ترکیب و سهم تجارت الکترونیک در ایران در مقایسه با متوسط جهانی ( بخش نخست)

مهبد رضا اسکوئیان / دانشجوی دکترا اقتصاد بین الملل و مدرس مجتمع فنی تهران

تجارت الکترونیک یکی از مباحث مهم در اقتصاد در حال حاضر است. با وجود دسترسی به اینترنت پرسرعت و آمار بالای تلفن های هوشمند، تجارت الکترونیک در زندگی فردی بیشتر مردم دنیا تاثیرگذار بوده است و سالانه میلیاردها نفر از تجارت الکترونیک استفاده می کنند. مقاله حاضر به بررسی تجارت الکترونیک در جهان و ایران می پردازد.

فرهنگ لغت وبستر تجارت الکترونیک را به صورت “تجارت انجام شده از طریق اینترنت” تعریف می کند. و اولین استفاده از این واژه را به سال ۱۹۹۳ نسبت می دهد.

در یک تعریف جامع تر، تجارت الکترونیک به معنی خرید و فروش اجناس یا خدمات از طریق اینترنت و انتقال پول و داده برای انجام این معاملات است. تجارت الکترونیک معمولا به فروش کالاهای فیزیکی به صورت آنلاین اطلاق می شود اما هر نوع داد و ستد تجاری که از طریق اینترنت تسهیل می شود را نیز شامل می شود. در حالی که کسب و کار الکترونیک به تمامی جنبه های اداره یک کسب و کار بصورت آنلاین اشاره دارد، تجارت الکترونیک مخصوصا به معامله کالاها و خدمات اشاره دارد . تجارت الکترونیک می توانید از طریق کامپیوتر، تلفن های هوشمند و تبلت ها انجام شود.

تاریخچه تجارت الکترونیک در جهان

آنچه از تعاریف فوق می تواند استنباط کرد این است که لازمه تجارت الکترونیک وجود فروشنده، مشتری، انجام معامله و انتقال پول است. همچنین شیوه انجام معامله نیز باید الکترونیکی باشد که این شیوه در حال حاضر بیشتر از طریق اینترنت صورت می گیرد. در همین رابطه بر اساس دانشنامه بریتانیکا تاریخچه تجارت الکترونیک به سالهای ۱۹۴۸ و ۱۹۴۹ و سفارش اجناس از طریق تلکس برمی گردد.

اما پیدایش اینترنت در سال ۱۹۹۱ باعث شد تا بیشتر تجارت الکترونیک از طریق اینترنت انجام شود. اخیرا با پیدایش تلفنهای همراه و وجود اینترنت پرسرعت بیشتر تجارت الکترونیک از طریق دستگاه های قابل حمل شامل گوشی های هوشمند، تبلت، لپ تاب و دستگاه های پوشیدنی انجام می شود.

اولین خرید و فروش از طریق تجارت الکترونیک با اولین فروش آنلاین در ۱۱ آگوست ۱۹۹۴ آغاز شد زمانی که مردی یک CD را از طریق وبسایت خود به اسم NetMark به دوستش فروخت. این اولین نمونه انجام داد و ستد الکترونیک از طریق اینترنت بود.

نمونه های تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک می تواند به شکل های گوناگونی در رابطه با روابط داد و ستد مختلف میان کسب و کار و مصرف کننده و مواردی که در این داد و ستد ها تبادل می شود، ظاهر شود.

۱. خرده فروشی: فروش یک محصول توسط یک کسب و کار مستقیما به یک مشتری بدون واسطه
2. عمده فروشی: روش محصولات به صورت عمده اغلب به خرده فروشانی که آنها را مستقیما به مشتریان می فروشند.
3. دراپ شیپینگ: فروش یک محصول که توسط تولید و توسط طرف ثالث به مشتری ارسال می شود
4. سرمایه گذاری جمعی: جمع آوری پول از مصرف کنندگان به عنوان پیش پرداخت برای محصولی که در آینده توسط یک استارتاپ به بازار عرضه می شود.
5. آبونمان (اشتراک): خرید تکرار شونده یک محصول یا خدمات در فواصل منظم تا زمانی که مشترک اشتراک خود را لغو می کند.
6. محصولات فیزیکی: هر کالای ملموسی که نیازمند موجودی و سفارش برای ارسال فیزیکی به مشتریان در هنگام خرید است.
7. محصولات دیجیتال: کالاها، تمپلتها، دوره ها یا رسانه های دیجیتال قابل دانلود که برای مصرف یا دریافت مجوز خریداری می شود.
8. خدمات: یک مهارت یا مجموعه مهارت های ارائه شده در ازای حق الزحمه. زمان ارائه دهنده خدمات را می توان در ازای هزینه خریداری نمود.

نمونه های شرکت های تجارت الکترونیک در جهان

تجارت الکترونیک به میزان زیادی زندگی روزمره و چگونگی فعالیت کسب و کارها و دولت ها را تحت تاثیر قرارداده است. فروشگاه های بزرگی مانند Amazon که بازارهای مشتری محور هستند، eBay که یک پلتفرم حراجی مصرف کننده به مصرف کننده است، و بازارهای عظیم کسب و کار به کسب و کار ایجاد شد توسط Alibaba و دیگر شرکت ها نقش بسیار پررنگی در تجارت الکترونیک دارند. اقتصاد به اصطلاح به اشتراک گذاری مانند Airbnb استفاده موثر از منابع را ممکن ساخته است.

دسترسی تقریبا فوری به خدمات توسط پلتفرم هایی مانند Uber ممکن شده است. ارزهای دیجیتال مانند Bitcoin به عنوان پرداختی وارد عرصه تجارت الکترونیک شده اند.

شبکه های اجتماعی مانند Facebook روابط فردی مختلفی ارائه می دهند و به اصطلاح جز اقتصاد اجتماعی هسنند. پلتفرم های محتوای ویدیویی مانند YouTube حجم عظیمی از ویدیو در اختیار کاربر قرار می دهند. تبلیغات اینترنتی با استفاده از وبسایت هایی مانند Google امکان ارائه تبلیغات با استفاده از کلیدواژگان را ممکن می سازند.

در این میان امنیت یکی از نقاطی است که بسیار در این زمینه اهمیت دارد و عدم توجه به این مسئله میتواند باعث ضرر و زیان های زیادی شود، هم از نظر مالی و هم از نظر اعتماد مصرف کنندگان به پلتفرم هایی که تجارت الکترونیک را ارائه می دهند.

تجارت الکترونیک فواصل جغرافیایی را کاهش داده است و بسیاری از واسطه های سنتی را حذف کرده است. به عنوان مثال شرکت های هواپیمایی امروزه بلیط های خود را بطور مستقیم در دسترس مصرف کنندگان قرار داده اند و مصرف کنندگان می توانند بصورت اینترنتی بلیط خود را خریداری نمایند.

یک مسئله مهم دیگر قیمت است که در موارد زیادی قیمت های اینترنتی کمتر است و این مسئله که به دلیل هزینه های پایینتر تجارت الکترونیک است و آسانی مقایسه در فضای مجازی است، به سود مصرف کنندگان است.

در فهرست ثروتمندترین اشخاص جهان که توسط موسسه Forbes تهیه شده است، می توان دید که بیش از نیمی از فهرست ده نفر اول، ثروت خود را از اینترنت و تجارت الکترونیک بدست آورده اند. اشخاصی مانند بنیانگذار فروشگاه مجازی آمازون، بنیانگذاران شرکت فیسبوک، گوگل و مایکروسافت از جمله این افراد هستند.

این فهرست نشان می دهد که تا چه اندازه تجارت الکترونیک در جهان تاثیرگذار است. علاوه بر این، این افراد و شرکت های ثروتمند به میزان زیادی بر سیاست و رسانه ها تاثیرگذارند و بسیار جهان را تحت تاثیر قرار می دهند. می توان گفت بسیاری از این شرکت ها از بسیاری از کشورها قدرتمندتر هستند و زندگی تک تک انسان ها را تحت تاثیر قرار می دهند.

آمارهای تجارت الکترونیک در جهان

تجارت الکترونیک در جهان در سال ۲۰۲۱ به دلیل همه گیری کرونا رشد زیادی داشت و به بالاترین حد خود رسید. بر اساس پیش بینی ها ۹۵ درصد از خریدها تا سال ۲۰۴۰ به صورت اینترنتی خواهد بود.

میزان فروش تجارت الکترونیک در سال ۲۰۱۷ برابر با ۲.۳ تریلیون دلار بود و پیش بینی می شود این مقدار در سال ۲۰۲۱ تقریبا دو برابر شده و به ۴.۵ تریلیون دلار برسد. در ایالات متحده خرید اینترنتی ۱۰ درصد از کل فروش خرده فروشی را تشکیل می دهد و انتظار می رود که شاهد رشد سالانه ۱۵ درصدی باشد.

اغلب تصور می شود که ایالات متحده بزرگترین بازار تجارت الکترونیک باشد اما اینگونه نیست. فهرست ده بازار تجارت الکترونیک در جهان به صورت زیر است:

۱. چین: ۶۷۲ میلیارد دلار
2. آمریکا: ۳۴۰ میلیارد دلار
3. بریتانیا: ۹۹ میلیارد دلار
4. ژاپن: ۷۹ میلیارد دلار
5. آلمان: ۷۳ میلیارد دلار
6. فرانسه: ۴۳ میلیارد دلار
7. کره جنوبی: ۳۷ میلیارد دلار
8. کانادا: ۳۰ میلیارد دلار
9. روسیه: ۲۰ میلیارد دلار
10. برزیل: ۱۹ میلیارد دلار

در سال ۲۰۲۰ بیش از ۲ میلیارد نفر کالاها یا خدمات آنلاین خریداری نمودند در سال همه گیری فروش تجارت الکترونیک شاهد رشد ۲۵ درصدی بود و سهم تجارت الکترونیک از کل خرده فروشی در جهان ۱۸ درصد است.

بر اساس پیش بینی موسسه Adobe فروش جهانی تجارت الکترونیک در سال ۲۰۲۱ به ۴.۲ تریلیون دلار می رسد که سهم مصرف کنندگان آمریکایی نزدیک یک چهارم آن خواهد بود.

این موسسه پیش بینی می کند که خرید تجارت الکترونیک در آمریکا در سال ۲۰۲۱ بین ۸۵۰ تا ۹۳۰ میلیارد دلار باشد و به بیش از ۱ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۲ برسد. در سه ماه اول سال ۲۰۲۱ فروش تجارت الکترونیک شاهد رشد ۳۸ درصدی نسبت به سال قبل از آن بود.

ادامه دارد..