نارضایتی اصناف از یکجانبه‌گرایی در سازمان امور مالیاتی

اکرم رضائی‌نژاد
اصلاحیه آیین‎نامه اجرایی موضوع ماده ۹۵ اصلاحی قانون مالیات‎های مستقیم که تغییراتی در مواد ۲ و ۳ آن ایجاد شده است، ابلاغ شد اما گویا اصلاحات انجام شده، اصناف را راضی نکرده است.

وزارت اقتصاد «آیین‎نامه مربوط به نوع دفاتر، اسناد و مدارک و روش‎های نگهداری و نمونه اظهارنامه مالیاتی و نحوه ارائه برای رسیدگی و تشخیص درآمد مشمول مالیات موضوع ماده ۹۵ اصلاحی قانون مالیات‎های مستقیم» را در ۲۸/۱۱/۱۳۹۴ به منظور اجرایی کردن ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم که در اصلاحات مورخ ۳۱/۴/۱۳۹۴ این قانون تغییر کرده بود، به تصویب رساند.
ماده ۹۵ جدید قانون مالیات‌های مستقیم به این شرح است: «صاحبان مشاغل موضوع این فصل موظفند دفاتر و یا اسناد و مدارک حسب مورد را که با رعایت اصول و ضوابط مربوط از جمله اصول و ضوابط مربوط به تنظیم دفاتر تجاری موضوع قانون تجارت در خصوص تجار تنظیم می‌گردد برای تشخیص درآمد مشمول مالیات، نگهداری و اظهارنامه مالیاتی خود را بر اساس آنها تنظیم کنند.
آیین‌نامه اجرایی مربوط به نوع دفاتر، اسناد و مدارک و روشهای نگهداری آنها اعم از ماشینی(مکانیزه) و دستی و نمونه اظهارنامه مالیاتی با توجه به نوع و حجم فعالیت حسب مورد برای مودیان مذکور و نیز نحوه ارائه آنها برای رسیدگی و تشخیص درآمد مشمول مالیات به مراجع ذی‌ربط، حداکثر ظرف مدت شش ماه از تاریخ لازم‌الاجراء شدن این قانون (۱/۱/۱۳۹۵) توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود و به‌تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد.»
در آیین‌‌نامه اجرای ماده ۹۵ قانون مالیات‎های مستقیم، مشاغل براساس گردش مالی گروه‎بندی شده و وظایف هر گروه تعریف شده است. سال گذشته با توجه به افزایش شدید قیمت ارز و کالا، اتاق اصناف پیشنهاد بازنگری در مواد ۲ و ۳ آیین‌نامه اجرایی این ماده از قانون را ارائه کرد؛ اما پس از گذشت بیش از یک سال، آیین‎نامه اجرایی اصلاحی دو هفته پیش در حالی ابلاغ شد که اعتراض اتاق اصناف را در پی داشت.
محمدرضا جعفریان، مشاور مالیاتی اتاق اصناف ایران، در این باره به عصر اقتصاد می‎گوید: «آیین‎نامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات‎های مستقیم بعد از تصویب قانون در سال ۱۳۹۴ به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی و با نظرسنجی از بخش‎هایی مثل اتاق اصناف، اتاق بازرگانی و جامعه حسابرسی تدوین شده است.»
او درباره سه گروهی که در آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ تعیین شده است، اظهار می‌کند: «در آن مقطع دلار تقریبا ۱۷۰۰ تومان بود و با رای اکثریت، سازمان امور مالیاتی این آیین‎نامه را تصویب کرد که براساس آن گروه اول به صاحبان مشاغلی اطلاق می‎شود که درآمد قطعی آنها براساس فرمولی که اعلام کرده‎اند بالای ۳ میلیارد تومان باشد. گروه دوم کسانی هستند که بین یک میلیارد تا ۳ میلیارد تومان گردش مالی دارند و آنها مکلفند که فقط دفتر درآمد-هزینه ( دفتر مشاغل) داشته باشند. گروه سوم نیز کسانی بودند که مشمول این دو گروه نبودند یعنی کسانی که زیر یک میلیارد تومان گردش مالی داشتند. آنها مکلف به داشتن دفاتر رسمی و یا دفاتر مشاغل نبودند. این گروه باید صرفا صورت‌وضعیت درآمدی خود را در اظهارنامه مالیاتی قید می‎کردند.»
جعفریان ادامه می‎دهد: «در ابتدای سال ۹۵ که قانون اجرایی شد این آیین‎نامه هم اجرا شد، همچنین در سال‌‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷. اما در سال ۹۸ که با افزایش قیمت ارز و کالا مواجه شدیم، با سازمان صحبت کردیم که این آیین‎نامه باید بازنگری شود ولی انجام نشد و به همین دلیل اتاق اصناف کتبا اطلاعیه‎ای خطاب به اتاق‎های کشور صادر کرد و از آنها درخواست کرد که اگر پیشنهادی برای تغییر آیین‎نامه دارند، ارائه دهند.»
او می‌افزاید: «بعد از آن به سازمان امورمالیاتی کشور نامه فرستادیم مبنی بر اینکه با توجه به وضع قیمت ارز و کالا که چندین برابر شده است، آیین‎نامه هم باید به تناسب آن افزایش داشته باشد و به همین دلیل از سازمان درخواست کردیم که در اجرای ماده ۲ و ۳ قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار ما را هم به جلسه بازنگری آیین‎نامه دعوت کنند. اما سازمان امور مالیاتی متاسفانه بدون اینکه نظر ما را جویا شود و با ما گفت‎وگو کند بر اساس همان قانون که سال ۱۳۹۴ تصویب شده،  تصمیم‎گیری کرده‎ است.»
مشاور مالیاتی اتاق اصناف ایران درباره پیشنهاد اتاق اصناف برای اصلاح مواد ۲ و ۳ ماده ۹۵ قانون مالیات‎های مستقیم می‎گوید: «اتاق اصناف با توجه به دلار ده هزار تومانی در سال ۹۸ به سازمان امورمالیاتی نامه‎ای نوشته است مبنی بر اینکه گروه اول به کسانی اطلاق شود که بالای ۱۲ میلیارد تومان گردش مالی داشته باشند و آنان مکلف باشند دفتر روزنامه کل (دفاتر قانونی و رسمی) داشته باشند.  گروه دوم نیز به کسانی اطلاق شود که حداقل ۴ تا ۱۲ میلیارد تومان گردش مالی داشته باشند.  به این ترتیب اگر در سال ۹۲ ارز ۲ هزار و ۵۰۰ تومان بوده و در سال ۹۸ ده هزار تومان یعنی ۴ برابر افزایش داشته ما هم برای مشاغل ۴ برابر افزایش در نظر گرفتیم.»
او اضافه می‌کند: «همچنین گروه سوم گروهی در نظر گرفته شوند که مشمول این دو گروه نیستند یعنی از هزارتومن تا ۴یا ۵ میلیارد تومان گردش مالی داشته‌اند و آنان دیگر مکلف نباشند که به سازمان گزارش فصلی ارائه دهند. وقتی آیین نامه ماده ۹۵ با این شرایط اصلاح شود کسانی‎که در گروه اول و دوم قرار می‎گیرند باید گزارش فصلی به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند و شرح وظایفشان افزایش پیدا می‎کند.»
جعفریان با انتقاد از عملکرد سازمان امور مالیاتی می افزاید: «با وجود پیگیری‎هایی که از سال گذشته انجام داده‎ایم این اصلاحات را انجام ندادند و حال که سازمان امورمالیاتی آیین‌نامه اصلاحی ماده ۹۵ را ابلاغ کرده است می‎بینیم گردش مالی تا یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان را گروه سوم اطلاق کرده و کسانی که بالای یک میلیارد و  ۸۰۰ میلیون تومان تا ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان گردش مالی داشته باشند گروه دوم و کسانی که بالای ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان گردش مالی دارند، گروه اول درنظر گرفته شده‌اند که باید دفاتر رسمی داشته باشند.»
او ادامه می‌دهد: «این در حالی است که اکنون با توجه به قیمت کنونی ارز که ۲۷هزار تا ۳۰ هزار تومان است، نسبت به سال ۹۷ و ۹۸ که اصلاح آیین‎نامه را پیشنهاد داده بودیم قیمت ارز ۳ برابر شده است . به این ترتیب اگر ما در آن زمان برای گردش مالی گروه سوم ۴ میلیارد تومان پیشنهاد داده بودیم امروز در خوشبینانه حالت باید زیر ۱۰ تا ۱۲ میلیارد تومان معین شود. برای گروه اول هم بالای ۱۵ میلیارد تومان را باید درنظر بگیریم. می‎گویید می‎خواهیم شفاف‎سازی کنیم ما هم با شما هم عقیده هستیم اما با توجه به اوضاع و احوال تصمیم‎گیری کنید.»
مشاور مالیاتی اتاق اصناف ایران درباره چالش‌های راه‎اندازی پایانه فروشگاهی نیز می‎گوید: «قانونگذار به‌کارگیری پایانه فروشگاهی را تکلیف کرده  است و باید از سال آینده اجرا شود، اما این پایانه در کلیه سطوح درآمدی بخش اصناف یکسان فعال می‌شود و گروه‌های یک و دو و سه برای آن درنظر گرفته نشده است که باید این امر هم اصلاح شود. باید دید چگونه می‎خواهند گروه‎ها را فراخوان کنند.»
به گفته رئیس سازمان امورمالیاتی، تا اردیبهشت پایانه فروشگاهی راه‎اندازی خواهد شد اما به نظر جعفریان با وجود ۳ میلیون بنگاه در کشور، بستر اجرای کلی پایانه فروشگاهی در سراسر کشور تا آن زمان فراهم نخواهد شد.
او پیشنهاد می‎دهد که برای پایانه فروشگاهی مانند آنچه در ماده ۱۲۱ قانون برنامه توسعه پنجم مشخص شده بود، براساس اولویت فراخوان شود؛ البته قانونگذار در قانون موخر تاکید کرده است کلیه اصناف باید فراخوان شوند و اگر بنا باشد کلیه اصناف مشمول پایانه فروشگاهی شوند، ممکن است بستر چنین اقدام گسترده‌ای فراهم نباشد و گذشته از آن اتاق اصناف و سازمان امورمالیاتی نیز باید پیش از راه‌اندازی پایانه‌های فروشگاهی ارائه آموزش‎هایی را سرلوحه کارشان قرار دهند.
مشاور مالیاتی اتاق اصناف ایران تاکید می‎کند که در هرحال آیین‎نامه اجرایی موضوع ماده ۹۵ اصلاحی قانون مالیات‎های مستقیم به منظور سازگار شدن با مقتضیات کنونی کسب‌وکار باید مجدد بررسی و بازنگری شود.
به گفته جعفریان، اتاق اصناف ایران، نامه‎ای خطاب به وزیر و رئیس سازمان امور مالیاتی تهیه کرده است که در هفته جاری ارسال خواهد شد و در آن درخواست بازنگری آیین‎نامه را مطرح کرده است.

اصلاحات آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵
متن اصلاح مواد ۲ و ۳ آیین‌نامه اجرایی موضوع ماده ۹۵ اصلاحی قانون مالیات‎های مستقیم که ۱۴ آبان ابلاغ شده، به این شرح است:
۱-ماده (۲) آیین‎نامه و تبصره‎های آن حذف و متن ذیل جایگزین آن شود
ماده ۲-صاحبان مشاغل براساس شاخص‎ها و معیارهایی از قبیل نوع وحجم فعالیت به شرح ذیل گروه‎بندی می‎شوند
۱-گروه اول
۲-گروه دوم
۳- گروه سوم
الف- گروه اول: اشخاص ذیل از لحاظ انجام تکالیف موضوع این آیین‎نامه جزو مودیان گروه اول محسوب می‎شوند:
۱- کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان
۲-صاحبان کارخانه‎ها و واحدهای تولیدی و بهره‎برداران معادن دارای پروانه بهره‎برداری از وزارتخانه یامراجع ذیربط
۳-صاحبان هتل‎های سه ستاره و بالاتر
۴- صاحبان بیمارستان‎ها، زایشگاه‎ها، درمانگاه‎ها ، کلینیک‎های تخصصی
۵-صاحبان مشاغل صرافی
۶- صاحبان فروشگاه‎های زنجیره‎ای دارای مجوز فعالیت از وزارتخانه و یا مراجع ذیربط
۷-صاحبان موسسات حسابرسی، حسابداری و دفتر داری، خدمات مالی و ارائه‎دهندگان خدمات مدیریتی، مشاوره‎ای، انفورماتیک و طراحی سیستم .
۸-صاحبان موسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی اعم از مسافری و یا باربری
۹- سایر صاحبان مشاغل و حرفی که در آمد ابرازی ( فروش کالا یا فروش توام کالا وارائه خدمت براساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد در سال قبل) اظهارنامه تسلیمی خردادماه هر سال مبنای تعیین گروه‎بندی سال بعد از تسلیم اظهارنامه عملکرد می‎باشد. به عنوان مثال مبلغ فروش و سایر درآمدهای مندرج در اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال ۱۳۹۷ مبنای گروه‎بندی سال ۱۳۹۹ می‎باشد) یا آخرین درآمد قطعی شده فروش کالا یافروش توام کالا وارائه خدمت) آنها بیش از مبلغ پنجاه و پنج میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مودی یا نماینده قانونی وی)
ب – گروه دوم: سایر صاحبان مشاغل و حرفی که در آمد ابرازی (فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمت دوسال قبل آنها و یا آخرین درآمد قطعی شده، ( فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمت بیش از هجده میلیارد ریال و مساوی یا کمتر از مبلغ پنجاه وپنج میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مودی یا نماینده قانونی وی.)
ج: گروه سوم
صاحبان مشاغلی که در گروه‎های اول و دوم قرار نمی‎گیرند جزو گروه سوم محسوب می‎شوند.
تبصره ۱- سازمان می‎تواند در صورت تشخیص ضرورت، تا پایان دی ماه هر سال فهرست مشاغل افزوده شده به گروه اول براساس نوع فعالیت را تهیه و از طریق درج آگهی در روزنامه رسمی کشور و یکی از روزنامه‎های کثیرالانتشار و یا از طریق تشکل‎های صنفی و حرفه‎ای ذیربط به مودیان مالیاتی اعلام نماید. مودیان اخیرالذکر از ابتدای سال مالیاتی بعداز اعلام مکلف به اجرای تکالیف تعیین شده مربوط به گروه اول خواهند بود. .
تبصره ۲- در مواردی که مودیان صرفا به فعالیت ارائه خدمت اشتغال داشته باشند، پنجاه درصد( ۵۰%) نصاب‎های تعیین‎شده مبنای گروه‎بندی می‎باشد.
تبصره ۳- در مشاغل مشارکتی اعم از اختیاری یا قهری، در آمد ابرازی و یا قطعی شدهمشارکت ملاک عمل می‎باشد.
تبصره ۲-صاحبان مشاغل و حرف موضوع این آیین‎نامه در اولین سال ایجاد تأسیس) به استثناء مودیانی که به واسطه موضوع فعالیت جزو گروه اول طبقه‎بندی شده‎اند، جزو گروه سوم محسوب و از سال سوم فعالیت به بعد می‎بایست بر اساس نصاب‎های مقرر طبقه‎بندی شده و نسبت به انجام تکالیف قانونی عمل نمایند.
تبصره۵ -تسلیم اظهارنامه گروه‎های بالاتر توسط صاحبان مشاغلی که در گروه‎های پایینتر قرار دارند (صاحبان مشاغل گروه سوم اظهارنامه گروه اول یا دوم ارائه نمایند یاصاحبان مشاغل گروه دوم اظهارنامه گروه اول تسلیم نمایند، منعی ندارد. لکن صرف انجام این امر مودی را در گروه‎های بالاتر قرار نخواهد داد.
۲- در ماده ۲ آیین‎نامه عبارت “فرم اظهارنامه‎های مالیاتی برای اشخاص حقوقی وصاحبان مشاغل گروه‎های اول، دوم و سوم) موضوع این آیین‎نامه باید حداقل شامل موارد زیر باشد” جایگزین عبارت قبلی صدر ماده ۳ آیین‎نامه اجرایی یاد شده می‎گردد. همچنین عبارت اشخاص حقوقی و ذیل ماده ۳ قبل از عبارت “گروه اول” و نیز در تبصره این ماده قبل از عبارت “صاحبان مشاغل” اضافه می‎شود. مفاد تغییرات فوق از عملکرد سال۱۴۰۰/۰۱/۰۱ اجرایی می‎باشد.