بازی اشکنک داره

 فرشاد پرویزیان، عضو انجمن اقتصاددانان ایران

در سنین کم، هنگام بازی با همسالان در کوچه به زمین خوردم و دردم گرفت، یکی از بچه‌محل‌ها با کلامی آهنگین خواند: بازی اشکنک داره سر شکستنک داره.

آن روز مفهوم دقیق این جمله را متوجه نشدم؛ اما دانستم هنگام بازی، اگر از زمین خوردن و خراش و درد و سوزش ناله کنم جایی برای بازی نخواهم داشت و بعدتر فهمیدم راه پرهیز از اشکنک، کسب مهارت است و البته بعدترها دیدم که عده‌‌ای نه فقط مهارت حفظ خود، بلکه مهارت به اشکنک دادن دیگران (بخوانید رانت از انواع و اقسام آن) را نیز دارند.

اشکنک یا اشکلک اشاره دارد که بازی و هیجان، خالی از صدمه نیست. البته در بازی عاقلانه و به دور از هیجانات افراطی، قطعا آسیب جدی به کسی وارد نمی شود؛ یعنی انسان در هر حرفه‌ای که پا می‌گذارد باید به شرایط آنجا و موضوعاتی که او را تهدید می‌کند آگاه باشد و به ضرر و سود آن پی ببرد. آنگلوساکسون‌ها نیز می‌گویند: “When you play you must pay” وقتی بازی می‌کنی باید بهایش را هم بپردازی.

 ماه پایانی سال ۹۸، فردی نه‌چندان آشنا از من در باره بورس پرسید و صادقانه آنچه می‌دانستم، گفتم و هشدار دادم مراقب قواعد این بازی باشید. آن عزیز ناآشنا، شروع کرد به بد و بیراه که هرچه می‌کشیم از همین امثال شماست که چند کتاب اقتصاد خوانده‌اید و هیچ از بازار نمی‌دانید و اصلا چند میلیارد را یک‌جا دیده‌اید؟ برای جلوگیری از ادامه بحث، در یک جمله گفتم امیدوارم متضرر نشوید و من اشتباه اقتصاد خوانده باشم؛ و القصه سقوط بورس.

روزهای اخیر مطلبی عجیب دیدم که دو نمودار شاخص بورس و تورم نقطه به نقطه را کنار هم گذاشته که هم‌جهت با هم هستند و باز همین ربط شبهه‌ناک سراسر ایراد را دست مایه سخره ۲۵ نفر نویسنده نامه در باره اوضاع بورس کرده‌اند.

الف- ابتدا در باره نمودار گول‌زنک شما (معنای گول زنک را در ادبیات تربیت فرزند جست‌وجو کنید):

۱- نرخ تورم از جنس درصد است و شاخص بورس از جنس سطح و اساسا قابل مقایسه نیستند.

۲- تورم نقطه به نقطه بدون دربرگیری حقایق نرخ تورم پیوسته سالانه که بیانگر یک فریم یا عکس از یک فیلم پیوسته یکساله است، در بسیاری موارد فاقد ارزش پژوهش است.

۳- متغیرهای پولی دارای ریشه واحد در سطح هستند و این نمودار شهودی بیانگر رابطه همبستگی یا علّی بین دو متغیر نیست.

۴- متغیرهای پولی با وقفه بر اقتصاد تاثیرگذارند.

۵- متغیر شاخص کل از پدیده گام تصادفی پیروی می‌کند و برای درک روابط علی باید از شیوه‌های تغییرپذیری استفاده کنید که در کتب اقتصادسنجی قابل آموزش است.

۶- قواعد بازی جمع صفر را مجدد مطالعه فرمایید.

۷- رشد سهام یا ناشی از رشد حقیقی فعلی یا انتظاری آینده و یا متاثر از تورم فعلی دارایی‌ها یا تورم انتظاری است.

۸- حضراتی که خیال می‌کردید با رفتن مردم به بورس، تورم کنترل مى شود، بدانید رفتار توده‌وار در بورس، موقتا فشار را بر قیمت کالاها کم مى‌کند و طى تعدیل مجدد سبد دارایی، ابتدا سایر دارایى‌ها و بعد قیمت کالاها را با شدتى بیشتر به پیش مى‌راند.

۹- تحلیل فشار بر نرخ ارز و ارتباط آن با خروج سرمایه و تعدیل قیمت سهام نیز احتمالا از حوزه محاسباتی شما خارج باشد.

ب- در باره برخی طراحان و تحلیلگران چنین نمودارها:

من نیز برخی دیدگاه‌های تعدادی از نویسندگان آن نامه را نپذیرفته‌ام و حتی تعداد زیادی از این عزیزان اتفاقا متخصص در حوزه مدیریت مالی هستند و نه اقتصاددان؛ اما عزیزان برقرار دل، راه مباحثه علمی به سخره گرفتن نیست و اگر یارای علمی‌تان هست با ایشان وارد گفت‌وگوی علمی شوید والا زردنویسی در شبکه‌های مجازی که چندان هنر نیست. اگر پهلوانید و نه میدان‌دار کوچه‌های خلوت، به میدان مباحثه علمی با ایشان بروید. اشکنک را به جان خریده‌اید؛ سرشکستنش را هوار نزنید که نشان دهید بی‌مایه وارد بازی شده‌اید.

اگر منظورتان برای تخفیف آلام زیان‌دیدگان بورس، حمایت اقتصاد کلان از بازار سرمایه است، بدانید و آگاه باشید تنها در حال افزایش ریسک‌های اقتصاد کلان هستید؛ کاهش نرخ سود بانکی و فشل‌تر کردن شبکه بانکی، نتیجه ای جز تحمیل تورم سنگین‌تر به کل جامعه ندارد.

از بیمه سرمایه در این بازار می‌گویید؟ بدانید و آگاه باشید اینجا بانک نیست. اگر کسی از قواعد بازی تخلف کرده است او را تمشیت کنید و از جیب اقتصاد کلان، یعنی همه جامعه خرج نکنید. یادتان رفته غائله موسسات مالی و اعتباری را که با افتخار از جیب کل جامعه به قیمت افزایش پایه پولی و تحمیل تورم سنگین به کل جامعه، جبران کردید.

ج- سخنی با دلسوزان واقعی اقتصاد:

راه بهبود اوضاع بورس و اقتصاد کلان همانا رشد اقتصادی واقعی و ایجاد سود حقیقی است. به‌خوبی می‌دانید هموار کردن رشد اقتصادی در گرو چه راهکارهایی است.