پولشویی از طریق مسئولیت اجتماعی شرکتی
حمید محمدعظیمی/ کارشناس آموزش در حوزه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم
مسئولیت اجتماعی شرکتی (Corporate Social Responsibility) CSR به عنوان یکی از مفاهیم اصلی در مدیریت سازمان‌ها و شرکت‌ها به شمار می‌رود.
این مفهوم، شرکت‌ها را به اتخاذ اقدامات اخلاقی و اجتماعی در جهت بهبود شرایط جامعه و محیط زیست تشویق می‌کند. با این حال، همانند بسیاری از مفاهیم خوب و پرمعنا، مسئولیت اجتماعی شرکتی نیز می‌تواند به طریقی نادرست و با نیت‌های سوء استفاده شود. یکی از این سوء استفاده‌ها، پولشویی از طریق CSR است.
پولشویی به معنای فرآیندی است که در آن پول‌های حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی به گونه‌ای قانونی جلوه داده می‌شوند. استفاده از CSR برای پولشویی به دلیل نظارت کمتری که بر این نوع فعالیت‌ها وجود دارد، به یک روش محبوب در بین پولشویان تبدیل شده است. در این نوشته، به بررسی دقیق‌تر این مسئله پرداخت خواهد شد.
تعریف و مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR)
مسئولیت اجتماعی شرکتی به عنوان یک رویکرد تجاری، به تعهد شرکت‌ها در قبال جامعه و محیط زیست اشاره دارد. این تعهد می‌تواند شامل اقدامات خیریه، حمایت از پروژه‌های اجتماعی، سرمایه‌گذاری در محیط زیست و یا ایجاد فرصت‌های شغلی برای افراد نیازمند باشد. هدف اصلی از اجرایCSR، بهبود شرایط جامعه و ایجاد ارزش‌های مثبت اجتماعی است.
با این حال، این رویکرد نیکوکارانه و اجتماعی، در برخی موارد به عنوان یک پوشش برای فعالیت‌های غیرقانونی مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از این فعالیت‌های غیرقانونی، پولشویی است که می‌تواند از طریق فعالیت‌های CSR به گونه‌ای مشروع جلوه داده شود.
پولشویی و روش‌های معمول آن
پولشویی یک فرآیند پیچیده است که در آن، پول‌های حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر، جرایم مالی، یا فساد دولتی، به گونه‌ای تغییر شکل داده می‌شوند که منشاء آن‌ها غیرقابل تشخیص باشد.
این فرآیند معمولاً در سه مرحله اصلی انجام می‌شود:
۱. جایگذاری (Placement) : در این مرحله، پول‌های غیرقانونی وارد سیستم مالی می‌شوند. این کار می‌تواند از طریق سپرده‌گذاری پول نقد در بانک‌ها، خرید اموال، یا سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اقتصادی انجام شود.
۲. لایه‌گذاری (Layering) : در این مرحله، پول‌های غیرقانونی از طریق معاملات پیچیده مالی، انتقالات بین‌المللی، یا سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، به گونه‌ای جابجا می‌شوند که ارتباط آن‌ها با منشاء غیرقانونی‌شان پنهان شود.
۳. یکپارچه‌سازی (Integration) : در این مرحله، پول‌های غیرقانونی وارد چرخه اقتصادی می‌شوند و به عنوان پول‌های قانونی جلوه داده می‌شوند. این کار می‌تواند از طریق خرید اموال، سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارها، یا حتی مشارکت در پروژه‌های خیریه و اجتماعی انجام شود.
ارتباط بین CSR و پولشویی
پولشویی از طریق CSR به دلیل کمبود نظارت و مقررات سخت‌گیرانه در برخی از کشورها و حوزه‌های قضایی، به یک روش جذاب برای پولشویان تبدیل شده است. شرکت‌ها و سازمان‌های خیریه می‌توانند از پروژه‌های اجتماعی و مسئولیت‌های اجتماعی به عنوان پوششی برای پنهان کردن منشأ پول‌های غیرقانونی استفاده کنند.
روش‌های پولشویی از طریق CSR
پولشویان می‌توانند از چندین روش برای سوء استفاده از CSR استفاده کنند. در ادامه به بررسی برخی از این روش‌ها پرداخته می شود:
۱. اهدای پول به خیریه‌های ساختگی یا وابسته به خود: پولشویان می‌توانند خیریه‌هایی تأسیس کنند که در ظاهر به اهداف اجتماعی و خیریه‌ای اختصاص دارند، اما در واقع به عنوان پوششی برای پولشویی عمل می‌کنند. این خیریه‌ها می‌توانند کمک‌های مالی زیادی را دریافت کنند که در نهایت پول‌های غیرقانونی را وارد سیستم مالی می‌کنند.
۲. قراردادهای مالی پیچیده و مشکوک: شرکت‌ها می‌توانند قراردادهایی با مؤسسات خیریه یا اجتماعی ببندند که به صورت ساختگی و پیچیده تنظیم شده‌اند تا پول‌های غیرقانونی را از طریق آن‌ها جابجا کنند. این قراردادها می‌توانند شامل خرید و فروش خدمات یا کالاهایی باشند که قیمت آن‌ها بیش از ارزش واقعی آن‌ها است.
۳. پروژه‌های توسعه‌ای و کمک‌های خارجی: پروژه‌های CSR که شامل کمک‌های مالی بین‌المللی یا سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه‌یافته هستند، می‌توانند به عنوان بستری برای پولشویی استفاده شوند. این پروژه‌ها معمولاً به دلیل کمبود نظارت و شفافیت، به راحتی می‌توانند مورد سوء استفاده قرار گیرند.
۴. استفاده از افراد و شرکت‌های پوششی : پولشویان می‌توانند از شرکت‌ها و افراد پوششی برای انتقال پول‌های غیرقانونی از طریق پروژه‌های CSR استفاده کنند. این شرکت‌ها و افراد پوششی معمولاً در کشورهایی فعالیت می‌کنند که قوانین ضد پولشویی ضعیف‌تر هستند.
راهکارها و توصیه‌ها برای جلوگیری از پولشویی از طریق CSR
برای جلوگیری از سوء استفاده از CSR در پولشویی، لازم است که قوانین و مقررات سخت‌گیرانه‌تر وضع شود و نظارت بر فعالیت‌های CSR افزایش یابد. شرکت‌ها باید سیستم‌های داخلی خود را برای شناسایی و مقابله با فعالیت‌های مشکوک بهبود بخشند و سازمان‌های نظارتی نیز باید نظارت خود را بر این فعالیت‌ها افزایش دهند.
برخی از راهکارهای پیشنهادی شامل موارد زیر است:
۱. ایجاد شفافیت در فعالیت‌های: CSR شرکت‌ها باید اطلاعات کاملی از پروژه‌های CSR خود ارائه دهند و این اطلاعات را به صورت عمومی منتشر کنند. این شفافیت می‌تواند شامل اطلاعات مربوط به میزان و نوع کمک‌های مالی، افراد و سازمان‌های دریافت‌کننده کمک‌ها، و نحوه استفاده از کمک‌ها باشد.
۲. افزایش نظارت و کنترل‌های داخلی : شرکت‌ها باید سیستم‌های داخلی خود را برای شناسایی و مقابله با فعالیت‌های مشکوک بهبود بخشند. این شامل ایجاد سیستم‌های نظارتی قوی‌تر، آموزش کارکنان در زمینه شناسایی فعالیت‌های مشکوک، و اجرای ممیزی‌های منظم است.
۳. تقویت قوانین و مقررات ضد پولشویی: دولت‌ها باید قوانین و مقررات سخت‌گیرانه‌تری برای مقابله با پولشویی از طریق CSR وضع کنند. این شامل الزام شرکت‌ها به ارائه گزارش‌های دقیق و شفاف از فعالیت‌های CSR و افزایش مجازات‌ها برای تخلفات است.
۴. همکاری بین‌المللی : به دلیل بین‌المللی بودن بسیاری از پروژه‌های CSR، همکاری بین‌المللی برای مقابله با پولشویی از طریق این پروژه‌ها ضروری است. این همکاری می‌تواند شامل تبادل اطلاعات بین کشورها، هماهنگی در اجرای قوانین ضد پولشویی، و ایجاد نهادهای نظارتی بین‌المللی باشد.
جمع بندی
پولشویی از طریق CSR یک تهدید جدی برای اعتبار و مشروعیت این فعالیت‌هاست. برای محافظت از اهداف اصلی CSR و جلوگیری از سوء استفاده از آن، لازم است که شرکت‌ها اطلاعات هزینه‌های مسئولیت اجتماعی خود را منتشر نمایند و نهادهای نظارتی با دقت بیشتری فعالیت‌های مرتبط با CSR را مورد بررسی قرار دهند. ایجاد شفافیت، افزایش نظارت، تقویت قوانین و مقررات، و همکاری بین‌المللی از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند به مقابله با این تهدید کمک کنند.
