آش خاندوزی برای پتروشیمی‌ها

اکرم رضائی نژاد

اواخر هفته گذشته وزیر اقتصاد اعلام کرد که نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به فرمول سال ۹۴ بازگشت و تا پایان برنامه هفتم توسعه ادامه خواهد داشت.

۱۹ تیر بود که خاندوزی از ارسال پیشنهاد اصلاح نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به کمیسیون اقتصادی دولت خبر داد و گفت: پیشنهاد وزارت اقتصاد تغییر فرمول و زمان اجرای بخشنامه نرخ خوراک پتروشیمی‌ها است. وزارت اقتصاد عمل‌ کردن بر اساس یک فرمول و ثبات پنج ساله فرمول را به نفع فعالان اقتصادی می‌داند. پیشنهادی تحت عنوان اصلاح آیین‌نامه آماده شده که در کمیسیون اقتصادی دولت مطرح است، طی دو هفته آینده در کمیسیون هم بررسی شده و به صحن هیات دولت می‌رود. در صورت تصویب پیشنهاد در صحن هیات وزیران هم در مورد بازگشت فرمول به جای نرخ ثابت هم در مورد زمان اجرای آن شاهد تغییر خواهیم بود.

با گذشت نزدیک به یک ماه و نیم از این خبر، ۶ شهریور، وزیر امور اقتصادی و دارایی از اصلاح مصوبه قبلی نرخ خوراک پتروشیمی‌ها خبر داد و گفت: در تبصره ۱۴ قانون بودجه امسال دولت مکلف شده بود حدود ۲۷۵ هزار میلیارد تومان از محل فروش داخلی گاز، سوخت و خوراک و امثالهم کسب درآمد کند؛ اما دستیابی به این رقم نیازمند قیمتهایی شبیه مصوبه‌ای بود که در انتهای خردادماه در هیات وزیران مصوب و ابلاغ شد.

به گفته وی، این مصوبه از دو جهت مورد ایراد هیات تطبیق مصوبات قرار گرفت. اول از جهت مُهر محرمانه ای که به اشتباه بر روی این مصوبه درج شده بود؛ و دوم از جهت زمان اجرا که بجای ابتدای فروردین از روز ابلاغ مصوبه یعنی پایان خردادماه در نظر گرفته بود. هیات دولت نه تنها این دو ایراد هیات تطبیق را رفع کرد، بلکه در مصوبه پیشین خود تجدید نظر کرد؛ به این نحو که در مصوبه نهایی که به هیات تطبیق مصوبات مجلس ارسال خواهد شد نرخ خوراک بر اساس فرمولی که از سال ۹۴ تا یکسال قبل، تعیین می شد به همان فرمول و با محاسبه سقف قیمت گاز صادراتی ایران برگشت.

محمدرضا مدیری، مدیرعامل پتروشیمی زنجان درباره این خبر در گفت‌وگو با عصراقتصاد اظهار کرد: این روشها سرخوردن دولت از پاسخگویی به منافع ذینفعان است. به طور عمومی این فرمول که در دولت اول آقای روحانی در زمان زمامت مهندس زنگنه شکل گرفت اساسا فرمول ضالمانه‌ای و غیر منطقی است و رقابت‌پذیری صنعت گازی پتروشیمی ایران را زیرسوال می‌برد.

وی افزود: در واقع به نفع تولیدکنندگان پتروشیمی گازی یعنی اوره آمونیاکی ها و متانولی‌هاست که از کشورهای همسایه گاز وارد کنند. به این دلیل که علاوه بر این فرمول، در مصاحبه‌ای که اردیبهشت ماه بطور محرمانه صادر شد ارقام بیش از این فرمول دستکاری شده بود و از طرفی شرکتها فشار می‌آوردند که محصولشان را با دلار ۲۸۵۰۰ تومانی بفروشند این عوامل بالانس منافع را درسطحی برد که عملا متانولی‌ها زیان‌ده شدند و این امر صدای همه را درآورد.

مدیری گفت: اگر قرار بود مصوبه‌ای صادر شود که منافع را بطور منصفانه به حالت سابق برگرداند، باید فرمول را اصلاح و نرخ ارز را هم آزاد می‌کردند. یعنی فرمول هابهای اروپایی از آن خارج می‌شد و قیمت ارزی آن نیز با قیمت آزاد حساب می‌شد در آنصورت هر عددی درمی‌آمد اهمیت نداشت. چون بنگاه باید بتواند با عدد رقابتی ‌کار کند و اگر نتواند باید تعطیل شود.

مدیرعامل پتروشیمی زنجان این بازگشت تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به فرمول را فرار کردن از فشار ذینفعان و حل نکردن مساله و موکول کردن آن به آینده دانست.

وی پیش‌بینی کرد که نرخ خوراک کاهش یابد و افزود: مقداری نرخ خوراک پایین می‌آید اما به این دلیل اینکه فرمول اصلاح نشده است، فایده‌ای ندارد.

وی ادامه داد: اگر قرار بود چیزی اصلاح شود باید فرمول طوری تنظیم می‌شد که اثر هابهای اروپایی نزدیک به صفر می‌شد و رقابت‌پذیری منطقه‌ای و قیمت خوراک در منطقه ملاک قرار می‌گرفت. همچنین قیمت ارز آن باید ارز آزاد می‌بود. ارزی که دولت پذیرا باشد ارز نیمایی یا هر ارزی دیگری که محصول هم با همان ارز فروخته شود.

مدیری با تاکید بر اینکه در واقع تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به به سالهای قبل برگشت، اظهار کرد: درحال حاضر میزانی تعهد به فرمول در کار آمده است که مقداری نرخ خوراک تعدیل شود.

مدیرعامل پتروشیمی زنجان درباره فلسفه تغییر نرخ خوراک پتروشیمی‌ها نیز گفت: اصل ماجرا این بود که نرخ سوخت و خوراک پتروشیمی‌ها عدد ثابتی شده بود که این عدد ثابت با کاهش جهانی کاهش پیدا می‌کرد. سال گذشته به دلیل جنگ اوکراین قیمت گاز به شدت افزایش یافت و براساس آن فرمول قیمت گاز و خوراک خیلی افزایش می‌یافت.

اما زمانیکه فرمول را کنار بگذاریم وقتی قیمت گاز در هابهای جهانی کاهش یابد دیگر قیمت خوراک پتروشیمی‌های داخل اصلاح نمی‌شود.

وقتی برمی‌گردیم به فرمول هروقت قیمت هابهای جهانی افزایش یابد قیمت خوراک داخل نیز افزایش می‌یابد و هروقت قیمت هابهای جهانی کاهش یابد قیمت خوراک داخل نیز کاهش می‌یابد.

یکی از کارشناسان حوزه پتروشیمی نیز به عصراقتصاد گفت: چون محصولات پتروشیمی صادر می‌شود نرخ خوراک آنها نیز متناسب با نرخ بازار جهانی و متناسب با آن محاسبه می‌شود. شاید حتی بیشتر قیمت افزایش یابد ولی این امر با فرمول جهانی منطقی است.

وی افزود: اما وقفه ای که مدتی ایجاد شد به دلیل کسری بودجه دولت بود که قیمت را دستوری به ۷۰۰۰ تومان اعلام کرد که طی جلسات کارشناسی شده اطلاعات را به مجلس و دولت دادیم و دوباره اصلاح شد که باز هم بر اساس بازار جهانی محاسبه‌ شود.

فرمول محاسبه ارزیابی خوراک پتروشیمی‌ها به شرح زیر است:

نرخ خوراک=قیمت گاز موجودی×۰.۶۸

به عبارت دیگر، میزان خوراک پتروشیمی‌ها با ۶۸ درصد قیمت گاز طبیعی ایران برابر است. این فرمول برای محاسبه میزان مصرف پتروشیمی‌ها در سال ۱۳۹۴ به کار گرفته شده و به گفته خاندوزی تا پایان برنامه هفتم توسعه ادامه خواهد داشت.

به این ترتیب تغییری در فرمول محاسبه نرخ خوراک پتروشیمی‌ها صورت نگرفته است.