در شرایطی رقم خورده‌اند که اقتصاد ایران در معرض ترکیبی از شوک‌های بیرونی و درونی قرار گرفته است؛ شوک‌هایی که هم‌زمان بستر انتظارات تورمی را تقویت کرده‌اند و جریان تقاضا برای دارایی‌های امن را بالا برده‌اند.

ناامنی‌های سیاسی در سطح بین‌الملل، از آمریکا و اروپا تا آمریکای لاتین، موجب شده بودند فشار تقاضا بر دلار افزایش یابد و جریان‌های سفته‌بازی تقویت شوند. در چنین محیطی، رفتار سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌هایی میل کرده بود که ریسک کمتری داشتند و دلار و طلا بار دیگر به کانون انتخاب‌ها تبدیل شده بودند.

در کنار این عوامل، رشد قیمت جهانی طلا نیز موجب شده بود بخشی از تقاضای عمومی از بازار طلا به سمت بازار ارز هدایت شود و فشار افزایشی مضاعف شکل گیرد. هم‌زمان، ضعف ظرفیت فروش نفت و افت درآمدهای ارزی کشور موجب شده بود سمت عرضه ارز تضعیف شود و این عدم‌تعادل، سرعت رشد نرخ دلار را افزایش دهد.

وقتی کالاهای مختلف افزایش قیمت دارند، مردم برای حفظ ارزش پولشان به خرید دلار روی می‌آورند

مجموعه این متغیرها تصویر اقتصادی‌ای را شکل داده‌اند که در آن «ثبات» به‌عنوان کالایی کمیاب عمل کرده است و سیاست‌گذار پولی تنها بخشی از ابزارهای لازم برای مهار پایدار قیمت ارز را در اختیار داشته است.

عوامل زیادی موجب شده که دلار با فشار سنگینی روبه‌ بالا باشد و مهم‌ترین عامل، ابهامات و ناامنی‌های سیاسی در سطح بین‌الملل است. مهدی بهنامه ، اقتصاددان علت افرایش نرخ دلار را به شرح زیر بیان کرده است.

مهدی بهنامه ،عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی ، در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به دلایل افزایش نرخ دلار اظهار کرد: عوامل زیادی موجب شده که دلار با فشار سنگینی روبه‌بالا باشد و مهم‌ترین عامل، ابهامات و نا امنی‌های سیاسی در سطح بین‌الملل است. زمانی که در کشورهای مختلف ناامنی ایجاد می‌شود، مردم به سمت کالاهای امن مانند دلار و طلا می‌روند. از زمان جنگ جهانی تاکنون، دلار و طلا همواره به‌عنوان دارایی امن شناخته شده‌اند و افزایش تقاضا برای آن‌ها قیمت را بالا می‌برد.

از ونزوئلا تا تهران

وی ادامه داد: علاوه بر این، داده‌های تورمی نیز اثرگذارند. وقتی کالاهای مختلف افزایش قیمت دارند، مردم برای حفظ ارزش پولشان به خرید دلار روی می‌آورند. در پایان سال میلادی هم معمولاً تقاضا از سوی مسافران خارجی یا شرکت‌هایی که با خارج در ارتباط هستند و تسویه‌ حساب دارند زیاد می‌شود و این موضوع هم بر نرخ دلار تأثیر می‌گذارد.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به عوامل داخلی توضیح داد: نا امنی‌های اقتصادی داخل کشور هم اثر خود را می‌گذارد. حتی اظهارات رئیس بانک مرکزی درباره وضعیت بانک‌ها باعث می‌شود مردم احساس ناامنی بیشتری کنند. از طرف دیگر، شرایطی که آمریکا ایجاد کرده نیز به بی‌ثباتی و افزایش تقاضا برای دلار دامن می‌زند. به عنوان مثال اتفاقات ونزوئلا تاثیر زیادی بر رشد قیمت دلار داشت.

بهنامه یکی دیگر از عوامل مؤثر را افزایش قیمت جهانی طلا عنوان کرد و گفت: وقتی قیمت جهانی طلا به دلیل ناامنی‌های بین‌المللی بالا می‌رود، خرید طلا مقرون‌ به‌ صرفه نیست و مردم ممکن است به‌ جای آن به سمت دلار بروند که افزایش تقاضا، افزایش قیمت را در پی دارد.

او با انتقاد از کاهش درآمدهای نفتی افزود: ۸۰ درصد درآمد ارزی کشور ما از نفت است، اما با توجه به شرایط موجود، ایران نمی‌تواند مثل قبل نفت بفروشد. شنیده‌ام حتی فروش نفت با روش‌های خاص انجام می‌شود. این وضعیت باعث کاهش درآمدهای نفتی شده و به تبع آن عرضه دلار کمتر شده است. مجموع این عوامل موجب شده قیمت دلار با سرعت افزایش پیدا کند.

راهکارهای بانک مرکزی

بهنامه درباره اقداماتی که بانک مرکزی می‌تواند برای کنترل بازار ارز انجام دهد، گفت: مشکلات ساختاری اقتصاد ما بسیار عمیق شده است. مثل قطاری که از ریل خارج شده و به این راحتی نمی‌توان آن را به حرکت درآورد. فسادهای مالی بزرگ، برداشت‌های میلیاردی و ضعف ساختارها باعث شده نتوانیم با یک روش مشخص بازار را کنترل کنیم.

او افزود: بانک مرکزی تنها می‌تواند حجم پول را کنترل کند؛ چراکه افزایش حجم پول موجب تورم و در نهایت افزایش نرخ دلار می‌شود. اما برای کنترل اساسی نیازمند اصلاح فاکتورهایی مثل کاهش درآمد نفتی و ناآرامی‌های بین‌المللی هستیم. در کوتاه‌مدت شاید بتوان اثراتی گذاشت اما کنترل پایدار با وضعیت فعلی دشوار است.

آیا زمان مناسبی برای خرید دلار است؟

در پاسخ به پرسشی درباره اینکه اکنون زمان مناسبی برای خرید دلار هست یا خیر؟ بهنامه گفت: سرمایه‌گذاری موضوعی است که هر فرد باید با توجه به شرایط خودش تصمیم بگیرد، اما باید گفت تا زمانی که همین شرایط ادامه دارد، مهار قیمت دلار بعید است.

کلام آخر

در چشم‌انداز پیش‌ رو، مسیر بازار ارز همچنان تحت‌تأثیر ترکیبی از ریسک‌های سیاسی جهانی و تنگنای ارزی داخلی شکل می‌گیرد. اگر نااطمینانی‌های ژئوپولیتیکی در خاورمیانه، اروپا و آمریکای لاتین ادامه یابد، جریان سرمایه به سمت دارایی‌های امن تقویت می‌شود و دلار احتمالاً در محدوده‌های بالاتری تثبیت خواهد شد.

سرمایه‌گذاری موضوعی است که هر فرد باید با توجه به شرایط خودش تصمیم بگیرد، اما باید گفت تا زمانی که همین شرایط ادامه دارد، مهار قیمت دلار بعید است

در داخل، تا زمانی که ظرفیت فروش نفت محدود بماند و ورودی ارز افزایش پیدا نکند، فشار بر عرضه ادامه دارد و این عدم‌تعادل می‌تواند نوسان‌های بیشتری ایجاد کند.

در کوتاه‌مدت، مداخله‌های مقطعی بانک مرکزی شاید سرعت رشد قیمت را کم کند، اما چشم‌انداز بلندمدت به اصلاحات ساختاری، تقویت روابط اقتصادی خارجی و احیای درآمدهای پایدار ارزی وابسته است. اگر این فاکتورها بهبود نیابند، انتظارات تورمی همچنان بالا می‌ماند و میل عمومی به خرید دلار یا طلا ادامه خواهد داشت؛ اما هر تحول مثبت در حوزه سیاست خارجی می‌تواند مسیر بازار را آرام‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر کند.