قزاقستان ناپایدار خطر بزرگی برای بازارهای انرژی است

ترجمه: سلیم حیدری

این کشور آسیای مرکزی بزرگترین صادرکننده اورانیوم در جهان است و یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت و زغال سنگ است. این کشور غنی از منابع، شاهد برخی از بزرگترین اعتراضات عمومی در سال‌های اخیر بوده است که بازارهای انرژی را نگران کرده است.

قزاقستان یک استثنا در آسیای مرکزی بی‎ثبات بوده است. سال‌ها ثبات در این کشور، اقتصاد این کشور غنی از منابع را در دو دهه گذشته به رشد چند برابری سوق داده است. این رشد با میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری از سوی شرکت‌های جهانی مانند شورون و توتال انرژی فرانسه تقویت شده است.

کشور اتحاد جماهیر شوروی سابق تحت تاثیر بدترین خشونت‌هایی قرار گرفته است که در طول ۳۰ سال اخیر خود دیده است. این روزهای ناآرامی (که در ابتدا با افزایش قیمت سوخت آغاز شد و در نهایت به قیام علیه فساد و خویشاوندی تبدیل شد) باعث شد رئیس جمهوری قاسم ژومارت توکایف وضع اضطراری اعلام کند و از روسیه و متحدانش برای کمک به سرکوب اعتراضات درخواست کند.

تظاهرات و متعاقب آن سرکوب مخالفان، در بزرگترین صادرکننده اورانیوم در جهان و یک تولیدکننده بزرگ نفت و گاز، سرمایه‌گذاران را در میان نگرانی‌هایی مبنی بر اینکه ناآرامی‌های اجتماعی و سیاسی می‌تواند شهرت قزاقستان را به عنوان یک مقصد سرمایه‌گذاری قابل اعتماد تضعیف کند، مضطرب کرده است.

تیموتی اش، اقتصاددان و کارشناس منطقه به دویچه وله گفت: «به طور کلی، هر دولتی که از ناآرامی‌ها بیرون بیاید، آنها به خاطر خواهند داشت که FDI (سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی) غازی طلایی است و نمی‌خواهند جلوی تخم‎گذاری آن را بگیرند». «این اطمینان وجود دارد که بخش منابع طبیعی پایدار باقی خواهد ماند، و این دلگرم‌کننده است که اختلالات عمده‌ای در تولید انرژی و مواد خام ایجاد نشده است».

اش می‌پرسد: «یک سؤال جالب این است که اگر تلاش‌های دولت برای سرکوب اعتراض‌ها بسیار خشونت‌آمیز باشد، آیا دولت‌های غربی برای اعمال تحریم‌ها مانند بلاروس تحت فشار قرار خواهند گرفت. با توجه به اهمیت قزاقستان برای زنجیره تامین جهانی، حدس می‌زنم غرب ممکن است رویکرد عمل‌گرایانه‌تری برای مسائل ESG (محیط‌زیست، اجتماعی و حکومت‌داری) اتخاذ کند».

بزرگترین تولیدکننده اورانیوم در جهان

قزاقستان بیش از ۴۰ درصد اورانیوم، سوخت اصلی راکتورهای هسته‎ای، را در جهان تولید می‌کند که آن را به یک بازیگر کلیدی در انتقال جهانی از سوخت‌های فسیلی تبدیل می‎کند. بسیاری از دولت‌ها، از جمله در اتحادیه اروپا، قرار است استفاده از انرژی هسته‌ای را به‌عنوان بخشی از برنامه‌های خود برای کربن‌زدایی اقتصادشان دو برابر ‌کنند.

ایالت کازاتمپرون که تحت کنترل دولت و بزرگترین تولیدکننده اورانیوم در جهان است، گفت که این آشفتگی تاکنون هیچ تاثیری بر تولید و یا صادرات نداشته است. با این حال، در بحبوحه نگرانی‌ها مبنی بر اینکه ناآرامی‌ها می‌تواند منجر به اختلال عمده در تولید شود، قیمت‌های نقدی اورانیوم در هفته گذشته به شدت افزایش یافت.

جاناتان هینزه، رئیس شرکت مشاوره بازار سوخت هسته‎ای گفت: « هرگونه کاهش عرضه از قزاقستان به وضوح در سراسر جهان احساس خواهد شد. با این حال، تغییرات بازار سوخت هسته‌ای در زمان‌های بسیار طولانی مشخص می‌شود. زیرا تاسیسات هسته‌ای و پردازنده‌های بالادستی در چرخه سوخت هسته‌ای همگی دارای خطوط لوله قابل توجه و همچنین موجودی‌های استراتژیک هستند که به آنها در برابر هرگونه اختلال در عرضه کوتاه‌مدت کمک می‌کند».

کامِکو، یک تولیدکننده بزرگ اورانیوم کانادایی و شریک سرمایه‎گذاری مشترک در کازاتمپرون، هشدار داد که هرگونه اختلال در قزاقستان می‎تواند «کاتالیزور قابل توجهی در بازار اورانیوم» باشد.

یکی از سخنگویان کامِکو در بیانیه‌ای گفت: «اگر هیچ کدام از اینها اتفاق نیوفتد، این یک یادآوری است برای شرکت‌های برق که اتکای بیش از حد به هر یک از منابع تامین انرژی، مخاطره‎آمیز است.»

قزاقستان که ۲۰درصد از نیاز سالانه اورانیوم اروپا را تامین می‌کند، به دلیل هزینه‌های پایین تولید در این کشور، به عنوان یک بازیگر بزرگ در بازار اورانیوم ظاهر شده است. قزاقستان عاملی کلیدی برای تولیدکنندگان اورانیوم در دنیای پس از فوکوشیما است، فوکوشیمایی که در آن تقاضاها و قیمت برای سوخت هسته‎ای همه از بین رفت.

با این حال، قیمت اورانیوم در چند سال گذشته بازگشته است. زیرا کشورها برای مقابله با تغییرات آب و هوایی روی انرژی هسته‌ای برنامه‎ریزی می‎کنند.

هینزه به دویچه وله گفت: «مشکلات اخیر در قزاقستان مطمئناً می‌تواند به تولیدکنندگان خارج از قزاقستان کمک کند، زیرا شرکت‌های برق به دنبال تنوع بخشیدن به اتکای بیش از حد به اورانیوم قزاقستان هستند».

منابع غنی سوخت فسیلی

قزاقستان، یکی از اعضای اوپک پلاس، با استخراج حدود ۱.۶ میلیون بشکه نفت در روز، بزرگترین تولیدکننده نفت در آسیای مرکزی است. بیشتر سوخت فسیلی تولید شده به خارج از کشور از جمله به اتحادیه اروپا و چین ارسال می‎شود. این کشور با ۳۰ میلیارد بشکه ذخایر نفت خام، دوازدهمین ذخایر اثبات شده نفت را در جهان دارد.

این کشور همچنین با تولید ۱۰۸ میلیون تن زغال سنگ در سال ۲۰۱۸ در میان تامین‎کنندگان برتر زغال سنگ قرار دارد.

بخش هیدروکربن‎ها از سال ۱۹۹۱ حدود ۶۰ درصد از سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی (FDI) را در قزاقستان جذب کرده است و بیش از نیمی از درآمد صادراتی این کشور را تشکیل می‎دهد. شرکت‌های بزرگ نفتی جهانی مانند ExxonMobil، Chevron، Eni ایتالیا و TotalEnergies فرانسه میلیاردها دلار در این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند و به رشد نفت و گاز این کشور کمک کرده‌اند.

به گزارش آژانس بین‎المللی انرژی، در سال ۲۰۱۸، این کشور نهمین صادرکننده بزرگ زغال سنگ و نفت خام و دوازدهمین صادرکننده گاز طبیعی در جهان بود. حدود ۸۰ درصد از صادرات سالانه نفت قزاقستان به اتحادیه اروپا ارسال می‎شود. اعتراضات اخیر هنوز بر تولید سه میدان نفتی بزرگ قزاقستان – تنگیز که از سوی کنسرسیومی تحت رهبری شورون اداره می‌شود، به‌ علاوه کاشاگان و کاراچاگانک متعلق به شل، تأثیری نداشته است.

کریگ ارلام، تحلیلگر ارشد بازار در OANDA به دویچه وله گفت: «(ناآرامی) زمانی اتفاق خواهد افتاد که اوپک پلاس در تلاش است تا سهمیه‌های خود را کاهش دهد و با این کار فشار صعودی بر قیمت نفت را حفظ ‌کند. اگر شاهد خاموشی‌های بیشتر باشیم، ممکن است قیمت‌ها به بالاتر از نقطه اوج ماه اکتبر (آبان) خود صعود کنند و بسته به میزان اختلال، قیمت‌های سه رقمی هم ممکن است دور از دسترس نباشند».

منبع: دویچه وله