نبود ضمانت‌نامه بانکی در پی تحریم‌ها از دلایل کاهش صادرات خدمات فنی و مهندسی
«صادرکننده‌ای که در مناقصهای شرکت می‌کند، در مرحله اول باید هزینه شرکت در آن مناقصه را مورد ضمانت بانک قرار دهد تا بتواند، پروژه بگیرد.
برای دریافت فایل پی دی اف ویژه نامه روز صادرات بر روی اینجا کلیک نمایید.
در نتیجه وقتی صادرکنندگان در خارج از کشور منابع ندارند و به دلیل تحریم‌ها امکان بک تو بک کردن(؟) با بانک‌های ایران را ندارند؛ پس ضمانت‌نامه‌ای هم ندارند.»
مهندسین مشاور موننکو ایران با نزدیک به نیم‌قرن تجربه در ارائه خدمات مهندسی، مشاوره و نظارت در صنایع برق، نفت و گاز و پتروشیمی، مترو و راه آهن، مخابرات، دیسپاچینگ و اسکادا، آب و فاضلاب فعالیت می‌کنند.
این مهندسین مشاور در سال ۱۳۵۲ با سرمایه‌گذاری مشترک بین بخش خصوصی ایران و شرکت مهندسی مونترال از کشور کانادا تاسیس شد و در ابتدا فعالیت خود را با تمرکز در صنعت برق ایران آغاز کرد. اکنون سهام‌داران عمده شرکت مهندسین مشاور موننکو ایران شامل گروه مپنا، شرکتWood Groupو شرکت مشاوره مدیریت میر (متعلق به کارکنان) هستند.
مهندسین مشاور موننکو ایران با هدف توسعه دانش فنی و انتقال فناوری‌های جدید اقدام به شکل‌دهی همکاری‌های مقطعی یا بلندمدت با شرکت‌های معتبر بین‌المللی کرد و درصدد تاسیس تعدادی شرکت با مشارکت شرکت‌های همکار محلی در خارج از کشور برآمد.
در همین راستا و به منظور تمرکز بر بازارهای هدف خاورمیانه موفق به ثبت شرکت (Monenco Consulting Engineers (MCE در کشور عمان در سال ۱۳۸۹ و برای دسترسی به بازار آفریقای مرکزی در سال ۱۳۹۰ شرکت موننکو نیجریه Monenco Engineering Limited MEL) در کشور نیجریه شد که متعاقباً تجارب و موفقیت‌های چشمگیری در بازار عمان کسب کرد.
همچنین در سال ۱۳۹۵ با هدف دسترسی به بازار اروپا و تقویت همکاری با شرکای اروپایی اقدام به ثبت شرکت موننکو آلمان Monenco Germany)) کرد.
عصر اقتصاد به گفت‌وگو با علیرضا شیرانی، مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور موننکو، پرداخته است تا درباره مسائلی همچون دلیل کاهش صادرات خدمات فنی و مهندسی در دهه اخیر صحبت کنند:
۱- دلیل کاهش صادرات خدمات فنی و مهندسی در دهه اخیر چه بوده است؟
ما مجموع کارهای ساخت‌وساز را به خدمات فنی و مهندسی آوردیم؛ یعنی پیمانکاری هم شامل می‌شود. بر این اساس اولین دلیل کاهش صادرات این خدمات، کاهش خطوط اعتباری ایران با سایر کشورهاست.
به عبارتی همیشه دولت ایران به برخی کشورها خط اعتباری تخصیص می‌داد و از محل آن خط اعتباری موظف می‌کرد که آن کشورها پروژه‌های خود را به شرکت‌های ایرانی بدهند. پس به این صورت فضایی ایجاد می‌کرد که شرکت‌های ایرانی بتوانند در سایر کشورها فعالیت کنند.
دومین دلیل این است که صادرکننده‌ای که در مناقصهای شرکت می‌کند در مرحله اول باید هزینه شرکت در آن مناقصه را مورد ضمانت بانک قرار دهد تا پروژه بگیرد.
در نتیجه وقتی صادرکنندگان در خارج از کشور منابع ندارند و به دلیل تحریم‌ها امکان بک تو بک کردن با بانک‌های ایران را ندارند؛ پس ضمانت‌نامه‌ای هم ندارند. سومین مساله، آشنا نبودن صادرکنندگان با بازار هدف است که علت آن انجام ندادن تحقیق کامل و جامع است پس هنگام توافق برای قیمت به دلیل ضرایب(؟) می‌گیرند و چون نمی‌توانند روش درست تامین ارز را پیش‌بینی کنند، قیمت‌هایشان در مناقصه‌ها در مقایسه با رقبایشان بالا در می‌آید. آخرین مساله، رقابت‌پذیری پایین کیفی صادرکنندگان، در بسیاری از موارد کیفیت پروژه‌هایی که ارارئه می‌کنند، لزوما بهترین نیست.
مثلا وقتی مناقصهای برای یک نیروگاه در خارج کشور برگزار می‌شود، راندمان‌های خیلی بالایی دارد که ممکن است، صادرکنندگان ایرانی نتوانند به آن اهداف مدنظرشان به راحتی برسند.
۲- ایران باتوجه به توان طراحی و ساخت تجهیزات نیروگاهی در منطقه خاورمیانه چه جایگاهی دارد؟ و آیا این جایگاه با میزان صادرات صورت گرفته تناسبی دارد؟
در واقع طبیعی است که تناسبی وجود ندارد. ما تنها کشور خاورمیانه هستیم که حجم زیادی از تجهیزات را در داخل می‌سازیم و خدمات مهندسی و طراحی آن را هم خودمان انجام می‌دهیم؛ ولی در بازار منطقه این جایگاه را نداریم و بخشی از دلایل آن هم در سوال قبل پاسخ دادم و دیل دیگر این است که در تجهیزات نیروگاهی رقبای خارجی ایران با توجه به زمان زیادی که برای تحقیقات می‌گذارند، محصولات و امکانات جدیدی را ارائه می‌کنند که ایران به دلیل زمان کمتری که روی توسعه تحقیقات گذاشته است، ممکن است محصولاتش نتوانند در مناقصه‌ها رقابت کنند.
به طور شاخص شرکت‌هایی مثل زیمنس یا جی‌ای توربین‌های رنج F یا H ارائه می‌کنند که راندمان‌های بالایی دارند. در حالی‌که ما در سطح E کار می‌کنیم و طبیعی است که در اینجور موارد نتوانیم با آن‌ها رقابت کنیم، مگر اینکه کارفرما درخواست کند که در تولید محصولات از رنج F یا H استفاده کنیم.
۳- در سال‌های کذشته شاهد مهاجرت نیروهای متخصص بوده‌ایم، این روند تا چه میزان در توان شرکت‌های فعال در عرصه صادرات خدمت فنی و مهندسی اثرگذار است؟
به دلیل اینکه ایران مهد تربیت نیرو است و هر سال تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها با دانش خوبی و در زمان کوتاهی تربیت می‌شوند، این مهاجرت‌ها تاثیر چشمگیری ندارد. بعضی اوقات حتی باعث تقویت هم شده است؛ چراکه اگر کسی که با ایده‌های خودش مهاجرت کرده است راه درآمدی پیدا نکند، ارتباطاتی با شرکت‌های ایرانی برقرار می‌کند که این به طبع می‌تواند فرصت‌هایی را برای شرکت‌های ایرانی ایجاد کند.
۴- تحریم‌ها و حضور نداشتن ایران در FATF بر صدور خدمات فنی و مهندسی اثرگذار بوده است؟
تحریم‌ها باعث شده است که بانک‌های ایرانی نتوانند در خارج از کشور به شرکت‌های ایرانی خدماتی ارائه بدهند، پس وقتی پیمانکاری بتواند پروژه‌ای هم بگیرد با مشکل وصول مطالبات خود مشکل می‌شود. FATF بیشتر مسائل داخل بانکی است، برای مثال یک‌بار در یکی از اسناد مناقصهای که در افغانستان برگزار شد، نوشته شده بود که کشور شرکت‌کننده باید از FATF تبعیت کند.
۵- صادرات خدمات فنی و مهندسی نیازمند چه نوع حمایت‌هایی است که انتظار دارید ددر دستور کار دولت سیزدهم قرار بگیرد؟
باید توقعات منطقی از دولت داشته باشیم که امکان انجام شدن داشته باشد. ما از دولت انتظار اقدامات حمایتی داریم نه اقدامات مستقیم.
برای کمک به حرکت بهتر صادرکنندگان می‌توان:
الف) شرکت‌های تخصصی صادرات در وزارتخانه‌های مختلف ایجاد کرد که بتواند از توان شرکت‌های کوچک استفاده کند و شانس این شرکت‌ها را برای حضور در مناقصه‌ها افزایش بدهد.
به این صورت که این شرکت‌های تخصصی با جمع کردن شرکت‌های کوچک تحت نظارت سیستم دولتی شکل می‌گیرند، مناقصه‌ها را شناسایی و با کمک شرکت‌های کوچک اسناد تهیه می‌کنند و با توجه به اینکه آن شرکت می‌تواند تمام مسائل مذاکرات را به صورت حرفه‌ای دنبال کند، شانس موفقیت بالا می‌رود.
ب) ایران در بسیاری از بانک‌های بین‌المللی سهام‌دار است. در اینجور مواقع که معمولا نماینده دولت در آنجا حضور دارد، پس باید تمرکز این نماینده ویژه را بر قرار دادن ایران در لیست (؟) بانک‌ها باشد؛ چراکه اکثر پروژه‌هایی که در جهان انجام می‌شود از سوی (؟) بانک‌هاست. پس به این صورت شانس دعوت کردن از شرکت‌های ایرانی در مناقصه‌ها بالا می‌رود.
ج) کمیسیون‌های مشترک ما با کشورهای مختلف با برنامه مشخصی کار انجام نمی‌دهند. پیشنهاد این است که این کمیسیون‌ها با همکاری اتاق بازرگانی و شرکت‌های خصوصی نقشه هکاری‌هایی را تصویب کنند که در قالب آن شرکت‌های ایرانی بتوانند، پروژه‌هایی که مورد قبول دو کشور است را انجام دهند.
د) وزارت امور خارجه حرکت‌های خوبی برای فعال کردن معاونت اقتصادی وزراتخانه انجام داده است، اما لازم است که بخش بازرگانی وزارتخانه‌ها را تقویت کنند و مثلا در هر سفارتخانه با مسئولیت مسئول بازرگانی سفارتخانه کمیته راهبری تشکیل دهند که نمایندگان بخش خصوصی نیز در آن حضور داشته باشند و مدیر رایزن اقتصادی نیز رئیس کمیته باشد و جلسات هم به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شود، فرصت‌ها با هم بررسی شوند و نقشه راهی برای نفوذ به آن کشورها بکشند.
