اولین آورده نفتی عضویت ایران در پیمان شانگهای؛ ۲ پالایشگاه فرا سرزمینی در ازبکستان
پیش از این پالایشگاه‌هایی در ونزوئلا به منظور پالایشگاه‌داری فراسرزمینی مورد استفاده قرار گرفته بود که حالا پس از عضویت رسمی ایران در پیمان شانگهای و در حاشیه نشست اخیر این پیمان، ایران با ازبکستان بر سر بازسازی ۲ پالایشگاه «بخارا» و «فرغانه» و صادرات نفت خام ایران به این کشور توافق کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی به نقل روزنامه وطن امروز، این اتفاق مهم به نقطه قوت ایران در مذاکرات برای توسعه روابط کشورمان با اعضای پیمان شانگهای تبدیل شده است. به گزارش «وطن‌امروز»، فروش نفت ایران با وجود تحریم‌ها و نقاط بحرانی ورود نفت ایران به تعداد محدودی پالایشگاه مناسب نفت خام ایران، موجب شده است تحریم‌ها بسیار هدفمند عمل کند.
از همین رو از ابتدای دهه ۹۰ با افزایش تحریم‌های حوزه فروش نفت، بخش اجرایی بدنه وزارت نفت در دولت دهم، تصمیم به ایجاد راهکارهای متنوعی در زمینه دور زدن تحریم‌ها از قبیل مخلوط کردن نفت خام ایران با نفت سبک دیگر کشورها کرد تا امکان شناسایی نفت خام ایران کاهش یابد یا از طریق سوآپ نفت با کشورهای همسایه، از این امکان بهره ببرد.
با این وجود پس از طی چند دوره فروش، با تقاطع‌گیری اطلاعات، این نوع دور زدن تحریم‌ها شناسایی می‌شد و از طرفی نیز در ۸ سال دولت حسن روحانی، هیچ تلاشی در زمینه به کارگیری راه‌های متنوع و حرکت به سمت خنثی‌سازی تحریم فروش نفت نشد.
دولت‌های یازدهم و دوازدهم، تمام امید خود را متمرکز به رفع تحریم با مذاکره و دادن امتیازات بی‌شمار به طرف‌های مذاکره کردند و نتیجه این بود که بعد از برجام، فروش نفت ایران به کمترین میزان خود از آغاز تحریم‌ها رسید و با کاهش تقاضای جهانی به دلیل تعطیلی گسترده کشورها به دلیل کرونا، درآمد آن نیز بسیار کاهش یافت و بدترین سال تورمی ایران در دهه گذشته، آخرین سال دولت روحانی شد. راهکار رفع تحریم از طریق مذاکره، راهکار مناسبی نبود و به نتیجه مناسبی نیز ختم نشد.
دولت دهم نیز به همین شکل و حتی بدتر، مورد تحریم‌های آمریکا قرار گرفت اما در پایان نه تنها فروش نفت خام متوقف نشده بود، بلکه دولت با سیاست‌های متنوع، قصد در بهبود فروش نفت و نتیجتا، کنترل کسری بودجه و تورم داشت؛ اتفاقی در دولت روحانی به وقوع نپیوست و این دولت علاوه بر ایجاد بزرگ‌ترین کسری بودجه ریالی قرن قبلی که موجب تورم بزرگی شد، در زمینه به کارگیری راهکارهای جدید برای فروش نفت خام نیز به دلیل پافشاری بر برگشتن و دادن امتیازات بیشتر در مذاکرات، نتوانست عملا به جایی برسد و فروش نفت خام ایران روند نزولی خود را ادامه داد.
حال دولت سیزدهم بر مسند کار است. بحث اصلی این دولت، بالعکس دولت قبل، تمرکز بر خنثی‌سازی تحریم‌هاست نه مذاکره. راهکارهای حوزه انرژی، مهم‌ترین روش خنثی‌سازی تحریم‌هاست، زیرا دشمن روی این نقطه تمرکز کرده است.
بحث اصلی نیز مساله فروش یا تبدیل نفت خام به محصولات غیرقابل تحریم است؛ رویکردی که از مسیر تبدیل مواد در پالایشگاه یا پتروپالایشگاه باید به دنبال آن بود.
بنابراین راهکار خنثی‌سازی تحریم‌ها پیگیری ورود نفت خام ایران به پالایشگاه‌های کشورهای هدف در تجارت خارجی است؛ مسیری که دولت سیزدهم از ابتدای روی کار آمدن پیش گرفته است؛ اقدامی که ایران را نه تنها به هاب انرژی منطقه، بلکه به یک شریک استراتژیک و بسیار مهم در کل دنیا در حوزه انرژی تبدیل خواهد کرد.
سیاست تجارت خارجی فروش نفت خام ایران بر همین اساس باید تمرکز بر ورود نفت خام ایران به پالایشگاه‌های کشورهای هدف باشد. بنابراین سیاست وزارت نفت نیز در این زمینه، سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی است.
مفهوم سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی به این صورت است که ایران به دنبال بازارسازی برای نفت خام خود، در زیرساخت‌های حوزه انرژی کشورهای همسو سرمایه‌گذاری کند و بدین ترتیب با سهامداری در زیرساخت‌های این حوزه، خوراک ورودی به این زیرساخت را مناسب نفت خام خود کند و بدین ترتیب، ایران با یک سرمایه‌گذاری برد – برد، علاوه بر تامین نیاز کشور مقصد، برای نفت خام خود نیز یک مشتری جدید و ثابت پیدا خواهد کرد.
حال شاید این سوال پیش بیاید که ایران اگر هزینه سرمایه‌گذاری دارد، اولا چرا در ایران این سرمایه‌گذاری انجام نشود، ثانیا این رویکرد برای چندین سال جوابگو نخواهد بود؛ دقیقا به همین دلایل ایران قرار نیست یک پالایشگاه بسازد، بالعکس با توجه به توان فنی – مهندسی در حوزه پالایشگاهی، ایران به دنبال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشور هدف از طریق بازسازی زیرساخت کشور هدف است.
ایران طی سال‌های اخیر و پس از تحریم‌های حوزه انرژی در دولت دهم، در زمینه پاسخگویی به نیاز تقاضای بیش از ۸۰ میلیون نفر در زمینه مواد مورد نیاز سوختی کشور و همچنین لزوم تامین بنزین مورد نیاز کشور، در زمینه تجهیزات و فرآیند پالایشگاهی بسیار توانمند بوده و همین امر سبب شده است تحریم بنزین ایران نیز در دولت دهم شکست بخورد.
حال ایران با توان فنی – مهندسی خود به دنبال بازسازی پالایشگاه‌های نیمه‌فعال کشورهای هدف است تا بدین ترتیب علاوه سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی مذکور، نفت خام ایران نیز به فروش برسد.
این رویکرد که در دولت سیزدهم اجرایی شده است، توانایی بسیار بالایی را در اختیار ایران قرار داده است تا بدین ترتیب، در پیمان‌های مختلفی که ایران عضو آن است، به عنوان یک ظرفیت مهم در دسترس ایران از آن استفاده شود.
تا پیش از این پالایشگاه‌هایی در ونزوئلا به این منظور مورد استفاده قرار گرفته بود که حالا پس از عضویت رسمی ایران در پیمان شانگهای، در حاشیه نشست اخیر این پیمان، ایران با ازبکستان بر سر بازسازی ۲ پالایشگاه «بخارا» و «فرغانه» و صادرات نفت خام ایران به این کشور توافق کرد و این اتفاق مهم و پیگیری سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی به نقطه قوت ایران در مذاکرات برای توسعه روابط ایران با اعضای پیمان شانگهای تبدیل شده است.
ازبکستان، سوریه و عراق مقاصد جدید پالایشگاه‌داری فراسرزمینی ایرانعضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با «وطن‌امروز» درباره راه‌اندازی پالایشگاه‌های فراسرزمینی گفت: مساله همسایگان مساله مهمی است؛ علتش نیز این است که تا کره زمین برقرار است، با کشورهای همسایه‌مان هستیم، لذا ما باید با همسایگان‌مان ارتباط اقتصادی خوبی داشته باشیم.
هادی بیگی‌نژاد اظهار کرد: سیاست پالایشگاه‌های فراسرزمینی چند حسن دارد. اینکه ما با راه‌اندازی این پالایشگاه‌ها صدور خدمات فنی – مهندسی انجام می‌دهیم، خود این خدمات ارزش است، چرا که کشورهای صنعتی دنیا خدمات فنی – مهندسی صادر می‌کنند که این ارزش است.
اگر بشود نفت خودمان را به آن پالایشگاه‌ها گره بزنیم، نفع دوجانبه دارد هم برای آن کشور سود دارد و هم برای ما سود دارد و آن وقت می‌شود یک پایگاه دائمی برای فروش نفت‌مان داشته باشیم.
نماینده مردم ملایر در مجلس گفت: بستن قرارداد با ازبکستان برای راه‌اندازی ۲ پالایشگاه این کشور در حاشیه اجلاس شانگهای نمونه خوبی از این تلاش‌هاست، البته دولت مذاکراتی با کشور سوریه نیز در این رابطه داشته و اقداماتی هم در عراق شده است، چرا که آنجا هم این ظرفیت وجود دارد که باید از این فرصت‌ها استفاده لازم را ببریم.
استفاده ایران از فرصت پالایشگاه‌داری فراسرزمینی برای بازسازی ۲ پالایشگاه نیمه‌فعال ازبکستانعضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» درباره پالایشگاه‌های فراسرزمینی گفت: اصولا ما برای بهره‌گیری از اینگونه فرصت‌ها بویژه بحث پالایشگاه‌های فراسرزمینی و همین‌طور کشاورزی فراسرزمینی باید از این ظرفیت‌ها هم برای صدور دانش فنی و هم برون‌رفت از برخی تنگناهای مالی که الان گرفتار آن هستیم، استفاده کنیم.
محمدطلا مظلومی با اشاره به عقد قرارداد بین ایران و ازبکستان در حاشیه اجلاس شانگهای برای راه‌اندازی ۲ پالایشگاه این کشور توسط مهندسان ایرانی اظهار کرد: اگر ما به صورت واقعی این ظرفیت را یعنی عضویت‌مان در شانگهای را فعال کنیم، خیلی از مسائل مربوط به تحریم را هم می‌توانیم حل کنیم.
حدود ۴۰ درصد اقتصاد جهان مربوط به کشورهای عضو شانگهای است که اگر به معنای واقعی دنبالش می‌گردیم باید از این ظرفیت استفاده کنیم و باید در کنار ازبکستان با سایر کشورهای عضو برای بحث حوزه فروش نفت و پالایشگاه فراسرزمینی رایزنی داشته باشیم، چرا که این اقدام می‌تواند برای برون‌رفت از مشکلات فعلی‌مان راهگشا باشد.
نماینده مردم بهبهان در مجلس خاطرنشان کرد: سیاست سرمایه‌گذاری فراسرزمینی دولت از جمله سیاست‌های میانبر است که دولت در کنار توجه به ظرفیت‌های درونی می‌تواند از این طریق برای کشور ارزآوری داشته باشد و مراودات‌مان را نیز فعال می‌کند.
امضای قرارداد بازسازی ۲ پالایشگاه نیمه‌فعال در ازبکستان در اجلاس اخیر شانگهای نشان داد می‌توان بر توان داخلی و ظرفیت‌های دانش‌بنیان داخلی تکیه کرد و همزمان علاوه بر فروش نفت و درآمدزایی، تحریم‌ها را نیز خنثی کرد.
