روز جهانی کسب وکار خرد و متوسط

دکتر علی ابدالی / عضو هیات عامل و معاون بانکداری خرد بانک سپه

به مناسبت گرامیداشت روز جهانی “کسب و کارهای خرد و متوسط” نوشتار حاضر تهیه شده است امید است که مطمح نظر خوانندگان قرار گیرد.

روز جهانی “کسب و کار خرد-متوسط” یک رویداد جهانی است که هدف آن تقویت کارآفرینی، ارتقای اشتغال زایی و توسعه اقتصادی در دنیا است.

سازمان ملل در سال ۲۰۱۷ با توجه به نقش مهم و موثر این کسب و کارها در رشد اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی ملتها ۲۷ ژوئن برابر با  ۶ تیر را روز جهانی کسب و کارهای خرد-متوسط نامگذاری کرد و سعی در افزایش آگاهی دولتها برای حمایت از این کسب و کارها دارد.

جدا از جنبه‌های منفعت‌آمیز و گره‌گشای این رویکرد جدید اقتصادی؛ در انطباق این رویکرد با فرهنگ دیرپا و اصیل اسلامی-ایرانی؛ پی‌خواهیم برد که ایرانیان مسلمان؛ به درستی و با نگاه ویژه به صنوف مختلف؛ که منشعب و منبعث از بافت فرهنگی غنی و دینداری اصیل ایشان بوده است؛ از تشکیل  راسته‌ بازارها در دیرینه‌ترین محله‌های هر شهر و دیار، تا کارگران و پیشه‌وران و پیله‌وران و فلاحت‌پیشه‌گان همگی در راستای تلاش و کسب و کار بوده است که مورد تمجید دین و دینداران است و از این مسیر توانسته‌اند بارها و بارها از معابر پر خطرگذر کنند. از پرداخت‌های منظم به گروه کارگران ابنیه غرورآفرین تخت جمشیدها گرفته تا تشکیل گروه‌های معمار برای ساخت مساجد شگفت‌آور در اقصای این خاک پرگهر؛ همگی نشان از قدمت این عرصه‌ی مهم و نقش آفرین در کشور ایران دارند.

از مسیر گسترش کسب و کارهای خرد، ارتقای جوامع محلی، ایجاد فرصت‌های کاری محلی، افزایش درآمد افراد و بهبود شرایط زندگی و رشد اقتصادی جوامع، صورت می پذیرد. با بالاتر رفتن اطلاعات و افزون شدن فن‌آوری ،امروزه نوآوری و انعطاف‌پذیری بی تردید از سرمایه های عمده ی اقتصادهای پویاست.

از همین رو کسب و کارهای خرد؛ به دلیل ساختار کوچک و انعطاف‌پذیری معمولاً محیطی را برای نوآوری و آزمون ایده‌های جدید فراهم می‌کنند. آنها می‌توانند با پاسخگویی به تغییرات سریع بازار و تکنولوژی، رقابت‌پذیری خود را حفظ و تقویت کنند.

نقش بزرگ کسب و کارهای خرد؛ در رشد و توسعه اقتصادی کشورها غیرقابل انکار است. این کسب و کار به عنوان منبع نوآوری، تولید و صادرات  و همچنین یاری رسان بازارهای بین‌المللی عمل می‌کند. تنوع فعالیت‌های این کسب و کار؛ نقش مهمی در تنظیم تعادل اقتصادی و کاهش وابستگی به صنایع و شرکت‌های بزرگ دارد.

تمامی مشاغل و شاغلین ( افراد و اصناف) تا شبه مشاغل و شبه شاغلین (دانشجویان و دانش‌اموزان) که پنجاه درصد حجم سرمایه‌ی موجود در بازار جهانی را به خود اختصاص داده اند همگی آمیخته‌های این بازارگاه بزرگ و مؤثرند.

تامین مالی خرد:

مهمترین  چالش کسب وکارهای خرد در کشورهای درحال توسعه  وایران ، تامین مالی خرد است. تامین مالی خرد به معنای ارائه خدمات مالی محدود به افراد با درآمد کم و فعالیت های تجاری غیر متشکل و کوچک است. این نوع از تامین مالی با دامنه وسیعی از خدمات ،راهکار مناسبی برای دسترسی گروه های کم درامد به خدمات پولی، بانکی و اعتباری باهدف خوداشتغالی به شمار می رود.

قاعدتا نظام بانکی ارائه خدمات مالی سنتی، (وام دادن) به آنها را  به دلیل نوع تقاضا ی آنها اعم از   اندازه  کوچک وام ، اعتبارسنجی محدود، و دسترسی ناکافی به داده های مرتبط به آنها و یا داده های  نادرست همچنین  فقدان وثیقه مورد اتکا  راهی گران، پرخطر و پیچیده می داند و در بسیاری موارد از آن دوری می کند.

ارائه وام‌های خرد را می‌توان مساله‌ای پر ریسک برای بانکها دانست. بسیاری از کسب و کارهای خرد  در برابر شوک‌های اقتصادی، مانند نوسانات قیمت کالاها، نوسانات نرخ ارزآسیب‌پذیر هستند. این امر می‌تواند ارزیابی اعتبار کسب‌وکارهای کوچک و مدیریت ریسک مرتبط با اعطای وام به آنها را دشوار کند.

این امر مستلزم یک سیستم قوی نظارت و ارزیابی است که اجرای آن در برخی زمینه‌ها دشوار است و عدم نظارت مناسب بر پرداخت و نحوه به کارگیری این وام‌ها می‌تواند موجب چالش ثبات مالی برای نهاد وام‌دهنده گردد.

با این حال، پیشرفت‌های فن اورانه و نوآوری‌های مدل کسب‌وکار، خدمات جدید مالی و تامین سرمایه را پیشنهاد می کند که نظام مالی را  قادر می‌سازد تا از ظرفیت داده‌هابه عنوان پشتوانه جایگزین استفاده کنند ، فرآیندهای اعتباری را خودکار کنند تا هزینه‌های عملیاتی کمتری داشته باشند، ونظام ارزیابی ریسک را بهبود بخشند.

در همین زمان کسب و کار‌های خرد در حال سرعت گرفتن برای  پذیرش فناوری‌های دیجیتال مانند رسانه‌های اجتماعی، زیرساختهای تجارت الکترونیک، صورت‌حساب دیجیتال و روش‌های پرداخت دیجیتالی برای کسب‌وکارهای خود هستند، البته  در پی همه‌گیری کرونا، و آنها از این ظرفیت بیشتر استفاده کردند و همین ظرفیت نمود بیشتری از خود در اقتصاد نشان داد. لذا منابع مالی جدیدتر با تکیه بر ظرفیت فین تک ها جایگزین روش های قدیم تر شدند.

بانک سپه به عنوان اصیل‌ترین و با قدمت ترین بانک کشور  از دیرین تاکنون با حمایت مالی از کسب و کارهای کشور کارنامه زرین و وزین دارد؛ حمایت از کسب و کارهای کوچک و بزرگ، کسب و کارهای نوپا و دانش بنیان، کسب و کارهای اجتماعی و اشتغال زایی و…

در سالهای اخیر به دنبال اجرای  طرح تحول راهبردی  بانک، بخش کسب و کاری بانک  اهمیت ویژه ای یافته است طوریکه با هدف پاسخ سریع به نیازهای مالی کسب و کارها و گروه مشتریان بازارهای هدف از نظر ساختاری به  کسب و کاری خردو اصناف؛ شرکتی وتجاری و ویژه، تفکیک شده است . در این میان  بانکداری خرد با هدف توسعه کسب و کارهای خرد، روش های  تامین مالی مختلفی را تدارک دیده است  به عبارت دیگر بانک سپه علاوه بر خدمات متعارف بانکی به کسب وکارهای خرد مثل پرداخت انواع تسهیلات بانکی، ارائه سامانه های پرداخت الکترونیکی و درگاههای پرداخت غیر حضوری و همچنین ارائه خدمات ضمانت نامه و اعتبارات اسنادی ،اوراق گام و … روش های دیگر تامین مالی را برای  حمایت از کسب و کارهای خرد طراحی و اجرائی  کرده  است که از جمله آنها می توان به” ابزار BNPL “اشاره کرد.

بانک با راه اندازی این خدمت تحت عنوان “داریک “،بستری فراهم نموده تا ارتباط جامعه بزرگ مشتریان و حقوق بگیران بانک را با کسب و کارهای خرد و صنوف در قالب پذیرنده اعتباری فراهم نموده و تسویه این اعتبار  را خود تضمین نماید . در این روش سازمانهای طرف قرارداد  تفاهم نامه با بانک منعقد نموده وپرسنل خود را به بانک معرفی می کنند سپس  افراد معرفی شده به عنوان اعضای خدمات اعتباری داریک می توانند از جامعه پذیرندگان و صنوف طرف قرارداد با بانک، محصول و یا خدمت خود را دریافت و در اقساط چند ماهه ،بدون نرخ سود تسویه کنند. خرید مداوم در این سامانه توسط اعضا و تسویه به موقع با پذیرندگان ظرفیت جدیدی را برای حمایت از کسب و کارهای خرد و صنوف و جامعه کارمندی و حقوق بگیر کشور  ایجاد کرده است.

لازم به ذکر است که  علاوه بر روشهای تامین مالی بالا، بانک سپه  همانند سایر بانکهای کشور سالانه از محل منابع قرض الحسنه، وامهای تکلیفی خرد به منظور اشتغال زایی، محرومیت زدایی، جوانی جمعیت، فرزند آوری، کمک به آسیب دیدگان  زلزله و سیل  و حوادث قهری  و همچنین توسعه کسب و کارهای خرد از طریق نهاد هایی همچون بنیاد برکت، کمیته امداد امام خمینی (ره)، کمیته بهزیستی، بسیج سازندگی و سایر سازمانها و نهادهای مندرج در قانون بودجه سنواتی  و مطابق مقررات بانک مرکزی  ج.ا.ا . پرداخت می کند که به طور نمونه می توان به آمار سال ۱۴۰۱ اشاره کرد که با بیش از ۳۰۷،۰۰۰  فقره  و بیش از ۳۰۰،۰۰۰ میلیارد ریال پرداخت  اعتبارات خرد نقش موثری در تامین نیازهای گروههای جامعه هدف و کسب و کارهای خرد داشته است.

نتیجه گیری:

در پایان نتیجه گیری می شود که کسب و کارهای خرد نقش مهم و موثری در ارتقا کیفیت زندگی ملتها و توسعه اقتصادی جوامع دارند و دولت ها برای حمایت و توسعه این کسب و کارها باید ابزار ها و روشهای تامین مالی خرد را بهبود و ارتقا بدهند  واز نهاد های مالی نوین و فناوری های نوین تامین مالی کمک بگیرند.