وقتی دود ثروت می‌شود
موانع قانونی کنار می‌روند و گازهای مشعل درآمدزا می‌شوند
سکینه مهرائی
با شتاب گرفتن طرح‌های جمع‌آوری گازهای مشعل، قرار است وعده پایان سوزاندن این منابع ارزشمند تا سال ۱۴۰۷ رنگ واقعیت بگیرد. هدفی که نه تنها گامی بزرگ در حفاظت از محیط‌زیست است بلکه میلیاردها دلار ارزش اقتصادی ایجاد می‌کند و حتی پای رمزارزها را نیز به میدان می‌کشد.
به گزارش عصراقتصاد، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، در نشست با فعالان مجمع کارآفرینان ایران، جمع‌آوری گازهای همراه نفت را از راهبردهای دولت چهاردهم برای افزایش درآمد و جلوگیری از هدررفت ثروت ملی برشمرد و اعلام کرد: «هر قانون یا مقرراتی که به هر شکل مانع تسریع این طرح‌ها باشد، حذف یا اصلاح می‌شود.»
وی با اشاره به اقدامات تسهیل‌کننده در واردات تجهیزات انرژی‌های تجدیدپذیر، تاکید کرد دولت برای حل مشکلات حوزه انرژی، آب و محیط‌زیست، تیم‌های تخصصی و دانشگاهی را بسیج کرده است.
آغاز فازهای بزرگ جمع‌آوری در ایلام و دزفول
چندی پیش مهدی پاک‌نژاد، وزیر نفت، با حضور در آیین بهره‌برداری از مجتمع NGL 3100 در جنوب ایلام، از پایان کامل فلرینگ تا سال ۱۴۰۷ خبر داد. این طرح با سرمایه‌گذاری ۱.۶ میلیارد دلاری و ظرفیت ۲۴۰ میلیون فوت‌مکعب در روز، علاوه بر جمع‌آوری گاز، یک نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی را نیز همزمان راه‌اندازی کرده است.
پاک‌نژاد گفت: «از ابتدای دولت چهاردهم تاکنون ۲۸۰ میلیون فوت‌مکعب در روز به ظرفیت جمع‌آوری اضافه شده و این عدد تا پایان سال به بیش از ۶۰۰ میلیون فوت‌مکعب خواهد رسید.»
NGL 3100 در گام نخست ۸۰ میلیون فوت‌مکعب از گازهای اطراف دزفول شمالی را جمع‌آوری می‌کند و قرار است تا پایان امسال این رقم به ظرفیت کامل برسد. بیش از ۸۵ درصد تجهیزات این پروژه ساخت داخل است که در دوران ساخت چهار‌هزار و ۵۰۰ شغل و پس از بهره‌برداری ۲۵۰۰ شغل دائم ایجاد می‌کند.
نبرد با ۵۹ مشعل در شرق کارون
در جبهه‌ای دیگر، پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس با اجرای «طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل شرق کارون» قصد دارد ۵۹ مشعل را خاموش کند و روزانه ۶۷۰ میلیون فوت‌مکعب گاز را به خوراک خود بیفزاید. جوانشیر صادقی، مدیرعامل این پالایشگاه، می‌گوید تاکنون ۱۱ مشعل خاموش شده و ۱۲۰ میلیون فوت‌مکعب به تولید اضافه گردیده است.
با حذف موانع قانونی و سرمایه‌گذاری میلیاردی، ایران تا سال ۱۴۰۷ به هدف خاموشی کامل مشعل‌ها نزدیک می‌شود و گازهای هدررفته را به درآمد ارزی و ارزش افزوده تبدیل می‌کند
پروژه، ۲۷ بخش فرعی و ۶ پروژه برق‌رسانی را در چهار حوزه مارون، آغاجاری، رگ‌سفید و گچساران شامل می‌شود. از مجموع ۱.۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌شده، تاکنون ۸۷۰ میلیون یورو هزینه شده است. خطوط لوله به طول ۱۲۰۰ کیلومتر تکمیل شده و با بهره‌برداری کامل، خوراک پالایشگاه به سقف ۲ میلیارد فوت‌مکعب در روز خواهد رسید.
گچساران، آغاجاری و رگ‌سفید: پروژه‌های خط‌شکن
در گچساران، چهار مشعل خاموش شده و دو پروژه تزریق گاز برای افزایش فشار چاه‌ها در دست اجراست که هم برداشت نفت را بالا می‌برد و هم گاز اتان و پروپان باارزش بیشتری به پالایشگاه می‌رساند.
در آغاجاری، پنج پروژه با هدف جمع‌آوری ۱۲۰ میلیون فوت‌مکعب در روز در اولویت تکمیل قرار دارند و در رگ‌سفید، هفت مشعل از ۱۲ مشعل خاموش شده و پیش‌بینی می‌شود تا خرداد ۱۴۰۴ مجموع ظرفیت منطقه به ۲۵۰ میلیون فوت‌مکعب برسد.
با وجود پیشرفت‌های اخیر، آمارها نشان می‌دهد در سال‌های گذشته تنها ۵ درصد اهداف برنامه ششم توسعه در جمع‌آوری گازهای همراه محقق شد. کارشناسان می‌گویند این گاز که ترکیبات ارزشمندی چون اتان، پروپان و بوتان دارد، می‌تواند خوراک پتروشیمی، سوخت نیروگاه‌ها یا حتی برق برای استخراج رمزارز تولید کند.
کشورهایی نظیر آمریکا و آرژانتین سال‌هاست فلرها را به برق و رمزارز تبدیل می‌کنند و کشورهایی چون روسیه و ونزوئلا به‌عنوان ابزاری برای دور زدن تحریم‌ها از آن بهره می‌برند. در ایران، برخی کارشناسان پیشنهاد داده‌اند ژنراتورهای گازی نزدیک به تأسیسات نفتی نصب شود تا بدون فشار بر شبکه سراسری، برق برای ماینینگ یا مصرف داخلی تأمین گردد.
نگاه استراتژیک به رمزارز و خودکفایی
محمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی، معتقد است که اگر وزارت نفت با مشارکت بخش خصوصی وارد تولید برق از فلرها شود، علاوه بر خودکفایی انرژی می‌تواند درآمد ارزی پایداری ایجاد کند. به گفته او، محدودیت‌های ایمنی مانع از نصب واحدهای ماینینگ در جوار چاه‌هاست، اما می‌توان محل‌هایی نزدیک ایجاد کرد و برق تولیدی را به بلاک‌چین اختصاص داد.
در عین حال، وزارت نفت برنامه‌ریزی کرده تا پایان ۱۴۰۵ یا اوایل ۱۴۰۶ همه فلرها را جمع‌آوری کند اما هر روز تأخیر، معادل سوختن سرمایه‌ای است که می‌تواند میلیاردها دلار ارزش بیافریند. مجلس نیز با تصویب جرایم سنگین برای شرکت‌های متخلف، این روند را شتاب داده است.
فراتر از خاموشی مشعل‌ها
جمع‌آوری فلرها تنها به معنای کاهش آلودگی نیست؛ این فرآیند تولید محصولات قابل فروش در بازار داخلی و صادراتی مانند LPG، اتان و میعانات گازی را نیز به همراه دارد. پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس در سال ۱۴۰۳ بیش از ۸ میلیون تن گاز متان به شبکه تزریق کرده، ۸۶۵ هزار تن اتان به پتروشیمی‌ها تحویل داده و صادرات پروپان، بوتان و پنتان‌پلاس به ارزش حدود ۷۰۰ میلیون دلار داشته است.
در کنار آن، پروژه‌های توسعه‌ای چون واحد PDH/PP با سرمایه ۱.۲ میلیارد دلاری در مسیر تکمیل زنجیره ارزش و تبدیل پروپان به پروپیلن و پلی‌پروپیلن قرار گرفته‌اند تا وابستگی به صادرات مواد خام کمتر شود.
به این ترتیب، آنچه روزی نماد هدررفت سرمایه و آلودگی محیط‌زیست بود، حالا با ترکیبی از سیاست‌گذاری، سرمایه‌گذاری داخلی و بومی‌سازی تجهیزات، به فرصتی برای رشد اقتصادی و حتی ورود ایران به عرصه اقتصاد دیجیتال و رمزارز تبدیل شده است.
اگر قطار جمع‌آوری فلرها با همین سرعت به حرکت ادامه دهد، نه تنها تا پایان ۱۴۰۷ آسمان مناطق نفت‌خیز تاریک‌تر از همیشه خواهد شد، بلکه جیب اقتصاد ایران روشن‌تر می‌شود.
