تأثیرات حقوقی و اقتصادی پذیرش بیتکوین در کشور السالوادور
آرش فروزان
عضو هیئت‌مدیره پلتفرم بلاکچینی فینوپیا
در ۹ ژوئن ۲۰۲۱ (۱۹ خرداد ۱۴۰۰)، دولت السالوادور در روزنامه رسمی خود، قانونی را منتشر و اعلام کرد که ارز دیجیتال بیتکوین را به‌عنوان ارز دیجیتال قانونی خود پذیرفته است. این قانون در نهایت نیز در ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ (۱۶ شهریور ۱۴۰۰) اجرایی شد و بنا بر آن، شهروندان کشور السالوادور می‌توانند بدون هیچ محدودیتی و در هر معامله‌ای از بیتکوین برای پرداخت بدهی‌ها و معاملات خود استفاده کنند.
بیتکوین هم‌اکنون ابزاری برای پرداخت هزینه کالاها و خدمات کشور السالوادور است. علاوه بر این، شهروندان کشور مذکور می‌توانند مالیات خود را هم با بزرگ‌ترین ارز دیجیتال بازار پرداخت کنند.
استانداردهای حسابداری همچنان به استفاده از دلار آمریکا به‌عنوان ارز مرجع ادامه خواهند داد و دولت در آینده سیستمی را ارائه می‌کند تا کاربران بتوانند بیتکوین را به‌صورت خودکار و فوری به دلار آمریکا تبدیل کنند.
السالوادور به سه دلیل اصلی از بیتکوین استقبال کرده است. اولین دلیل آن، افزایش کارایی حواله‌های بین‌المللی است. بر اساس گزارش بانک جهانی، بیش از ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی السالوادور از طریق حواله‌ها تأمین می‌شود. مسئله این است که هزینه این حواله‌ها از ایالات متحده آمریکا به السالوادور می‌تواند ۳۰ تا ۵۰ درصد باشد. علاوه بر این، مشکلات و هزینه‌های مربوط به زمان موردنیاز برای جمع‌آوری پول فیزیکی هم وجود دارد.
دومین دلیل این است که تقریباً ۷۰ درصد از جمعیت السالوادور حساب بانکی ندارند. فناوری بیتکوین می‌تواند به بخش زیادی از مردم این کشور امکان دسترسی آسان به خدمات مالی را بدهد. آخرین دلیل السالوادور نیز، کاهش اتکا به دلار آمریکا بوده و یکی از اهداف اصلی این کشور این است که از بیتکوین به‌عنوان ابزاری برای ذخیره و پس‌انداز استفاده کند.
از طرفی، حتی صندوق بین‌المللی پول (IMF) به السالوادور نسبت به برنامه‌های این کشور برای استفاده از بیتکوین به‌عنوان ارز ملی خود هشدار داده است. این سازمان تأکید کرده است که پذیرش بیتکوین به‌عنوان ارز قانونی، مسائل کلان اقتصادی، مالی و حقوقی زیادی را به وجود می‌آورد که به تحلیل بسیار دقیقی نیاز دارد.
بانک جهانی نیز در ابتدا درخواست السالوادور برای کمک به اجرای بیتکوین به‌عنوان ارز قانونی را رد و خاطرنشان کرد که هرچند دولت السالوادور قصد دارد دست به انجام این کار بزند، بانک جهانی با توجه به کاستی‌های محیطی و شفافیت لازم از آن حمایت نمی‌کند.
یکی از مشکلات اصلی پذیرش بیتکوین، هزینه زیاد تراکنش‌ها و زمان طولانی پردازش آنها است. السالوادور برای حل این مشکل از شبکه لایتنینگ استفاده می‌کند و از طریق آن که یک راهکار لایه دوم است و روی بلاک‌چین بیتکوین ساخته شده، پرداخت‌های بیتکوین خود را در عرض چند ثانیه پردازش می‌کند و کارمزد ناچیزی هم می‌پردازد.
یکی از پیچیده‌ترین چالش‌هایی که السالوادور باید حل کند، این است که امکان دسترسی و خرید بیتکوین را از طریق فرایندهای ساده و کارآمد برای شهروندان خود فراهم نماید و پیچیدگی‌های موجود را کاهش دهد.
از طرفی، به دلیل پیچیدگی دسترسی به بازار ارزهای دیجیتال، قیمت‌های خرید معمولاً بالاتر از قیمت‌های آنی است.
به همین خاطر، مردم السالوادور بهتر است از طریق یک صرافی دولتی به بیتکوین دسترسی پیدا کنند. صرافی نباید کارمزدی از شهروندان بگیرد و قیمت آن باید با قیمت سایر صرافی‌های خصوصی حاضر در این کشور مطابقت داشته باشد (برای جلوگیری از آربیتراژ).
در واقع، می‌توان این فرضیه را مطرح کرد که خود دولت ممکن است عملیات آربیتراژ را با توجه به قیمت آنی صرافی‌های خارج از السالوادور انجام دهد. از طرفی دولت السالوادور مجبور است چارچوب نظارتی و قانونی لازم را ایجاد کند و سیستم تبدیل بیتکوین به دلار آمریکا را نهایی نماید. تمام کسب‌وکارهای این کشور باید بیتکوین را به‌عنوان ارز قانونی خود بپذیرند؛ مگر اینکه فناوری موردنیاز برای پردازش تراکنش‌ها را نداشته باشند.
آینده بیتکوین در السالوادور می‌تواند به‌شدت بر آینده ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز تأثیر بگذارد و نشان دهد که چگونه می‌توان از بیتکوین به‌عنوان ابزار مبادله در زندگی روزمره استفاده کرد. با این حال، این کشور همچنان باید ریسک‌های قابل‌توجهی را هم در نظر بگیرد.
اولین ریسک موجود، ریسک‌های اقتصادی و مالی است. پذیرش بیتکوین در سیستم مالی السالوادور می‌تواند خطراتی را در ثبات مالی و اقتصادی این کشور ایجاد کند.
دومین ریسک، چالش‌های تکنولوژیکی است. بیتکوین یک فناوری جدید است و ابزارهای موردنیاز برای تعامل با آن هنوز جدید و گاهی پیچیده‌اند. به‌منظور کاهش این خطرات، السالوادور باید راهکارهای کارآمدی را در زمینه فناوری ارائه کند و با استفاده از آنها، خدمات مالی جدیدی را ایجاد کند که برای همه قابل‌دسترس، کاربرپسند و قابل‌استفاده باشد.
چالش‌های اجتماعی موجود هم این است که دولت السالوادور باید بتواند مردمی را که هنوز حساب بانکی ندارند، متقاعد کند تا از بیتکوین به‌عنوان ابزاری برای انجام مبادلات خود استفاده کنند و متوجه مزایای بالقوه آن شوند. این چالش، مسئله بسیار مهمی برای السالوادور محسوب می‌شود.
بر اساس گزارش دفتر ملی تحقیقات اقتصادی آمریکایی ان‌بی‌ای‌آر (NBER)، تنها ۲۰ درصد از شرکت‌کنندگان پس از دانلود کیف پول چیوو (Chivo) و گرفتن پاداش اولیه ۳۰ دلاری، به استفاده از آن ادامه داده‌اند. ترجیح کاربران برای استفاده از پول نقد و عدم اعتماد به سیستم دیجیتال یا خود بیتکوین از مهم‌ترین مشکلاتی است دولت السالوادور می‌بایست آنها را حل کند.
علاوه بر این، در پذیرش بیتکوین به‌عنوان یک پول قانونی، چالش‌هایی برای جلوگیری از دور زدن فرایند احراز هویت مشتریان (KYC)، مبارزه با پول‌شویی (AML) و مبارزه با تأمین مالی تروریسم (CFT) وجود دارد. این امر به‌ویژه زمانی مشکل‌آفرین است که شهروندان از کیف پول‌های آنلاین استفاده می‌کنند.
در هر حال، السالوادور قدم بزرگی برای آینده خود و صنعت ارزهای دیجیتال برداشته است و سرنوشت این کشور تأثیر زیادی بر توکن‌های دیجیتالی خواهد گذاشت. از طرفی، این کشور اولین کشور در جهان است که بیتکوین را به طور رسمی به ارز قانونی خود تبدیل کرده است. در نتیجه، هنوز نمی‌توان تمام ابعاد و پیامدهای ناشی از این تصمیم را به طور کامل بررسی کرد.
