بازگشت ناگزیر ایران به بازارهای جهانی!

مهران ابراهیمیان

هم اکتشاف نفت و گاز در سال گذشته نصف شده و هم هزینه اکتشاف نفت و گاز بیش از دو برابر وهم اکتشافات در آب های عمیق و خیلی عمیق بوده که نشان می دهد به رقم افزایش تقاضای نفت و گاز در بازار جهانی در بخش عرضه با آینده ای تاریک مواجه است و در مقابل آمارها درباره توسعه پر شتاب انرژی های تجدید پذیر و خودروهای برقی بااغراق فضای رسانه ها را پر کرده است.

اوپک هشدار داده که چنانچه این روند پیش برود و همچنان در اکتشاف نفت و گاز و استخراج کم کاری شود کسری تولید نفت در بازارهای جهانی به ۱۶ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که به نظر اگر این تحلیل ها درست باشد، می توان هم امید به بازگشت ناگزیر و پر قدرت ایران به بازار های نفتی را داشت و هم شاهد افزایش قیمت های نفت بود . بی جهت نیست که مراکز پژوهشی بین المللی قیمت نفت را صعوی و صد دلار برای سال میلادی جدید پیش بینی کرده اند.

کارشناسان بر این باورند ترس از کاهش عرضه در مقابل افزایش تقاضا و اعمال محدودیتها برای فروش نفت روسیه موجب شده تا فروش بیشتر نفت ایران در سال گذشته به رقم محدودیت های اعمال شده و تحریم ها را موجب شده است.

البته در این میان برخی کارشناسان علاقه مند به انرژی های تجدید پذیربر این باورند که قیمت نفت و گاز با این روند به اندازه ای بالا می رود تا سرمایه گذاری سریع و انفجاری در بخش انرژی های تجدید پذیر توجیه پذیر و جذاب شود.

در ادامه به برسی وضعیت اکتشاف در دو سال گذشته و پیش بینی های هشدار آمیز اوپک و کشورهای صادر کننده گاز می پردازیم که می تواند مقوم این نظر باشد که: بازگشت ایران به بازارهای نفت و گاز و فروش بیشتر نفت در یکسال گذشته گریز ناپذیر بوده است.

مقادیر نفت و گاز طبیعی کشف شده در سطح جهان در سال گذشته به پایین ترین حد خود رسید، در حالی که هزینه اکتشاف آن به شدت افزایش یافت.

با ادامه رشد تقاضای جهانی برای نفت و گاز، کاهش تاریخی اکتشافات جدید در صورت ادامه این روند در دوره آتی، به یک بحران بالقوه در بازار انرژی بدل خواهد شد.

۶۰ درصد از کل اکتشافات در سال ۲۰۲۳ مربوط به نفت و ۴۰ درصد باقیمانده مربوط به گاز بوده است از سوی دیگر، ۴۱ درصد از اکتشافات جدید در سال گذشته در آب های بسیار عمیق و ۳۰ درصد دیگر در بخش های آب های عمیق انجام شده است

کاهش رکورد در کشفیات

اکتشافات نفت و گاز در سراسر جهان در سال گذشته به کمترین میزان خود یعنی ۵ میلیارد بشکه نفت کاهش یافت. بر اساس داده های مجمع کشورهای صادرکننده گاز که هفته گذشته منتشر شد، این اکتشافات ثبت شده در سال ۲۰۲۳ کمتر از نیمی از سطوح سال ۲۰۲۲ در ۱۰.۵ میلیارد بشکه معادل نفت در نظر گرفته می شود.

داده ها حاکی از آن است که ۶۰ درصد از کل اکتشافات در سال ۲۰۲۳ مربوط به نفت و ۴۰ درصد باقیمانده مربوط به گاز بوده است از سوی دیگر، ۴۱ درصد از اکتشافات جدید در سال گذشته در آب های بسیار عمیق و ۳۰ درصد دیگر در بخش های آب های عمیق انجام شده است.

در حالی که با توجه به توزیع جغرافیایی، عمده اکتشافات جدید در سال ۲۰۲۳ در آسیا با نرخ ۲۳ درصد انجام شده و پس از آن آمریکای لاتین با حدود ۲۱ درصد از کل اکتشافات جدید نفت و گاز قرار دارد. اروپا و آفریقا با توجه به اکتشافات نفت و گاز در سال گذشته، به طور مساوی در جایگاه سوم قرار گرفتند، زیرا دو قاره هر کدام ۱۱ درصد سهم را کشف کرده اند.

علیرغم صرف بیش از ۹.۵ تریلیون دلار در جهان برای تبدیل انرژی در دو دهه گذشته، انرژی بادی و خورشیدی هنوز کمتر از ۴ درصد از انرژی جهانی را تشکیل می دهند و خودروهای الکتریکی بین ۲ تا ۳ درصد از وسایل نقلیه را در جهان تشکیل می دهند

افزایش شدید هزینه ها

کاهش مقادیر کشف شده نفت و گاز در سال گذشته باعث افزایش شدید حاشیه هزینه اکتشاف نفت خام شده است. کاهش اکتشافات نفت و گاز با افزایش تقریباً دو برابری هزینه های اکتشاف همزمان شد. هزینه های اکتشاف گاز از ۲.۶۰ دلار در سال ۲۰۲۲ به ۵.۳۰ دلار در هر بشکه معادل گاز طبیعی رسیده و هزینه اکتشاف نفت نیز از ۳.۵۰ دلار در سال ۲۰۲۲ به حدود ۸.۸۰ دلار در هر بشکه در سال گذشته افزایش داشت.

مجمع کشورهای صادرکننده گاز نشان داد که هزینه های بالای اکتشاف ممکن است به این دلیل باشد که بیشتر اکتشافات جدید از مناطق عمیق دریایی انجام شده است که مستلزم هزینه های بیشتر بوده است.

فعالیت‌های اکتشافی جهانی با چالش‌های فزاینده‌ای مواجه است، زیرا اکتشافات نفت و گاز عمدتا در مکان‌های جغرافیایی دشوارتر متمرکز شده است. هزینه های بالا همچنین با نتایج ناامیدکننده ای در برخی از چاه های اکتشافی بزرگ فراساحلی همراه بوده که نتوانست به نتایج مورد انتظار دست یابد.

مجمع کشورهای صادرکننده گاز تاکید کرد که کاهش حجم اکتشافات جدید اهمیت تخصیص سطوح کافی از منابع برای سرمایه گذاری های اکتشافی را نشان می دهد.

با این حال، انجمن اشاره کرد: به رغم چالش‌هایی که در سال گذشته با کمترین عملیات اکتشافی به ثبت رسیده است، با سرمایه‌گذاری کافی در اکتشاف نفت و گاز در سال جاری، فعالیت اکتشافی دوباره احیا خواهد شد.

سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) همچنین انتظار داشت تقاضای جهانی برای نفت حداقل تا اواسط دهه آینده به رشد خود ادامه دهد و هشدار داد که درخواست‌ها برای توقف سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی آسیب‌های بزرگ جهانی را تهدید می‌کند

دعوت ها و انتظارات منفی

کاهش اکتشاف در بخش نفت و گاز به سطوح پایین بی سابقه با درخواست ها برای توقف سرمایه گذاری های جدید در سوخت های فسیلی همزمان شد. آژانس بین‌المللی انرژی بارها خواستار عدم سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید سوخت‌های فسیلی شده و معتقد است که این راه کاهش انتشار کربن است.

این آژانس که نماینده کشورهای صنعتی مصرف کننده انرژی است، همچنین انتظار دارد که تقاضای جهانی برای نفت قبل از سال ۲۰۳۰ به اوج خود برسد با این حال، درخواست‌ها و انتظارات آژانس بین‌المللی انرژی با توجه به اینکه امنیت انرژی و چشم‌انداز اقتصاد جهانی را تهدید می‌کند، به شدت مورد انتقاد بسیاری از بازیگران اصلی صنعت انرژی جهانی قرار گرفته است.

امین ناصر، رئیس شرکت سعودی آرامکو، در کنفرانس انرژی در مارس گذشته گفت: جهان همچنان به سوخت‌های فسیلی متکی است و به لزوم

حمایت از گسترش عملیات نفت و گاز در سطح جهانی برای تضمین امنیت انرژی در مواجهه با تقاضای رو به رشد اشاره کرد.

بسیاری از بازیگران صنعت انرژی جهانی همچنین در کنفرانس هفته CSRA که توسط اس اند پی گلوبالف انرژی « S&P Global Energy» در هیوستون، ایالات متحده برگزار شد، اعتقاد خود را مبنی بر لزوم تامین مالی پروژه‌های نفت و گاز ابراز داشتند و خواستار تامین مالی پروژه های نفت و گاز تا زمانی که منابع جایگزین انرژی به اندازه کافی رشد کنند، شدند.آنها نهمچنین نگران افزایش تقاضای جهانی انرژی هستند که قیمت ها را در این بازار به هم بریزد.

وائل ساوان، مدیرعامل شل، گفت: جهان تا سال ۲۰۵۰ همچنان به نفت نیاز خواهد داشت، اما وی بر کاهش بیشتر گازهای گلخانه ای تاکید کرد.
سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) همچنین انتظار داشت تقاضای جهانی برای نفت حداقل تا اواسط دهه آینده به رشد خود ادامه دهد و هشدار داد که درخواست‌ها برای توقف سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی آسیب‌های بزرگ جهانی را تهدید می‌کند.

تحقیقات اوپک پیش‌بینی می‌کند اگر فعالیت‌های اکتشاف نفت اکنون متوقف شود کسری بازار نفت بیش از ۱۶ میلیون بشکه در روز بین انتظارات تقاضا و عرضه برای نفت خام تا سال ۲۰۳۰ خواهد بود

افزایش ترس ها و هشدارها

داده های اخیر در مورد کاهش اکتشاف نفت و گاز از دیدگاه اوپک حمایت می کند که این صنعت علیرغم تداوم تقاضای بالا، به اندازه کافی در عرضه نفت و گاز جدید سرمایه گذاری نمی کند. اوپک علت این روند را ناامید کردن سرمایه‌گذاری حامیان انتقال سریع انرژی به بهانه رشد سریع توسعه انرژی های تجدید پذیرمی‌داند.

هیثم الغیس، دبیر کل اوپک هشدار داد که انتظارات نادرست در مورد اوج قریب الوقوع تقاضا برای نفت و درخواست برای توقف سرمایه گذاری در این بخش ممکن است به کسری بازار و افزایش قیمت ها منجر شود.

هزینه های بالای اکتشاف و چالش های پیش روی یافتن نفت و گاز جدید ممکن است از رشد سرمایه گذاری در این بخش جلوگیری کند. کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش، نگرانی‌های اوپک را در مورد کسری ساختاری قریب‌الوقوع در بازارهای نفت، در زمانی که تقاضا برای نفت همچنان در حال رشد است، حمایت می‌کند.

دبیرکل اوپک اخیرا بر لزوم افزایش سرمایه گذاری در صنعت انرژی به منظور تامین تقاضای جهانی انرژی و حفظ نرخ رشد اقتصادی تاکید کرده است.

الغیس خاطرنشان کرد بود: بخش اکتشاف و تولید تا سال ۲۰۴۵ به سرمایه گذاری به ارزش ۱۱.۱ تریلیون دلار نیاز دارد.

الغیس هشدار داد که هدف اصلی توافق پاریس در مورد تغییرات آب و هوایی کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و نه انتخاب منابع انرژی.

وی خاطرنشان کرد که در حال حاضر تمرکز بر روایت هایی برای کاهش تقاضا برای هیدروکربن ها بدون فکر کردن به عواقبی چون امنیت انرژی، توسعه اقتصادی یا کاهش مصرف انرژی بوده است.

تحقیقات اوپک پیش‌بینی می‌کند اگر فعالیت‌های اکتشاف نفت اکنون متوقف شود کسری بازار نفت بیش از ۱۶ میلیون بشکه در روز بین انتظارات تقاضا و عرضه برای نفت خام تا سال ۲۰۳۰ خواهد بود.

الغیس تاکید کرد که علیرغم صرف بیش از ۹.۵ تریلیون دلار در جهان برای تبدیل انرژی در دو دهه گذشته، انرژی بادی و خورشیدی هنوز کمتر از ۴ درصد از انرژی جهانی را تشکیل می دهند و خودروهای الکتریکی بین ۲ تا ۳ درصد از وسایل نقلیه را در جهان تشکیل می دهند.

منابع: مجمع کشورهای صادرکننده گاز – رویترز – اوپک – نیویورک تایمز